R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

Tomirlar ichida tromb yu zaga kelishi va ikkilamchi trom boem boliyalar bosh- 
lanishiga ortiqcha moyiliik bo'ladigan holat tromboembolik kasallik deb atalad i.
O dd iy trom b qan day o'zgarishlarga uchrasa, to m irga yopishib turgan trom b- 
em bol ham xu dd i sh un day o'zgarishlarga uchraydi (u yushish, vaskuiarizatiya, 
rekanalizatsiya, ohaklanish, irish h odisalari va b osh qalarga).
O 'pka arteriyasi v a aso siy tarm oqlarin ing em boliyasi am aliy jih atdan ol­
gan da ju d a katta aham iyatga ega. O dam ning ko'pincha to'satdan o'lib qolish iga 
olib borad igan sabablarn in g biri ana shu. Z ararlanadigan joylarn in g tu riga q a­
rab o'pka stvoli trom boem boliyasi va yirik o'pka arteriyalari trom boem boliyasi 
tafovut qilinadi (o'pka bo'laklari arteriyalari, segm en tar tarm o q lar va m ayda 
tarm o qlar trom boem boliyasi). O p k a arteriyasi trom boem boliyasi katta qon 
aylanish venalarida yoki yurakn ing o'ng bo'shliqlarida trom b hosil bo'lgan dan
keyin boshlanadi. O 'ng yurak endokarditlari, jig a r venalari sistem asidagi trom - 
boflebitlar paytida, shun in gdek gem orroidal venalar bilan oyoq venalari siste­
m asid agi trom bozda o'pka arteriyasi periferik tarm o q larin in g trom boem boliyasi 
kuzatiladi. B unda oyoq p an jasi va boldiri ch uq ur ven alarm in g trom bozi ham ­
m ad an katta aham iyatga ega, chunki so n va boldirn in g y u za ven alarida paydo 
bo'ladigan trom blar, o d atd a, em boliyaga sabab bo'lm aydi.
K atta qon aylanish do irasi trom boem boliyasin in g a so sid a qo p q o q lari trom - 
boendokarditlari, sh uningdek chap yurak bo'shliqlari devorid a trom b hosil 
bo'lishi yotadi. T rom boem boliyalar talo q tom irlarida, m iyan in g o'rta arteriyasi, 
jig ar va ichaktutqichi arteriyalarida h am m adan ko'ra ko'proq kuzatiladi.

---

Yog1 em boliyasi tom irlarning y o g' tomchilari bilan bekilib qolishidir. Bu yog, 
odatda, odam terisining o'zidagi yog'dan iborat bo'ladi. Biroq, yot, y an i diagnos- 
tika yoki davo m aq sad id a turli organ larga tashqaridan yubo rilad igan (m asalan, 
dori yoki kon trast m o d d alarn i erituvchi sifatida) yog'dan paydo bo'luvchi em ­
boliya h o llati ham kuzatiladi.
Yog' em boliyalarining ju d a k o p ch iligi teri osti yog kletchatkasi va naysi­
m on su yaklarn in g sh ikastlanib zararlanish iga bog'liq. Shikast yetgan paytlarda 
m ayd a-m ayd a yog* tom chilari b ad an n in g turli qism larid an qon so'rib olad i­
gan ven alarga tushib qo lad i (suyak sin gan m ah allarda su yak venalarining yo‘li 
ochilib turadi, chunki bu ven alarn in g devorlari su yak to'siqlariga birikkan). Yog* 
tom chilari ven oz qon bilan birga o'pkaga boradi. U lar ozlarin in g fizik-kimyoviy 
x o ssalarig a ko'ra (yuzasi silliq, o‘zi elastik bo'lib, shakli o son o'zgarib tura ol­
ad igan bo'lgan iga ko'ra) o'pkadan o'tib ketadi (40-rasm ). Bordiyu, yog' o'pkada 
to m irlar diam etrin in g taxm in an 75 foizini to'ldirib turadigan Ь о Ъ а, bu tez orad a 
o d am n in g o‘lib qolish iga olib keladi. B o sh q a hollarda yog' tom chilari katta qon 
aylanish d o irasig a tushib, turli organ larga tarqaladi. Skelet yoki y og1 depolari 
ko'zga ko'rinarli an atom ik o'zgarishlar bo'lm ay turib, qattiq silkin gan ida ham
yog' em boliyasi p ayd o bo'la olishin i ko'rsatadigan kuzatuvlar bor. M asalan , odam
balan dlikdan yiqilgan bo'lsa h am , su yaklari sin m ay qolgan m ah allarda shunday 
bo'lishi m u m kin. Yog' em boliyasi su yak ko'migi arzim as darajad a shikastlangan 
paytlarda, m asalan , d iagn ostik a m aq sad id a punksiya qilingan paytlarda ham
p ay d o bo'la oladi. Em boliya ak sari yop iq travm alar m ah alida yuzaga keladi. S a­
babi shuki, yop iq travm ad a yog' berk bosh liq larda va bosim ostid a turib qoladi. 
B u esa, yog'n in g venalarga tushib qo lish iga yo'l ochadi, to'g'rirog'i, buni yengil- 
lashtirib qo'yadi.
Sh ikast yetgan paytd an qan ch a vaq t o'tganligiga qarab yog' em boliyasi ju d a