284
Tijorat banklari o`zining xalk xo`jaligida tutgan urni va o`ziga
xos faoliyati bilan bozor iktisodiyotining ajralmas kismi sifatida
yuzaga keldi. Tijorat bank larining bugungi kundagi faoliyatiga e`tibor
beradigan bo`lsak, xalk xo`jaligining xech bir sub`ekti yukki, u bugun
bank xizmatidan foydalanilmayotgan bo`lsin.
Bundan tashkari banklar o`z mijozlariga moliyaviy broker
sifatida xam xizmat ko`rsatmokda. Banklarning
bunday funktsiyani
bajarishlari korxona tashkilotlarning kimmatli kogozlar bozori
operatsiyalarida katnashishlari uchun kulay sharoit yaratmokda.
Aktivlarni boshkarishning asosiy maksadi tavakkal qilishning
eng past darajasi sharoitida daromad foiz tushumlari va xarajatlar
orasidagi farkni mumkin kadar oshirish eki uni juda bo`lmaganda
barkaror darajada saklab turishdan iborat ekanligi ma’lum.
Kiska muddatli kreditlarga kuyidagilar kiradi:
1. Lombard.
2. Kontakorrent.
3. Overdraft.
Umuman Bankda kredit berish jarayoni karz oluvchilar sonini
ancha kupaytirishga, mijozlarni moliyaviy axvolini xar tomonlama va
chukur
taxlil qilish, ishonchli mijozlarni tanlash asosida, kredit
soxasida uchraydigan tavakallarni kamaytirish, kreditdan maksadga
muvofik ravishda foydalanish, kredit olishga karatilgan takliflarni shu
yunalishda taksimlash va qabo`l qilish,
kreditning kaytarilishini
ta`minlaydigan
kushimcha
shakllardan
foydalanish
tomonga
yunaltirilgan. Mijozlar kredit olish uchun bankka kredit summasi,
muddati, foiz stavkasi, maksadi, ta`minot turi ko`rsatilgan ariza, ta`sis
xujjatlaridan nusxa, suralayotgan loyixa buyicha biznesreja, sunggi
xisobot sanasiga to`zilgan va tasdiklangan balans xisobotlari takdim
etishlari lozim.
Biznes-rejada loyixani amalga
oshiruvchi buyicha tulik
ma`lumotlar, kreditning maksadi va uning axamiyati, loyixa buyicha
bozorning urganish natijalari, boshkaruv tizimi,
mexnat resurslari,
ishlab chikarishni tashkil etilishi va rejalashtirilishi, ishlab chikarish
va boshka xarajatlar, ma`muriyboshkaruv xarajatlari,
olinadigan
daromad va foyda, loyixaga ta`sir etuvchi risk faktorlari, pul okimlari
prognozi, kreditning kaytarish jadvali ko`rsatilishiga katta axamiyat
beriladi.
285
Berilgan arizalar Universal Bank bo`limlari tomonidan 3 ish
kuni mobaynida kurib chikiladi. Agar suralgan kredit mikdori bank
bo`limlari uchun belgilangan chegaradan ortik bo`lsa, arizani kurib
chikish uchun bosh bankka takdim etiladi.
Universal Bank bo`limlari uchun xududiy chegaralanish mavjud
bo`lib, kuyi bo`limlar o`z joylashgan joylaridan 50 km radiusga kadar
bo`lan xo`jalik yurituvchi sub`ektlarga kredit ajratishi mumkin. Ba`zi
xollarda Bank Boshkaruvi ruxsati bilan ushbu chegara o`zgartirilishi
mumkin. 2006 yil 1 fevraldan boshlab Universal Bank tomonidan
chakana savdoni amalga oshirish maksadida beriladigan kreditlarning
maksimal muddati 3 oy etib belgilangan.
2. Lizing operatsiyalari.
Lizing operatsiyalarining kichik va o`rta biznes sub`ektlari
uchun
kulay tomoni, ta`minot talab etilmaydi. SHuningdek,
O`zbekistonning amaldagi Konunchiligiga asosan, lizingga olingan
molmulklar uchun molmulk soligi lizing davri uchun tulanmaydi.
SHu bilan birgalikda, lizing operatsiyalarini
amalga oshirish
chogida, lizing ob`ekti texnologik uskuna bo`lib, import kilinadigan
bo`lsa, bojxona tshlovi va KKS tshlashdan ozod etiladi.
3. Faktoring operatsiyalari
Koidalarda kredit berishning kuyidagi yangi shakllari ko`zda
tutilgan:
•
"kredit liniyasini ochmasdan" va "kredit liniyasini ochib"
aloxida ssuda xisobvaragidan kredit berish;
•
kontokorentkredit;
•
overdraft;
•
kimmatli kogozlarni garovga kuyib kredit olish (garovxona
krediti);
•
veksel’ krediti.
Qisqa muddatli kreditlar quyidagi 3 ta asosiy ob`ektni
kreditlashga yo`naltiriladi:
Dostları ilə paylaş: