Abdulla sher axloqshunoslik
Yüklə 10,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1 Yassaviy. Devoni hikmat. Т., G ‘.G ‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa birlashmasi, 1992, 35-b.
| Henri Deyvid
Toro (1817-1862) turadi. Bu yo‘nalish doirasida keyinchalik, XX asr boshlarida Lev Tolstoy (1828-1910), keyinroq buyuk hind mutafakkiri va ja m o a t arbobi M o han d is K aram chand G an d i (1869—1948), amerikalik ruhoniy, faylasuf, jam oat arbobi M artin Lyuter King (1929 1968) singari m u tafakkirlar izlanish olib b o rdilar. Shuningdek, AQSHdagi Albert Aynshtayn instituti direktori professor Jin Sharp, P o lsh a F a n la r ak ad em iy asi Falsafa in s titu ti professo ri A njey Gjegorchik, Rossiya Fanlar akademiyasi Falsafa instituti professori Abdusalom Guseynov singari zamondosh olimlar ham shu yo‘nalishda tadqiqotlar olib bormoqdalar. M azkur yo'nalish asoschisi Toro o‘zi yoqtirm agan am erikacha jam iyatdan bosh olib chiqib, 1845 yilning bahoridan 1847-yilning kuzigacha U olden k o ‘li b o ‘yida kulba qurib, dehqonchilik bilan 1 Yassaviy. Devoni hikmat. Т., G ‘.G ‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa birlashmasi, 1992, 35-b. www.ziyouz.com kutubxonasi shug ullanadi. Keyinchalik shu tajriba asosida «Uolden yoki o ‘rmondagi hayot» asarini yozadi. Bundan tashqari u «Fuqaroviy itoatsizlik», «M assachusetdagi qulchilik» sin g ari m aqola va esselarid a ham g ayrizo‘ravonlik axloqshunosligi g ‘oyalarini ilgari suradi. Toro hayotda ham ana shu g ‘oyalarga amal qiladi: soliq to ‘lashdan bosh tortadi. Kunlardan birida shaharga tushganida, uni soliq to'lam agani uchun qam ab q o ‘yishadi. Uning o ‘rniga d o ‘sti soliq su m m asin i t o ‘Iab yuborgandan keyingina Toroni qam oqdan chiqarishadi. U o ‘zining bu xatti-h arak atini quyidagicha tu shu ntirad i: «M enda, agar shunday imkoniyatim bo‘lgan taqdirda ham , dollarlarimga odam sotib olishlarini yoki odamni o ‘ldirish uchun miltiq sotib olishlarini kuzatib turishga ishtiyoq yo‘q»'. M utafakkir quldorlik hukm surayotgan A m erika Qo shma Shtatlari hukumati bilan har qanday aloqani uzishni o ‘z oldiga maqsad qilib qo'yadi va boshqalarni ham shunga chaqiradi. Toro g ‘ayrizo‘ravonlik inqilobi g ‘oyasini o ‘rtaga tashlaydi. U ning fikricha, agar minglab odam lar soliq to ‘Iamasa, u zo ‘ravonlik ham, qonli chora ham hisoblanmaydi; aksincha, soliq to'lash davom etaversa, davlatga zo ‘ravonlik qilish va begunohlarning qonini to ‘kish uchun imkon berilgan bo‘ladi. Fuqaroviy itoatsizlikning zarur shartini faylasuf, shunday qilib, hammaning soliqdan bosh tortishida ko‘radi. Keyingi bosqich, Toroning fikriga ko‘ra, ish tashlash, davlat xizm atchilarining о z xizmat vazifalarini bajarishdan bosh tortishlaridir. A na shunda tinchlik yo‘li bilan, qonsiz inqilob am alga oshadi. Lekin m azkur bosqichlardan aw al har bir inson o ‘zini axloqiy jihatdan tayyorlash bosqichini boshdan kechirishi, ya’ni o ‘z ongi va qalbida shaxsiy inqilob qilishi zarur. Faqat yuksak darajadagi axloqiy tayyorgarlikkina pirovard maqsadga ko‘ngildagidek yetkazishi mumkin. Biz awalgi bobda axloqiy qarashlarini ko‘rib o ‘tganim iz buyuk rus yozuvchisi, mutafakkir Lev Tolstoyning g ‘ayrizo‘ravonlik masalasiga yondashuvi m azkur yo‘nalishning asl m ohiyatini o ch ib berishga ко maklashadi. Buni biz uchun m a’lum m a’noda noyob bo‘lgan hujjatda — uning o ‘zbek ziyolisi U baydulla X o'jayev bilan y o zish m asid a ко rishimiz mumkin. (Mazkur yozishmani ushbu darslik muallifi ishlagan «Guliston» jurnalida o ‘tgan asm ing 60-yillari so'nggida cho p etishga urinishlar bo'lgan. Lekin «dushmanni jism an yo‘q qilish kerak» degan www.ziyouz.com kutubxonasi noinsoniy bolshevikcha mafkuraga asoslangan mustabid tuzum senzurasi yovuzlik qilgan kimsaga adashgan inson sifatida qarashni, unga m ehr- m uruw at, muhabbat ko‘rsatish lozimligini targ‘ib etuvchi g‘ayrizo‘ra- vonlik ruhidagi buyuk rus mutafakkirining maktubini e ’lon qilishni qat’iyan taqiqlab qo‘ygan edi. Faqat mustaqillik bergan erkinlik tufayli bu yozishmani chop etish imkoni tug‘ildi.) H ar ikkala maktubni to iiq keltiramiz: Yüklə 10,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|