tez, hazır, qabaqcadan düşünülməmiş nitqə ekspromt da deyilir. Adamlar öz
gündəlik fəaliyyətində rəy söyləmək, məlumat vermək, münasibət bildirmək,
müəyyən məsələni izah etmək, aydınlaşdırmaq və s. formalarda danışmağa cəlb
olunurlar. Belə nitq təşkil olunmuş nitqlə müqayisədə xeyli çətindir. Burada
danışan ani vaxt ərzində fikirlərini cəmləşdirməli, nədən danışacağını, nələri qeyd
edəcəyini, hansı faktı gətirəcəyini, mülahizələrini nə cür əsaslandıracağını, həmin
məzmunu vermək üçün hansı formanı seçəcəyini, yəni nitqinə necə başlayacağını,
fikrinin daha aydın, daha təsirli olması üçün hansı söz və ifadələri, cümlələri
işlədəcəyini, nitqin intonasiyasını və s. özü üçün müəyyənləşdirməlidir. Spontan
nitqdə dil vahidləri, faktlar sərbəst şəkildə, dilin təbii axını nəticəsində yaranır,
onlardan ən yararlısı, asanı işlənilir. Nitqin bu şəklində məzmun və forma, demək
olar ki, eyni zamanda, paralel şəkildə yaradılır. Spontan nitqdə danışanın həyat
təcrübəsi, dünyagörüşü, zəngin müşahidələri, təbiətinin coşqun və rəvanlığı, fikri
istedadı və hazırcavablığı böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Danışan və yazan şəxs öz fikirlərinin ifadəsində dil vasitələrindən məqsədəuyğun
ifadə edirsə, onun nitqi aydın, dəqiq, məntiqi, təsirli, zəngin, 120 düzgün olacaqdır.
Nitq fəaliyyətində dil normalarının və məqsədəuyğunluq normasının ittifaqı nitqdə
aşağıdakı üslubi keyfiyyətləri yaradır: düzgünlük, dəqiqlik, aydınlıq, məntiqilik,
ardıcıllıq, ifadəlilik, məqamlıq, ahəngdarlıq. Məhz bu keyfiyyətlərə malik olmaqla
dil öz funksiyasını (anlaşma, məlumat vermək və təsir göstərmək) lazımi
səviyyədə, üslubi meyarlara uyğun şəkildə yerinə yetirə bilər”.
Natiq
(Latın dilindən. orator, orare - "danışmaq") - nitq söyləyən, nitqlə danışan,
eyni zamanda nitq söyləmək, danışmaq hədiyyə edən biri.
Müəyyən bir nəticə və dinləyicilərə istənilən təsiri əldə etmək üçün mahir nitq
quruluşu və kütləvi nitqidir
Dostları ilə paylaş: