Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

10.20-rasm. Boshqarish algoritmining blok-sxemasi.

---

KSch-qadamlar sanagichi; TSch-taktlar sanagichi.
Bu algoritm ni amalga oshiruvchi p ro g ra m m a n i 580 seriyadagi MP ning 
Assembler tilida tuzamiz (Ю Л -jadval).
Ad res
. Komai khi
kodi
Bel gi
k o m a n d a
Iznli
0 X 0 0
M l
OS
M V l A, О С
0 8 0 2
D3 80
OU T К A
0S(M
■
s o oooo
C A M . «I'au/.a»
Bos hqar i s h 
o b ' e k l mi
(iasilabgi
0 8 0 7
. 
M :
0 D
M V l A. 0 1 )
holatga kcl l i nsb
0 8 0 0
■
1)2 80
O t i T К A
0X0 V
S I ) 0 0 0 0
C A L L «Pat i za»
" I ’auza» qi sm pr ogr ammas i 0 0 0 0
08м].
OS 10
M l
0 0
1)3 80
M V l A. 0 0
O U T KA
Oa boslilangan
" S * 2
S i ) oono
CA1..I. -' Pau/ao
ON 1 5
0 0 0 Д
M V l H. O A
fiSj O
Hi; 0 ?
2 ! OM0B
M V l C . 0 7 
I . Xf 11. 01300
K S c h
10 ga oTnat i kl i
TScl i . 7 
gn o ' ma l i k l i Ri' gisli. J ut l l i gi ga
< 
iS
i S
71-
Ml -
M O V Д. M
VOXlsjl
111 ga i
)
V( x ) \oxilacli
>'N.’..2
i s o
S i ) (11)00
I'D
s ; i s o s
М2:
i ) 
{
1 1 к A 
CAI . I «Pau/;i'> 
INN 11 
O C R t 
JN/. М2
П/ 
У
NY>tinulan akki i mnfxal orga 
k a n a l A ga bosh, t-.analidan
111.” 111 
1 
C C - I
fiS28
S2 1704'
i Л. i\ о
JN/, Ml
(is V
31-. Oil
M V l A. 0 0
ОЧ I)
1)3 XI)
O U T KA
Го xlash signaii
ON^I-
76
H I T
l a m o m
(i
31- i; l;
M V l A T T
0 0 0 2
0 0 0 2
3 ! )
С 2 0 2 04
M l :
I X R A 
.IN/. PI
« P A U Z A »
tjisni pr ogrammasi
(l<)00
c o
R P Г
10.7 KIS KR580YV55 interfeysini programmalash.
Programmalashtiriladigan KR580VV55 interfeys (adapter) MP sistemasini 
periferiya qurilm alari bilan bog’ lab turish uchun ishlatiladi. Adapter quyidagi asosiy 
qismlardan tuzilgan:
Q iym atlar buferi, bu bufer uchta holatni olishi mumkin va MP ni sistemali 
shinasi bilan adaptemi ichki shinasini bog'lab turadi.
Qiymatlar buferi orqali quyidagi vazifalar bajariladi:
- adapterning portlaridan MP ga va MP dan adapterning portlariga qiymatlar uzatiladi;
- MP dan adapterga boshqaruvchi so’ z uzatiladi;
- adapterdan MP ga adapterning holat so’ zi uzatiladi;
354

---

B o sh q a ru v ch i blok.
Boshqaruvchi blok hamma ichki ma’ lumotlami uzatishni boshqarish uchun 
ishiatiladi. MP adapterga boshqaruvchi so’z uzatadi va uni mahsus Boshqaruvchi 
so’zni registri Boshqaruvchi blokdagi (BSR) joylashtiradi. Boshqaruvchi so’zni 
registridagi ma’lumot har bir portni vazifasi va yunalishini aniqlaydi.
Sakkiz razryadli A, V va S portlari (S port ikkita turt razryadli SI va S2 
portlardan tashkil topgan) kiritish/chiqarish qurilmalarini portlami MP ni qiymatlar 
shinasiga ulash uchun kerakdir. A, V, S portlarini ishlash rejimlari BSR ga 
yuklanadigan boshqaruvchi so’ zni kodi aniqlanadi. Hamma portlar uchta holatga ega 
bo’ lgan chiqishga egadirlar.
KR580VV55 KIS "O" rejimda ishlashini ta’minlovchi programmani ko’rib 
chiqamiz. Misol tariqasida bitta adapter orqali pechatlaydigan qurilmaga xizmat qilish 
qanday amalga oshirilishini ko’rib chiqamiz. A port-"0" rejim (chiqarish) S2 port (S6, 
S5, S4) - "O" rejim (chiqarish) „ V port - "O" rejim (kiritish) SI port (Cl, C2, SO) - 
"O" rejim (kiritish)
Boshqaruvchi xabarlar quyidagi qiymatlarga egadirlar.
* 
"Strob" - uzatilayotgan qiymatlarni "strob"laydigan xabar, adapterlarni 
rejimlarini initsializatsiyalaydigan programma quyidagi ko’rinishga ega.
1-programma
IN IT : M V I A, 83H; Akkumlyaterga boshqaruvchi so’zni yozish.
OUT ADR RYC: BSR rejimini boshqaruvchi so’zini yozish.
M V I A, ODH; C6=l akkumulyatorga strob so’ zini o’matish 
OUT ADR RYC: Boqaruvchi so’ z registriga strop so’zini uzatish 
M V I A,09H ; C4=l birga o’matish 
OUT ADR RYC: BSK ni birga o’rnatish.
M V I A, OAH; C5=0 (perf) nolga keltirish
OUT ADR RYC: RET BSR nolga keltirish, qism pragrammasiga qaytish. 
Adapter va tashqi qurilma orasida qiymatlarni almashish, har bir tashqi qurilma 
uchun, alohida drayverlar orqali yoki kiritish/chiqarish programmalari orqali amalga 
oshiriladi.
Uchala drayverlar bir-biriga o’xshashdir. Shuning uchun ham pechatlaydigan 
qurilmaga chiqaradigan programmani taktini ko’rib chiqamiz.
2-programma
LPST: IN PORTC; S portni o’qish AN1 04N ; S2 qiymatni ajratish J2 LPST; 
Agarda S2- О bo’ lsa davr tashkil qilish
M O V A, S; A ra jf ishchi S rejimlarini belgisini o’tkazish
OUT PORT A; A portiga belgini o’tkazish
M V I A, O S N ;" Strob"ni nolga keltirish OUTADRRyC;
INR A; "Strob"ni birga o’matish OUT ADR RYC; RET
MP ni S registri bazali qilib qabul qilingan, bu registrga foydalanuvchi 
programmani chiqarish uchun navbatdagi belgini kiritadi va beradi. Undan keyin esa 
LPST programmasi ishlaydi.
355

---

N azorat savollari.
1. Mikroprotsessorli 
qurilmalarni 
loyihalashni 
asosiy 
bosqichlarini, 
ularda 
bajariladigan ishlarni keltiring.
2. Mikroprotsessorli qurilm alarni optimal loyihalashni algoritm ini keltiring.
3. Mikroprotsessorli qurilm alarni qanday loyiha bo’ yicha qurilishini aniqlash 
algoritm ini keltiring. bloklarga izoh bering.
4. Ob'ektning 
parametrlarini 
nazorat 
qiluvchi 
va 
ishlashini 
boshqaradigan 
programmalashtiriladigan 
mikroprotsessorli 
sistemani 
tuzilish 
va 
ishlash 
printsipini keltiring.
5. O b'ektning parametrlarini nazorat qiluvchi va ishlashini boshqaradigan qurilmada 
m ul'iipleksom i. anolog raqamli o'zgartirgichni va/.ifasini, ulanish printsipini 
keltiring.
6. Mikropiootsessorli nazorat q ilti\c h i va boshqaruvchi qurilmada tezkor .xotira 
qurilmasini vazifasi hamcia tuzilish ulanish printsipini keltiring.
7. Boshqarish ob'ekii uinia \a lm ibainsh uchun qamia> masala qo'llanilgan?
8.
Mikroprotsessorli m anipuKuiom i ishlashini boshqaruvchi 
qu rilm a ni fun ktsiyasin i 
va ishlash p rin tsip in i k e ltirin g .
l). Boshqarish 
sig na lla rini 
ob’ ektga u/atish sxemalarini 
tu zilish i va 
boshqarish 
signalini tashkil 
etish 
printsipini 
ke ltirin g .
10. I laioratni 
nazorat 
qiluxeh: 
va 
rostlovchi 
qurilm ada 
qoTlaniladigan 
m ikrosxem alurda (latchikni 
tanlash 
p rin ts ip in i ke ltirin g .
! I . К 5Xf)\ 'N18<> \ scrhali M i’ asosida tuzilgan pechning harorat)li nazorat qiluvchi 
sxemasini. uni ishlash printsipini keltiring.
12
. 
loSOVM.xOA seriyali MP asosida tuzilgan pechning haroratni nazorat qiluvchi 
qurilmada qo'lhmiladigan texnik vosiialarni qanday tanlash kerakligini keltiring.
1?. Pechning 
haroratini 
qiluvchi 
qurilmada 
qo'llanilgan 
bloklarni.
mikros.xemalarni vazifalarini hirma-hir keltiring.
14. Harorat datchigi ni vazif’asi. ishlash printsipi va xarakteristikasini keltiring.
15. C hiziqli elektromagnitli dvigatelni mikroprotsessorli boshqarish sxemasining 
strukturali sxemasini keltiring.
16. C hiziqli elektromagnitli dvigatelni mikroprotsessorli boshqarish sxemasida 
qo'llanilgan bloklarni vazifalarini birm a-bir keltiring.
17. Dvigatelni tuzilishi va ishlash printsipini keltiring.
T E S T L A R
t. M ik ro p ro s e s s o rli q u r iln ia la r iii loyih a la sh n i asosiy b o s q id ila ri?
A. Texnik topshiriqqa asosan sistemali analiz q ilish . .sxemaning tu z ilis h in i va 
uning ishlash a lg o ritm in i ishlab chiqish. programma qismini ajratish
B. MPni tanlash. interfeysni tanlash. ishlab chiqish(yaratish). Matematik ta 'm in o tn i 
yaratish. o ’ lchov q u rilin a sin in g analog (uzluksiz.) qism ini va ma’ lum otlam i 
kiritish /ch iq a rish qurilm asini yaratish. qurilm aning xotirasini yaratish
C. Tckshiruvchi test qurilmasini \a testli matematik ta'm inotni yaratish. qurilm ani yoki 
tizim n i ishga tushirish va sozlash. qurilm ani loyihalash uchun texnik xu jja tn i 
tayvorlash.
D. Hamma javoblar to ’ g ’ ri. 
*
3 56

---

2. M ikroprosessorli qurilm alarn i optim al loyihalashni algoritm ini qurishdagi 
birinchi qadam :
A. Sistemali analizni talab etish 
*
B. Masalani qo’ yish
C. Texnik qo’ llanmalami chiqarish
D. To’g’ri javob yo’q.
3. M ikroprosessorli qurilm alarn i optim al loyihalashni algoritm ini qurishdagi 
oxirgi qadam :
A. Sistemali analizni talab etish
B. Masalani qo’yish
C. Texnik qo’llanmalami chiqarish 
*
D. To’g’ri javob yo’q.
4. Q urilm aning ishlash algoritm ini yaratishda nimani xisobga olish kerak?
A. MP parallel' ishlaydigan qurilm a ekanligini
B. MP ketma-ket ishlaydigan qurilm a ekanligini 
*
C. T o’ g ’ ri javob yo ’ q.
D. A ,В javoblar
5. 
M P n in g
ish lash 
a lg o ritm in i 
y a ratg an d a 
q u rilm an in g
quyidagi 
d iagram m asini qurish m aksadga m uvofiqdir:
A. Vaqt 
*
B. Chastota
C. Chastota-amplituda
D. Fazaviy
6. Qattiq logikada qurilmalarni yaratish uchun quyidagi shartlar bajarilishi kerak:
A. bajariladigan vazifalar juda kam bo’ lishi
B. kirish/chiqish qurilmasi bittadan kanalga ega bo’ lishi
C. yuyuqori tezlik talab etiladigan bo’lsa, har bir aniq holatda sistema bitta vazifani 
(funksiyani) bajaradigan bo’ lsa
D. Hamma javoblar to ’g’ ri. 
*
7. M ikrop osessorni q o ’ llashning yutug’ i quyidagi h olatlar haqqoniy bo’lsagina 
amalga oshiriladi:
A. programma usullarini qo’llash yo’li bilan sistemani keyinchalik modernizasiyalash 
nazarda tutilsa
B. bir kancha ma'lumotlarni kiritish talab etilsa, amallarni ko’p marta bajarish kerakligi 
sodir bo’ lsa va algoritm tarmoqlansa
C. katta hajmdagi xotiradan foydalanish kerak bo’ lsa
D. Hamma javoblar to’ g’ri. 
*
8. M P ni tanlashd a q u yid agilarni hisobga olish k erak :
A. buyruqlar 
soni 
(MP 
qo’ llashning egiluvchanligini aniqlaydi), registrlar 
soni (MP ning hisoblash qobilyatini aniqlaydi)
B. xotira 
sig’ imiga 
adreslash 
(MP 
ni 
ma'lumotlarni yuqori
357

---

c h e g a ra d a q a yta
is h la s h
n u q ta i 
n a z a rid a n
ta v s ifla n a d i) , 
e n g
k a m
s o n d a g i 
k u c h la n is h n is b iy b o 'lg a n M P ni q o 'lla s h ( M P n i ta n n a r x in i k a n ia y tira d i. s is te m a n i 
t u z ilis h in i s o d d a la s h tira d i)
C . v a q tin c h a t o 'x la t is h im k o n iy a tin in g b o r lig i ( M P n i m u ltip r o g a m m a r e jim id a
is h la s h i m u m k in lig i b ila n ta v s ifla n a d i) . x o tira g a
to ’ g 'r id a n - to ’ g ’ ri 
k iris h
im k o n iy a tin in g b o rlig i ( b i r p a y td a k ir it is h . c h iq a r is h a m a lla r iv ti v a q iy m a t la r n i 
q a y ta is h la s h n i ta 'm in la y d i)
U . I l a n i m a j a \ o b l a r l o ' g ’ ri. 
*
9 . K a l l a t c / l i k d a o ’ l c h a y d i g a n , b o s h q a r a d i g a n q u r i l m a l a r d a q u y i d a g i s c r i y a l i
M P q o ’ l l a s l i m a q s a d g a m u v o f i q :
Д . К 5.SO
H. K 5 8 9
*
C . R5H7 
1). К 588
10. I kb i i i k - u ' л !i к k o d la c d a a r i f m e t i k a m a lla r iH ba ja r is h d a q u v id a iM ‘.(■rival 
j 
M
V
( jo 'tla s :li m a q sa d & a ni u v o f iq :
A . K:>8t; 
*
H. К 589
С. К 5 8 "
;>. к 5 N8
I t .
A v».i n o m
o ' l r h o v . h o s l i q a m h q u r i l i i i a l a r i i ) : i q u y id a g i s e r iy a li M P
( jo 'H a s li maqsaa m u v o fiq :
А . К 580 
*
11. К 589
С. K 5 8 7 . К 588 
П. К.1ЫЫ
12. M i k r o k o n t r o l l e r l a r n i m i k r o p r o s e s s o r l a r d a n , p r o s e s s o r l a n l a n f a r q i n i m a d a ?
A . k o n tro lle rla rd a q o 'lla n iiiid ig a n b u yru q la rn i soni m ikroprosessorga nisbatan kam
l i . K o n tro llc rla rd a q o 'lla n ila d ig a n b u yru q la rn i soni m ikroprosessorga nisbaian k o 'p .
C . 
M ik ro k o m ro llc r la r n i m ikro prosessorlardan fa rq i y o 'q
I). T o ' g ’ ri ja \ o b y o 'q .
13. P r o g r a m n i a l a s h t i r i l g a n k o n t r o l l c r q u y i d a g i m a s a l a l a r n i e c h i s h i y o k i h a l q i li s h i
m u m k i n :
A . o ’ lc h a n a jo tg a n m a 'lu m o tla rn i qayia ish la b d isp lcyg a c h iq a rib b crish i
l i . n a /o ra l q i 1 ayotgan o b 'e k tla rn i ish la sh /ish la m a slig i to 'g 'r is id a xa b a rlo ve h i sig n a lla r
b c ris h i. n a /o ra t q ik n o tg a n p a ra m ctrla rn i chegaradan c h iq ib k c tis h i. norm a y o k i norm ada
c m a s lig in i
C .
boshqarish s ig n a lla rin i u /a tis h n i ta sh kil e tishi
D . 1 la m in a ja v o b t o ’ g 'r i.
*
14. O p e r a t o r b i l a n b o g ’ l a n i s h i n t c r f e y s i q u y i d a g i l a r d a n i b o r a t :
A . in d ik a s iy a va kla via tu ra
*
358

---

B. ma'lumotlar magistrali
C. displey va boshqaruv shinasi
D. To’g’ri javobyo’q
15.
Q o’shimcha funksiyalarni amalga oshiruvchi KISIarni ko’ rsating.
A. taymer, darajali uzilishlar kontrolleri, sistema kontrolleri, shinalar kontrolleri, xotiraga 
to’g’ridan-to’ g’ri murojaat qilish kontrolleri 
*
B. prosessor, boshqarish sistemasi, doimiy, qayta programma-lashtiriladigan xotira
C. operativ xotira, parallel va ketma-ket interfeyslar
D. To’g’ri javob yo’q
16.
Kontroller bazasida tuzilgan qaysi qurilma orqali ishga tushiriladi?
A. avtomatlashtirilgan nazorat qiluvchi
B. boshqaruvchi qurilma klaviatura
C. A ,В javoblar 
*
D. to ’ g’ri javob yo’q
17.
O b’ektga boshqarish signallarini uzatish deganda nima tushiniladi?
A. birlik impuls signallar! uzatish
B. ketma-ket signallar uzatish
C. uning ijrochi qurilmalari uchun zarur bo’lgan paramertga ega signallarni uzatish 
*
D. А,В,С javoblar
18.
M P 
hamm a am allam i qanday vaqt bo’yicha b ajarad i?
A. zaruriy
B. ketma-ket 
*
C. belgilangan
D. boshlang’ich
19.
Ishlab 
chiqarilayotgan 
mikrokontrollerlarni 
mikroprotsessorlardan, 
protsessorlardan farqi nima?
A. hajmi
B. tuzilishi
C. ko’ rinishi
D. buyruqlar soni 
*
20.KontroIlerlarda qo’ llaniladigan buyruqlarni soni mikroprotsessorga nisbatan 
necha niarta kam?
A. 3-4 
*
B. 4-8
C. 10-15
D. 4-6
Savol
1
2
3
4
5
6