R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

aloqador sariqlik to q im alarga arzim as d arajad a rang beradi. Ko'z oqlari sal- 
gina sargayib, lim on ran giga kiradi. B em orni k un duzgi yoru glikd a tekshirib 
ko'rilgandagina bu tu s ko'zga yaxshi tashlanadi. Jigarga aloqad or sariqlik bad an
terisi va ko'z oqlariga sariqzafar tus beradi. Jig ar ostiga aloqad or sariqlik badan
terisi v a ko'z oqlarin in g yash im tir-sariq tusga kiritishi bilan ajratib turadi.
Jigar usti sariqligi gem oglobin ning ortiqcha yem irilishi v a q o n plazm asid a 
ko'p m iqd or bilirubin top lan ib qolishi tufayli paydo bo'ladi. Sariqlikn in g bu turi 
tug'm a yoki turm u sh d a orttirilgan bo'lishi m um kin. Tug'm a gem olitik sariqlik 
aso san p atologik gem op oez tufayli paydo bo'ladi. G em oglobin m olekulasinin g 
tuzilishi n oraso bo'lgani m u nosabati bilan eritrotsitlarn in g osm otik va m exanik 
chidam i susayib, shakli o'zgarib qoladi, m ana sh u n arsa eritrotsitlarning tom irlar 
o'zanida yem irilib, gem oglobin parchalanishiga sabab bo'ladi. Lekin turm u shda 
orttirilgan gem olitik sariqlik ko'proq uchraydi, bu nday sariqiikka quyidagilar 
sabab bo'lishi m um kin: 1) to'g'ri kelm aydigan qon quyilishi; 2) on a qoni bilan

---

q o rin d a g i h o m ila q o n i o 'rtasid a re zu s jih atd an farq (re z u sm o jaro ) bo'lishi;
3) q o n sistem asin in g h ar xil turdagi kasalliklari (gem oblastozlar v a boshqalar);
4) o'tkir infeksiyalar (qaytalam a terlam a, bezgak, sepsis); 5) gem olitik zaharlar 
(arsenit, B ertole tuzi, sp iroxetalar zahari) dan shikastlanish; 6) k o p qon quyilib 
qolishi, gem orragik infarktlar (chunki b u n d a eritrotsitlar parchalanayotgan joy- 
dan q o n ga ortiqcha bilirubin o'tadi).
Jigar u stig a alo q ad o r sariq lik da b iliru bin ichak orqali ko'plab ajralib chiqadi, 
sh u n ga ko'ra buyraklarga o't kislotalari ortiqcha zaharli tasir o'tkaza olm aydi.
Jig arg a aloqad or sariqlik bevosita jigarn in g o‘zi, jigar hujayralari zaharlan- 
gan m ah ald a y uzaga keladi. Sariqlikn in g bu turi: virusli gepatit, sariq isitma, 
bezgak> Veyl kasalligi sin gari yuqum li kasalliklarda kuzatiladi. Toksik gepatitlar 
m ah alid a h am paydo bo'lishi m um kin. M ana shu p atologik jarayon lar paytida 
gepatotsitlar distrofiya, n ekrozga uchrab, o‘t kapillarlariga o't ajratib ch iqarm ay 
qo'yadi. A yni vaq td a o t lim fa sistem asiga o tad i. Bu h o d isa g a paraxoliya, y an i o't 
ajralish in in g aynashi, noto'g'ri yo'lga o'tishi deyiladi. D em ak, gepatogen sariqlik 
o‘zin in g avj olib borish m exanizm i jih atid an olganda limfogen sariqlikdir, chunki 
ajralib ch iqadigan o't lim fa tom irlariga tushadi.
Jig ar ostiga aloqad or sariqlik (obturatsion , yo‘1 bekilib qolgan iga, tiqilib qol- 
g an iga a lo q ad o r sariqlik) um um iy o't yo'li yoki jigard agi o't yo'llaridan o‘t oqib 
k etish iga to sq in lik p ayd o bo'lgan m ah ald a yuzaga keladi. 0 ‘tning oq ib ketishiga:
1) o't yo'llaridagi o'smalar, 2) m eda osti bezi boshchasining o'smasi, 3) o't yo'Uariga 
tosh tiqilib qolishi to sq in lik qilishi m u m kin. O't p ufagi yo'lining tiqilib qolgani 
sariq likka olib borm aydi. O't bem alol oq ib turgan m ah allarda yuzaga keladigan 
m exan ik sariqlikka o'tning quyuq tortib qolishi sabab bo'lishi m um kin.
K apillarlarda o‘t to'planib qolishi sh u kapillarlar yorilib, oraliq to'qim aga o't 
quylishiga, atrofdagi b ir qan ch a hujayralarning h alok bo'lishiga (bevosita o't k is­
lotalari tasiri ostid a bosh lan adigan nekroz) yoki jig ar hujayralarining kengayib 
ketgan o't k apillarlaridan b osilib, atrofiyaga uchrashiga olib keladi. U h old a ham , 
bu h o ld a h am halok bo'lgan hujayralar o'rnida biriktiruvchi toq im a hosil bo'ladi,