R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik



Yüklə 12,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə39/240
tarix11.11.2023
ölçüsü12,15 Mb.
#131960
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   240
Patologik-anatomiya.-Darslik.-1-Qism

Umumiy giperpigm entatsiya yoki m elanoz (m elaninn ing ortiqch a to'planib 
qolishi) kaxeksiya, avitam inozlar (pellagra, skorbut) m ah alida ichki sekretsiya


bezlari p atologiyasid a kuzatiladi. Buyrak usti bezlarining zararlanishiga alo q a­
do r A d d iso n kasalligida, shu bezlarn in g funktsiyasi sil, o sm a va zaxm tufayli 
susayib ketgan m ah allard a m elanoz ayniqsa ifodalangan bo‘ladi. A dd ison k asal­
lig id a terida kuzatiladigan giperpigm en tatsiya shunga bog'liqki, tirozin-tripto- 
fan alm ash in uvin in g oraliq m ah su lo tlari adrenalin hosil bo'lishi uchun ham 
m elan in hosil bo'lishi uchun h am um um iydir. Buyrak usti bezlari zararlanganida 
bu m ah su lotlar p rom elan in hosil b o'lishiga sarflanadi. B unda buyrak usti bezlari 
fun ktsiyasi susayib ketishiga javo b an adrenokortikotrop gorm on n in g kom pen- 
sator tarzd a ortiqcha ishlanib chiqishi, gipersekretsiyasi m uhim aham iyatga ega.
M ah alliy m elanozlar ju m lasig a y o g o n ichak melanozi kiradi. B unday h odisa 
od am 40 y oshidan oshgan kezlarida kuzatiladi, lekin an am n ezd a qayd etiladigan 
qabziyatlarn i h iso bga olinm aydigan bo'lsa, klinik m an zarasida qan day bo'lm asin 
biror alom ati ko'rinm aydi. P igm ent ichak shilliq p ardasi stro m asin in g hujayra- 
larid a bo'ladi, bu hujayralar m ikroflora ishtiroki bilan ichakda sintezlangan p ig­
m entn i fagotsitlaydi.
X o l va tojlar h am m ah alliy m elanozning bir korin ish i fiziologik m elanoz 
bo'lib hisoblanadi. U lar ichida ep id erm is m elanoblastlariga o'xshab ketadigan 
bir talay nevus hujayralari bo'lishi bilan tariflanadi. N evuslar od am badan i teri­
sid a d o im o b o'ladigan tuzilm alardir. U lar o'sma jarayon iga m an ba bo'lib, so n g ra
m elan oblastom a hosil qilishi m u m kin (22-rasm ). Oyoq p an jasid a uchraydigan 
xo llar ayniqsa xatarlidir. X o l nech og'lik qora bo'lsa, u ndan o'sm a shuncha k o p
p ayd o bo'ladi.
Teri pigm en t ishlab ch iqarish xususiyatini yoqotib qo y gan id a albinizm va 
vitiligo h o d isasi kuzatiladi.
A lbinizm  pigm ent bo'lm asligi bilan ta’riflanadigan holat bo'lib, pigm ent sin- 
tezi izdan ch iqqan m ah allard a kuzatiladi. A lbinizm ning fiziologik tim soli soch 
oqarishidir. A lbin izm aslida irsiyatga b og'liq n arsa bo'lib, m elanin sintezi yuzaga 
ch iq ish ida yord am b eradigan ferm ent — tirozinazaning tu g' ilishdan yetishm as- 
ligiga bog'liqdir. A lbin izm d a so ch va ju n sog'onlarida, epiderm is, derm a, ko'z 
to r p ard asi va ran gd o r p ard asid a pigm ent topilm aydi. A lbinoslar badan in ing 
terisi, sochlari o q va ko'zlari qizil bo'lishining sababi an a shunda. B unday odam - 
lar quyosh nurlariga ju d a sezgir bo'ladi, chunki ular b adan in in g terisida ultrabi- 
n afsha n urlar tasirid an saqlaydigan, shuningdek ko'zni yorug'likdan asraydigan 
pigm en t bo'lm aydi.
Vitiligo (pes), ya’ni bad an ga o q d o g tushishi, badan terisining m a’lum qism lar- 
ida p igm en t yo'qolib ketishidir, bu n ga aso san vegetativ va endokrin o'zgarishlar 
sabab bo'ladi (23-rasm ).
Leykoderm abad an terisi jarohatlangani, kuyib qolgan idan keyin, ion ­
lashtiruvchi nur tasir qilgan idan keyin v a har xil eritem atoz tosh m alardan keyin 
terida paydo bo'lgan ch andiqlarn ing m a’lum joylari pigm entini yoq otib oqarib 
qolishidir.


v
4
22-rasm . M elanom a h ujayraiaridagi m elan in parchalari.
23-rasm . Vitiligo. Terining p igm enti yo‘qo lgan joylari.
N U K L E O P R O T E ID L A R A L M A S H IN U V IN IN G B U Z IL IS H I
N ukleoproteidlar m urakkab o q sillar qatoriga kiradi, u larn in g prostetik qism i 
dezoksiribonuklein va ribonuklein (D N K va R N K ) degan nuklein kislotalardir.
N ukleoproteidlar purin alm ashinuvida ishtirok etadi, chunki tarkibida pu- 
rin nukleotidlar bo'ladi. U larning endogen yo‘l b ilan h o sil bo‘lishi va ovqat bilan 
birga organizm ga kirib turishi, organizm da p arch alan ish i v a asosan nuklein al­
m ashinuvining oxirgi m ah sulotlari — urat kislota va tuzlari ко n n ish id a buyrak­
lar orqali ajralib chiqishi bilan m uvozanatda bo'ladi. Shu m u n o sabat bilan n uk­
leoproteidlar alm ashinuvining buzilishi ortiqcha urat kislota hosil bo‘lib, uning 
tuzlari toqim alarga o'tirib qolishi bilan birga davom etib boradi.


N uklein kislotalar alm ash in uv in in g buzilishiga aloqad or aso siy patologik 
jarayon larga: 1) podagra, 2) siydiktosh diatezi yoki kasalligi, 3) uratli infarkt ki­
radi.
P o d agra (yunoncha “p o d o s” — oyoq, “agra” — ov degan so zlard an olingan) 
tom m a’n osi bilan aytganda «o y o q q a q o yilgan q o p q o n » degan m anoni bildiradi 
va bo'g'im larda natriy urat tuzlari to'planib qolishi bilan tariflanadi. K asallik 
b o g 'im larn in g tutib-tutib o g r ib turishi, qon d a (giperurikem iya) v a siydikda 
(giperu rik uriya) urat kislota tuzlari m iqd ori k op ayib ketishi bilan farq qiladi. 
Tuzlar o‘tirib qoladigan eng xarakterli joylar: qo‘l-oyoqlar m ayda b o g'im lari (24- 
rasm ), sh un in gdek tizza va b old ir oyoq pan jasi bog'im larin in g sinoviylari va 
tog'aylari, paylar v a bo'g'im xaltalari, q u lo q supralarining togaylaridir.

Yüklə 12,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   240




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin