R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

H avo em boliyasi venalarga havo tushib qolganida y u zag a keladi. O dam
sh ik astlan gan m ah allard a yoki jarro h lik operatsiyalari vaqtida, qoninin g bosi- 
m i m an fiy bo'ladigan va dem ak, atm o sfera havosi so rilib o‘ta oladigan venalar 
(yu rakka yaqin jo ylash gan venalar, m asalan , bo'yin venalari) shikastlangan payt­
lard a sh u n d ay h o d isa ro'y berishi m u m kin . Tug'ruqdan keyin yo'li ochilib qolgan 
bach ad on venalari orqali, m e’d a y arasi tubidagi ven a orqali havo em boliyalari 
bo'lgani tasvirlangan . Yosh bolalarda qattiq yotal (qizam iq, ko'k yo'tal) m ahalida 
alveo lalar to'siqlari yorilib, b o sh m iya em boliyalari paydo bo'lishi m um kin. D ori 
m o d d alarn i venalardan yuborish m ah alid a yo'l qo'yilgan xatolar ham havo em- 
boliyalariga olib kelishi m um kin.
H avo em boliyasin in g klin ik m an zarasi havo m iqd origa v a qan day tezlik b i­
lan q o n ga tush gan iga bog'liq. T ajribad a it venasiga havoni asta-sekin yuborish 
keskin fun ktsional o'zgarishlarni keltirib chiqarm aydi. H avon i hattoki kichik 
h ajm d a bo'lsa ham tez yuborish esa tom irlar tiqilib qolishidan o'lim ga sabab 
bo'ladi.
Tom irlar yo'liga havo tiqilish in in g m exanizm i o'ziga xos. H avo o n g yurakda 
pu fak ch a k o rin ish id a to'planib borib, o'pka arteriyasi og'zini to'sib qo'yadi va ar- 
teriy aga o'tmay, qon aylanishini izdan ch iqaradi. B ordiyu, havo m ayda pufak- 
ch ali aralash m a ko'rinishida tom irlarga o'tgudek bo'lsa, u o'pka kapillarlariga 
tushib, u larn ing q isq a vaq tga tiqilib qolishiga sabab bo'ladi va asoratlarga olib 
kelm asd an turib tez so'rilib ketadi.

---

G az em boliyasi qonning erigan holatdagi gazlari ajralib chiqib, tom irlam i 
berkitib qo'ygan m ah allarda y u zag a keladi. O dam yoki hayvon tan asiga tashqi 
m uhit bosim i birdan tez kam aygan ida ana shunday h o d isa kuzatiladi. Bunday 
sharoitlarda qon go'yo qaynab chiqadi.
G az em boliyasining k lassik m isoli od am yu q ori atm osfera b o sim i sharoit- 
larid a ishlaydigan m ah allarda bosh lan adigan kesson kasalligidir. O d am yuqori 
b o sim sharoitida turgan m ah ald a qon atm osfera gazlarin i o d atd agid an ko'proq 
m iqd ord a o‘zida eritib oladi. Sh u nd ay sharoitlarda o d am n in g atm osfera b o sim i 
n orm al bo'lgan jo yga tez o'tishi qo n d an azot, karbon at angidrid, k islorod sin gari 
gazsim on m o ddalarn in g ajralib chiqishiga olib b o rad i. K islorod tezd an qayta 
erib ketadi, shunga ko'ra kapillarlarga asosan azot p ufakch alari tiqilib qoladi. 
G az em boliyasi katta qon aylanish do irasid a kuzatiladi.
G az v a havo em boliyasi k lin ik jih atd an bir xild a n am oyon bo‘lishi m um kin: 
keskin asfiksiya hodisalari, teri ran gin in g oqarib turishi, sianoz, talv asa tutishi, 
od am n in g o'zidan ketib qolishi v a bosh qalar birin ch i o'rinda turadi. Em bollar 
m iyada, tom irlar bilan yaxshi tam in lan g an suyaklarda, yurak va b o sh q a organ
to'qim alarida nekroz o ch oq lari p ayd o bo‘lishiga olib kelishi m u m kin. O p k a d a
shish, gem orragiya, och oq li atelektazlar yoki em fizem a boshlanish i m um kin
(bular to'satdan bosh lan adigan respirator distres sin dro m ga olib b o rad i). Bir­
m uncha o g'ir hollarda qon aylanishi izdan chiqib, u yoki bu organ ishlam ay 
qo'yadi, og'riq turadi.
G az em boliyasi aviatorlarda uchraydigan va katta balan dliklarga к о tarilgan da 
alveolalar havosi kichik qon aylanish do irasid agi kapillarlar sistem asiga diffu- 
ziyalanib o'tishidan bosh lan adigan dardn in g — aviatorlar k asalliginin g asosiy 
sababidir. Falokat r o y berib, kabin a germ etikligi bu zilgan ida sam olyotdagi 
kishilar, kosm onavtlar, sh uningdek su v tagid a ishlab turib, tez suv b etiga chiqib 
olgan kishilar g az em boliyasi paydo bo'lish xavfiga uchraydi.
G az em boliyasi anaerob gan gren ada ham kuzatilishi m u m kin. B u infeksiya 
vaqtida od am n in g о lim iga aynan hayot uchun m u h im organ lar gaz em boliyasi 
sabab bo'ladi degan fikr bor.
T O 'Q IM A E M B O L IY A SI