Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

KitabYurdu.az 
17

---

Beləliklə, satıcının hesabında pul artır, alıcının hesabında isə azalmış olur. 
Emissiya zamanı hər bir pul vahidi elektron möhürlə təsdiqlənir ki, bu da ödəmə zamanı 
onu buraxan struktur tərəfindən yoxlanılır.
Fiziki pulların əsas xüsusiyyətlərindən biri onların anonimliyidir, daha dəqiq 
desək, onların üzərində bu pulları kimin, nə zaman istifadə etdiyi göstərilmir. Hazırda 4 
cür kredit kartları mövcuddur. Onlardan ən çox istifadə edilənləri bank və ticarət 
kartlarıdır. Bu kartlar istifadəçi üçün çox sərfəlidir. Belə ki, daşınmada da istifadəçinin 
rahatlığı ön plana çəkilir. Lakin bunlarla yanaşı onların çatışmayan cəhətləri də 
mövcuddur. Diskin və smart-kartın korlanması elektron pulların qeri qaytarılması ilə 
nəticələnə bilər.
Elektron pulların əsas fərqləndirici cəhətlərindən biri də mikroödəmələrin yerinə 
yetirə bilmək qabiliyyətidir (qəpiklərlə ödəmələr).
Elektron pulları həm bank, həm də qeyri-bank təşkilatları emissiya edə bilər. 
Plastik kartlar ilk dəfə təxminən 40 il bundan əvvəl ABŞ-da yaranmış və dünyaya 
yayılmışdır. Bu kartlar ilk dəfə kredit şəklində yayılmışdır. Müasir kredit kartları iki 
hissəyə ayırırlar: 
– Kretid kartları; 
– Debet kartları. 
Щесаб
емитент 
щесаб 
юдяйижи 
Юдямяни 
гябул едян 
Електрон 
пулларын 
алынмасы 
Електрон пулларын тягдими 
Електрон пулларын тягдими 
Мал вя хидмят 
KitabYurdu.az 
18

---

Kredit kartları vasitəsilə kart sahibi əməliyyat aparan zaman kart hesabında tələb 
olunan vəsait olmadıqda belə, ticarət və ya digər təşkilatlarla hesablaşmalar apara bilər.
Debet kartları isə müştərinin kart hesabında olan yalnız müsbət qalıq həddində 
əməliyyat aparmağa imkan verir. Ümumiyyətlə, bankın və ya təşkilatın plastik kart 
sistemi dedikdə fəaliyyətdə olan müqavilə münasibətlərinin məcmusu, texniki 
proqramın məsələləri, daxili təşkilati və metodoloji infrastruktur, ödəmə və 
hesablaşmaların elektronlaşdırılmış formada həyata keçirilməsi və gəlir əldə etmədən 
söhbət gedir.
Plastik kartların əsas subyektləri: 
1.
Bankda hesabı olan plastik kartın sahibi; 
2. Bank emitent, plastik kartı verən və müştərinin hesabını açan bank; 
3. Xidmət göstərən bank, müştəriyə öz plastik kart sistemini, kartın vasitəsilə mal 
və xidmətləri almaq üçün təqdim edən bank; 
4. Ödəmə vasitəsi kimi plastik kartı qəbul edən servis və ya ticarət təşkilatı; 
5. Ödəmə sisteminin subyektləri arasında qarşlıqlı proqram – texniki əlaqəni 
təmin edən təşkilat. 
PULUN KÜTLƏSI VƏ EMISSIYASI 
Pul tədavülünün mühüm miqdar göstəricisi pul kütləsidir. Pul kütləsi iqtisadi 
əlaqələrə xidmət edən alıcılıq və ödəniş vasitələrini məcmununda, yəni nağdsiz pul 
qalıqlarından və bankdan kənar nağd puldan ibarətdir. 
Tədavüldə pul kütləsi hər şeydən əvvəl, istehsalın mal dövriyyəsinin həcmindən 
asılıdır. Istehsalın və əmtəə tədavülünün artımı iqtisadi dövriyyənin pula olan tələbatını 
artırır və yaxud əksinə.
Pul kütləsi pulun hərəkətinin mühüm miqdar göstəricisidir. Əmtəə-pul 
münasibətlərinin tarixi inkişafı nəticəsində pul kütləsinin tərkibi və quruluşu mühüm 
dəyişikliklərə məruz qaldı. Qızıl pulların əvvəlcə daxili, daha sonra xarici dövriyyədən 
getməsi pul kütləsinin quruluşunda keyfiyyət dəyişikliyinə səbəb oldu. Həqiqi (qızıl)