hazm qilish jarayon larin ing izdan chiqishi (ikkilam chi tartib d a oziqlanish buzi
lishi), 3) ovqatga ehtiyoj ortish i (m asalan , h om iladorlik paytida).
O ziqlanish buzilishi m u n o sabati bilan od am d a patologiya paydo b o lish id a
oqsil yetishm ovchiligi, avitam inozlar, m ikroelem entlar tanqisligi, yog* bosish i
m uhim o'rinda turadi.
O Q S IL Y E T IS H M O V C H IL IG I
O qsil yetishm ovchiligi bolalar ovqatida hayvon oq sillari (go'sht,
sut va
boshqalar) m udom yetish m aydigan m ahallarda, sh un in gdek h azm jarayon lari
izdan ch iqqan ida paydo bo'ladi.
O qsil yetishm ovchiligiga alo q ad o r ikkita sin drom tasvirlangan :
1) kvashior-
kor, 2) m arazm .
K V A SH IO R K O R
K vash iorkor bolalarda birlam chi oqsil yetishm ovchiligi tufayli b o sh lan ad i
va jism on iy rivojlan ishn in g o rq ad a qolishi gipoalbum inem iya, tarq o q sh ishlar
boshlanishi, teri pigm en tatsiyasin in g o'zgarishi, ichakda so rilish jaray on la
rining izdan chiqishi va ruhiy o'zgarishlar bilan ta’riflanadi. B olalar p ellagrasi,
gidrokaxeksiya deb ataladigan kvash iorkor A frika, M arkaziy va Janubiy A m eri
ca, H in d iston d a ko‘p tarqalgan. O d atd a bolani ko'krakdan
ajratilgan idan keyin
boshlanadi. O vqatda oq sillar yetishm asligi va h azm bezlari sekretor funksiya-
sining buzilishi qon p lazm asid a album in lar m iqdori kam ayib ketishiga olib kela-
diki, m an a shu narsa m anfiy azot balan si vujudga kelib, qon p lazm asid a on kotik
b o sim pasayib ketishiga sabab bo'ladi. N atijada hujayralar gipergidratatsiyaga
uchrab, shishlar paydo bo'ladi.
Badan terisida, ayniqsa oyoq v a yuz terisida giperkeratoz boshlanib, teri
p o st tashlab turadi. O g'ir h o llard a epiderm is ajralib tushadi. Soch lar tikkayib,
xiralashadi, m alla tusga kirib qolad i. Bir qancha hollarda ular butunlay ran gin i
yo'qotib, to'qilib ketadi v a tepakal paydo bo'ladi. M e’da-ichak ishi buzilib,
qo rin
kattalashadi, gepatom egaliya, anem iya, lim fopeniya bosh lan adi, im m u n javob,
ayniqsa T-hujayraga taalluqli im m u n javo b susayib qoladi.
K vash iorkorn in g yengil shakli faqatgina gepatom egaliya bosh lan ish i va
o'rtacha gipoalbu m inem iya h am d a biroz shish bo'lishi bilan birga davom etib
boradi.
P a to lo g ik a n ato m iy asi. K vash iorkorda h am m adan k o ra ko'p ifodalan gan
m orfologik o'zgarishlar jigar, m e’d a osti bezi va m eda-ich ak yo'lida topiladi. Ji
gar kattalashgan, kesib ko'rilganda sariq b o lib ko'zga tashlan adi. M ik rosk op d a
tekshirib ko'rilganida gepatotsitlarning yog‘ distrofiyasi,
lim fotsitar infiltratlar
topiladi, jig ar b o lak ch alarin in g chetlarida biriktiruvchi to q im a o sib ketgan
bo'ladi. Jigardagi yog' distrofiyasi, aftidan> lipoproteidlar sintezi pasayib ketgan-
ligiga bog'liqdir. B olalarda o d atd a sirroz boshlanm aydi v a bolanin g ovqati izga
tush irilsa, gepatotsitlardagi y og kiritm alari yoqolib ketadi. M e’d a osti bezida bez
h u jayralarid a atrofiya boshlanib, asinu slar yoqolib ketgani, sekretor granulalar
kichrayib qolgan i, L an gergan s orolchalari gipertrofiyasi,
b ez b olak ch alarin in g
chetlari v a m ark azid a biriktiruvchi to'qima o'sib ketgani topiladi. Ichakda
v o rsin k alar soni kam ayib, ichak shilliq p ardasida atrofik jarayon lar boshlanadi.
lch ak d ag i atrofik jaray on lar ba’zi ichak ferm entlari yoq olib ketishi bilan birga
d avom etadi, bu n arsa d isaxarid azalar yetishm ay qolishi v a sutni ko'tara olm aslik
h o d isalari ko'rinishida nam oyon bo'ladi.
K v ash iorko rd a b osh lan ad igan anem iya o d atd a n orm o xrom , norm ositar
bo'lib, tem ir va folat kislota yetishm ovchiligibilan birga davom etadi.
K o'm ikda eritrotsitar qator hujayralari gipoplaziyaga uchraydi. Im m unitet
tan qisligi — T va B -hujayralar yetishm asligi ham xarakterlidir.
M arazm ham , k vash iorkor sin gari, birlam chi oq sil yetishm ovchiligi n ati
ja sid a p ay d o bo'ladi. B o lalard a rivojlanish jarayonlari sekin lashadi yoki to'xtab
q o lad i, y og! to q im asi bilan m u sku l to q im asid a atrofiya bosh lan ad i (96-rasm ).
O zib cho'pdek bo'lib ketgan qo'l-oyoqlar
terisi ilvillab, erkin osilib turadi.
C h o p -u stix o n bo'lib ketgan gavda oldid a kalla ju d a katta bo'lib ko'rinadi. Ichak
gijjalar bilan zich to'lgan bo'ladi. A nem iya va polivitam in yetishm ovchiligi,
b arch a organ v a sistem alarda bosh lan adigan ch uqur atrofik o'zgarishlar ham
xarakterlidir. A trofiya tim u sd a ham topiladi, bunda T-hujayralar soni keskin p a
sayib ketgan bo'ladi.
M A R A Z M
9 6-rasm . Birlam chi oq sil yetishm ovchiligi m ah alidagi yog' va m uskul
to'qim alarining atrofiyasi.
K asallarning infeksiyalarga, ayniqsa bakteriai v a p arazitar kasalliklarga ortiq
darajada se zgir b o lish i ham sh un ga bog'liq.
O q ib a ti infeksiya qo'shilgan m ah allarda yom on. Infeksiya bosh lan ish in in g
oldi olinib, ovqat to g'ri y o lg a qo'yilganida bu p atologiya oqibati xayrli bo'lishi
m um kin.
V IT A M IN L A R Y E T IS H M O V C H IL IG I VA O R T IQ C H A L IG I
Dostları ilə paylaş: