R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

Um um iy o'zgarshilar. Skarlatin ad a ro'y beradigan um um iy o'zgarishlar may- 
d a-m ay d a n uqta ko'rinishida bad an terisiga tosh m a tosh ishi va turli organlar- 
n in g zararlan ish id an iborat bo'ladi. Skarlatinaning o'tishida klinik va patologo- 
an ato m ik belgilari jih atid an ajralib turadigan ikki davri tafovut qilinadi.
Skarlatin an in g birinchi d av rid a skarlatinoz angina boshlanadi, u kataral. 
difteritik bo'lishi m u m kin. O g'iz bo'shlig'ida shilliq p ard a qizarib (giperem iya), 
til epiteliysin in g yuza qatlam lari ko'chib tushadi. Shunga k o r a tiln in g usti xuddi 
m alin ad ek qip-qizil bo'lib turadi (skarlatinaga x o s m alin asim on til).
Skarlatin a uchun regionar lim fa tugunlarining yallig'lanishi va nekrotik ja- 
rayon ga d o im qo'shilib ketishi xarakterlidir. M ana shu n arsa kasalliknin g eng 
yorqin klin ik v a patologoan atom ik belgilaridan biri bo'lib hisoblanadi.
Skarlatin oz an gin ada lim fa tugun lari ham isha kattalashib, zichlashgan, q o n ­
ga to'lib ketgan bo'ladi. U lard a o'tkir giperplastik lim fadenit m an zarasi yuzaga 
kelib, sin u slard a m iyeloid to'qim a paydo bo'ladi (m iyeloz). To'qim a ko'pincha 
n ekrozga uchraydi. shu bilan birga nekrotik to q im ad a bir talay streptokokklar 
topiladi. L im fa tugun lari yirin glab ketishi va b u kapsulasiga va to'qim alariga 
ham o'tishi m um kinki, sh u n arsa u lard a flegm onalar b osh lan ish iga olib keladi. 
T an ad agi b o sh q a lim fa tugun lari ham kattalashib, q o n ga to'lib turadi. U larda 
lim foid to'qim a giperplaziyaga uchrab, sinuslar endoteliysi ko'chib tusha b o sh ­
laydi (d eskvam atsiya). Ichakdagi peyer pilakchalari va solitar follikulalarda ham
giperp laziya boshlanadi.

---

Skarlatinada ко‘riladigan um um iy ozgarish lar xilm a-xildir. K asallik n in g b i­
rinchi kun idayoq paydo bo'ladigan skarlatina tosh m asi ju d a xarakterli. U butun 
badan ga toshib, bu run bilan ustki labni ochiq qold iradi, xolos (skarlatin a uchun 
xarakterli bo'lgan och tusli uchburchak yoki kapalak n usxasi).
T osh m a elem entlari m ik rosko pd a tekshirib k o rilg an id a p erivask u lar giper- 
em iya borligi, teri so rg'ich li qavatining leykotsitlar bilan infiltrlangani topiladi. 
E kssu dat va leykotsitlar ak sari ep iderm isga otib, b a z a n uni sal ko'tarib qo'yadi. 
E p iderm is koagulatsion nekrozga uchrab, keyin p alax sa-p alax sa bo'lib ko'chib 
tushadi (epiderm isn ing p lastin kasim on kochib tushishi).
N e rv sistem asida, x u su san vegetativ n erv sistem asid a kattagina o'zgarishlar 
yuzaga keladi, chunonchi, bo'yin gangliyalarida, adash gan n ervn ing tugun sim on
gangliyalari, intram ural vegetativ gan gliyalarda giperem iya, qon quyilib qolgan 
joylar, destruksiyaga u chragan n erv hujayralari ko'zga tash lan ad i (xrom atoliz, 
distrofik yog' bosish i va nekroz). N e rv tolalarida m ielin d o n ad o r sh akld a par- 
chalanib, o'q silindrlari qism larga bo'linadi (fragm en tasiya) va shvann hujayralari 
proliferatsiyaga uchraydi. Vegetativ n erv sistem asin in g n ech og'lik ko'p zararlan i­
shi skarlatin anin g o g'ir yen gilligiga bog'liqligi aniqlan gan. Skarlatinan in g toksik 
xilid a m arkaziy nerv sistem asida b osh m iya katta yarim sh arlari po'stlog'idagi 
neyronlar distrofiyaga uchraydi.
Skarlatinaning o'tkir toksik xillarida taloq u nch a kattalash m aydi-yu, lekin 
qon ga to'lib turadi. P u lpasida giperplaziya va n ekroz topiladi. K asallik n in g a n ­
cha u zo q q a cho'ziladigan septik xillarida talo q deyarli 2— 3 baro b ar kattalashib 
ketadi. K esib ko'riladigan bo'lsa, eti ancha sidirilib chiqadi. M ik ro sk o p d a tek­
shirib ko'rilganida m ieloz boshlangani, plazm atik hujayralar so n i ko'payib q o l­
gani topiladi.
Parenxim atoz organlarda distrofik o'zgarishlar boshlanib, ayni v aq td a stro- 
m asid a yallig'lanishga aloqad or infiltrativ jarayon lar ham avj olib boradi.
K lin ik m a n z ara si. K asallikning inkubatsion davri 1 k un dan 12 kungacha 
davom etadi. Tipik hollarda kasallik harorat ko'tarilishi, qayt qilish v a yutish 
vaqtida og'riq sezilishi bilan birdan boshlanadi. Intoksikatsiya n e c h o g lik zo'rligi 
va m ah alliy o'zgarishlarni tabiatiga qarab skarlatinaning yengil, o'rtacha og'ir va