Katalitik modifikasiyalash

Moyli ekinlar seleksiyasi. 
O’simlik moylari sifatiga va yog’ kislota tarkibiga 
qo’yiladigan talab, ularni qaysi maqsadda ishlatilishiga qarab belgilanadi. Salat 
moylari uchun ishlatiladigan yog’larda linol kislotasi, margarin uchun olein kislotasi 
va lak – bo’yoq mahsulotlari uchun linolen kislotasi ko’p bo’lishi lozim. 
Yog’ kislota tarkibi nafaqat yog’larni istemol qiymatiga, balki saqlash va 
ularni qayta ishlashga yaroqliligiga ham ta’sir etadi. Masalan, linolen kislotasining 
ko’p bo’lishi moyni oksidlanishga barqarorligini kamaytiradi, olein kislotasini ko’p 
bo’lishi esa aksincha moyning barqarorligini yaxshilaydi, saqlash muddatini 
uzaytiradi, va qovurishdagi turg’unligini oshiradi. 
Xorijiy mamlakatlarda moyli ekinlarni seleksiya ishlari olib borilmoqda. 
Jumladan Rossiyada kungaboqarning modifikasiyalangan navlari yaratildi. Bu 
navdan olingan yog’ tarkibida ko’p miqdorda olein kislotasi mavjud bo’lib, yog’ 

---

16 
kislota tarkibi jihatdan zaytun yog’ining analogi hisoblanadi. 
Seleksiyachilar rapsning kam eruk kislotali kanola navidan tashqari 
kamlinolenli navini ham yaratishdi. Zig’irning kam linolen kislotali navi ham 
olingan. Shuningdek, ko’p palmitinli, ko’p stearinli, ko’plinolli, yuqori to’yingan va 
kam to’yingan soya yog’lari ham olingan. 
Tarkibida olein va stearin kislotalari kam bo’lgan makkajo’xori urug’i ham 
yaratilgan. 
Modifikasiyalangan navlar oddiy seleksiya (tanlash va chatishtirish) yo’li 
bilan olinmaydi, balki genetik o’zgartirish yo’li bilan – genetik modifikasiyalash 
bilan olinadi. 
Yer hayvonlari yog’lari. 
Ushbu yog’lar guruhiga keng ko’lamda 
ishlatiladigan mol, qo’y, suyak yog’lari va sut yog’i kiradi.
Sut yog’i. 
Sut yog’i sigir sutida mavjud bo’lib, sigir ozuqasining tarkibiga 
qarab 3-4 % miqdorida bo’ladi. Sut yog’ining kislota tarkibi va hossalari, hamda 
hamroh moddalar tarkibi omuhta yem tarkibiga qarab o’zgaradi. Sut yog’ining yog’ 
kislota tarkibi ko’p miqdorda suvda eriydigan va erimaydigan, uchuvchan kislotalar 
(C
4
-C
10
) borligi bilan xarakterlanadi.