Namangan davlat universiteti

Iqtisodiy mavzudagi tarixiy atamalar. 

---

59 
Restitutsiya
(lot. Restitutio – tiklash) (xalqaro xuquqda) – urushayotgan davlat 
tomonidan dushman hududidan g’ayri qonuniy ravishda bosib olingan va olib chiqib ketilgan 
mulkni kaytarib berish. Restitutsiya tartibi tinchlik axdi yoki boshqa xuquqiy aktlar bilan 
belgilanadi. 
Kontsessiya
(lot Concessio – yon berish) – Davlatga tegishli tabiiy boyliklar, korxonalar 
va boshk.a ob`ektlarni xorijiy davlatlarga, kompaniyalar va ayrim shaxslarga ma`lum muddatga 
foydalanishga berish. 
Investitsiya –
sarmoyaning biron–bir korxona, ishga uzoq muddatga joylashtirish. 
Inflyatsiya
— qog’oz pullarning qadrsizlanish va real tovar taklifiga nisbatan muomalada 
ularning ko`payib ketishi bilan bog’liq bo`lgan qobiliyatning pasayish jarayoni. 
SHop-styuardlar
— Angliyadagi fabrikalarda tsex etakchilari, korxonalarda ishchilar 
tomonidan saylanadigan vakillar. Turmush darajasini yuksaltirish uchun ommaviy ishchilar 
harakatining tashkilotchilari. SHop-styuardlarning xarakatlari tred— yunionlarnikidan ko`ra 
keskinroq edi. 
Depressiya
(lot. Depiessio – tushkunlik) – ortiqcha ishlab chiqarish inkirozidan so`ng ro`y 
beradigan iqtisodiy turgunlik, tovarlarga talab kamligi, ommaviy ishsizlik bilan tavsiflanadigan 
davr. 
Konsortsium
(lot. Consortium — qatnashuv, uyushma) — bir necha bank yoki sanoat 
kompaniyalarining karzni birgalikda joylashtirish yoki umumiy qimmat turuvchi loyixani 
birgalikda amalga oshirish maqsadida vaqtinchalik kelishuv. 
Standardtlashtirish
— xom—ashyo, ishlab chiqarish jarayonlarini, tayyor maxsulotlar va 
xokazolarga nisbatan davlat miqyosida yagona, qat`iy belgilangan me`yor va talablarni o`rnatish. 
Protektsionizm siyosati
(lot. Protectio — himoya, yashirish) – ichki bozorni chet
elliklardan eksportni oshirish va importni cheklash, katta bojxona soliqlarini belgilash va boshqa 
qator choralar vositasida himoya qilish siyosati. 
Embargo
(isp, embargo – xibsga olish) – biror mamlakatdan maxsulotlar, valyuta olib 
chiqib ketishni yoki biror mamlakatga maxsulotlar, valyuta olib kirishni ta`qiqlab qo`yish, 
shuningdek, ajnabiy davlatga tegishli bo`lgan kemalar, yuklar va boshqa mulklarni ushlab turish. 
Urush vaqtida embargodan dushman davlatlarga qarshi iqtisodiy sanktsiya uchun foydalaniladi. 
Tinchlik vaqtida davlatlar turli mamlakatlarga iqtisodiy va moliyaviy tazyiq o`tqazish uchun 
embargodan foydalanadilar. 
Protektsionizm
(fr. protectionnisme, lot. protectio dan — himoya, homiylik) – davlatning 
milliy xo`jalikni chet el raqobatidan muxofaza qilish yo`li bilan uni rivojlantirishga qaratilgan 
iqtisodiy tadbirlar sistemasi. Bunga, masalan, chet el maxsulotlariga katta boj solish, o`z 
mamlakatining sanoatiga subsidiyalar berish va xokazolar kiradi. Mamlakatga keltiriladigan 

---

60 
maxgulotlarga katta boj solib, burjua mamlakatlari ichkarisida monopol—yuqori baholarni 
saqlab qolishga va chet elga jahon bozoriga qaraganda ancha past baholarda mahsulot 
chiqarishga ko`maklashadi.