O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti
Yüklə 3,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
| birinchidan,
kreditga so`ralayotgan summa bilan kreditga berilishi mumkin bo`lgan summa o`rtasida nomutannosiblik bo`lishi mumkin; ikkinchidan, ortikcha bo`sh mablag’ga ega bo`lgan korxonaning mablag’larni vaktincha foydalanishga beradigan muddati mablag’ zarur bo`lgan korxonani koniqgirmasligi mumkin; uchinchidan, banklar ishtirokisiz korxonalarni to`g’ridan to`g’ri kreditlashda karz beruvchi qarz oluvchi korxonaning moliyaviy axvolini to`lik o`rgana olmasligi mumkin.Karz oluvchining to`lovga layokatsiz bo`lishi kreditor korxonaning xam moliyaviy axvolining yomonlashuviga va boshka salbiy xollarga olib kelishi mumkin. Xalq xo`jaligidagi barcha bo`sh mablag’larning bank tomonidan yigilishi natijasida vujudga keladigan kredit resurslar hisobidan karz oluvchi korxonaga zarur bo`lgan summada, zarur bo`lgan muddatda kredit berishga imkoniyat yaratadi. Undan tashqari bank korxonalarning to`lovga layokatliligini xar tomonlama tahlil qilishi , ularning moliyavy ahvolini baxolab bera olishi mumkin. Iqtisodiy rivojlanishining o`sishi bank kreditining tsullanilish kulamini kengaytirib boradi. Kredit fakatgina xar kunlik faoliyat bilan boglik ishlab chikarish va muomala jarayonining kika muddatli extiyojlari uchun emas, balki o`zok muddatga kapitalga bo`lgan extiyojni koplashga yo`naltiriladi. 60-yillardan boshlab banklar yirik mijozlarga xizmat ko`rsatishga ixtisoslasha bordi. Bu maksadni amalga oshirish uchun banklar mablag’larni jalb vuglish mikyosini, iste`mol uchun kreditlar berish ko`lamini kengaytirdi. To`lovlarda vositachilik funktsiyasida banklar o`z mijozlarining topshirigiga asosan to`lov jarayonlarini amalga oshiradi, xisob varaklariga mablag’larni qabo`l kiladi, pul tushumlarining xisobini olib boradi, mijozlarga pul mablag’larini beradi. Xisobkitoblarning bank orkali olib borilishi muomala xarajatlarining kamayishiga olib keladi. Mijoz mamlakat ichida va boshqa mamlakat bilan qiyinchiliksiz o`z mablag’larini bank orkali o`z xisob varaqasidan boshqa korxona xisob varakasiga yoki boshqa mamlakat bankiga o`tkazishi mumkin. Muomalaga kredit vositalarini chiqarish. Bank kreditining manbai fakat vaktincha bo`sh mablag’lar va kapital bo`lib kolmasdan, kredit asosida chekdepozit emissiyasi xam amalga oshiriladi. Bank 279 tomonidan beriladigan kredit mikdori mavjud jamg’armalardan ko`p bo`lsa, bank chekdepozit emissiyasini amalga oshirishi mumkin. Undan tashkari, kredit yordamida muomalaga naqd pullar banknotalar chikariladi. Bank kredit pullar chikarish depozitlar yaratish yo`li bilan to`laqonli pullar o`rnini bosuvchi kredit vositalarini vujudga keltiradi. Banklar o`rta asrlarda puldorlar tomonidan pulni qabo`l qilish va boshqa davlat, shaxar puliga almashtirib berish asosida kelib chiqqan. Keyinchalik puldorlar o`z bo`sh turgan mablag’laridan foyda olish maqsadida ularni vaqtincha foydalanishga mablag’ zarur bo`lgan korxonalarga ssudalar berishgan. Bu pul almashtiruvchi puldorlarning bankirlarga aylanishiga olib kelgan. Oxirgi yillarda Respublikaning ko`pgina tijorat banklari yuqori foyda olish maqsadida, davlatning xazina majburiyatlarini ko`p miqdorda sotib olishdi. CHunki qimmatli qog’ozlarning bu turi bankka kafolatlangan daromad keltiradi. Hozirgi kunda tijorat banklari tomonidan berilayotgan kreditlarning ta`minoti sifatida ko`chmas mulk, boshqa bank yoki sug’o`rta tashkilotining sug’urta kafolati ham qabo`l qilinishi mumkin. Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari ichida kreditlash jarayoni asosiy o`rinni egallaydi. Tijorat banklari aktiv operatsiyalarining yana bir turi fond operatsiyalaridir. Turli qimmatli qog’ozlar uning ob`ekti bo`lib xizmat qiladi. Banklarning qimmatli qog’ozlar bo`yicha operatsiyalarining 2 turi ko`proq qo`llaniladi. Bo`lar qimmatli qog’ozlarni kreditning ta`minlanganligi uchun qabo`l qilish yo`li bilan ssudalar berish va ularni bank tomonidan Yüklə 3,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|