Nazariy fizika kursi

d E
I dt
240

---

rot E =
I d B
div В  =
с dt
o,
rot H  =
Air 
.
T 3'
div D =
An p.
Kvazistatsionarlik shartlaridan kelib chiqib Maksvell tenglamalari 
(9-8), (9.9), (9.38) va (9.39) ni qayta yozam iz:
(12.4)
(12.5)
(
12
.
6
) 
(12.7)
Bu yerda (12.6) tenglam ada (12.2) ga asosan siljish tokini ifodalovchi 
had tushirib qoldirildi. Bog'lanish tenglam alari o ‘z kuchini saqlab qo­
ladi.
Uzluksizlik tenglamasini bu hoi uchun ko‘rib chiqamiz:
. d p
. 
d d i v D
1 
dD\
, .
. 
.
, 1 0 0 4
d"'3+ m
=
1+т~ьГ
= dlv ( 3 + 4
USt) a d"'3 = 0-
(12'8)
Bunga asosan kvazistatsionar toklar statsionar toklar kabi solenoidal 
xarakterga ega ekanligini ko'ramiz. 
Kvazistatsionar m aydon tengla­
malari statsionar m aydon tenglam alaridan elektrom agnit induksiya hi­
sobga olinishi bilan farq qiladi. Kechikish vaqtini inobatga olmaslik 
tenglamalarni yechishda bir qator yengilliklar tug'diradi va masalani 
bir qator hollarda oxirigacha yechish imkonini beradi.
12.2 
Harakatdagi o‘kazgichlar 
uchun induksiya qonuni
Biz shu vaqtgacha induksiya qonunida m agnit induksiya oqim ining 
o‘zgarishi faqat magnit m aydonning o !zgarishi hisobiga sodir b oda di 
deb hisoblab keldik, ya ’ni o'tkazgichlarning harakatini inobatga olm a- 
dik. Berk konturda hosil bodadigan induksion E YuK uchun oqim qan­
day sabablar bilan o ‘zgarishinin ahamiyati y o ‘q. 
Umuman olganda 
oqim konturning harakati yoki uning shaklining deformatsiyalanishi (bu 
holni kontur, aniqrog‘i uning ayrim qismlarining harakati deb qarash 
inumkin) hisobiga ham o'zgaradi. Shunday qilib, biror kontur tortib 
turgan yuzadan o'tayotgan magnit induksiya oqim i ikki sababdan o ‘z- 
garadi. 
Birinchisi, magnit induksiya vektorining o ‘zgarishi hisobiga
16 - Elektrodinamika
241

---

bo'lsa, ikkinchisi esa konturning harakati tufayli bo'ladi. Har ikkila 
holni birgalikda ko'rib, induksiya qonunini umumlashtiramiz.
Qandaydir berk kontur o'zgaruvchi tashqi m aydonda v 
с shartni 
qaniat.lantiruvchi tezlik bilan harakatlanayotgan bo'lsin. Shu kontur- 
dan o'tayotgan magnit induksiya oqim ining o'zgarishini hisoblaymiz. 
Buning uchun (9.46) tenglama bilan ifodalanivchi induksiya qonunini 
quyidagi ko'rinishda yozamiz:
s ( t )
( 12.9)
Bu yerdagi magnit induksiya oqim ining vaqt birligidagi o'zgarishini 
hosila ta ’rifiga ko'ra yozamiz: