R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

Sistem a qizil volchankasida seroz p ard a la r ham zararlanib. perikardit va plev- 
rit b osh lan ad i. K asallikn in g o'tkir bosqich laridagi serozitlar seroz va fibrinoz 
ek ssu d at p ayd o bo'lishi bilan tariflan ad i, kasallik surunkali tarzda o'tganida fi­
brin o z o'zgarishlar ustun turadi. O'tkir serozitlar m ah alida m ikrosko p bilan tek­
sh irib ko'rilsa, shish borligi, perivasku lar infiltratsiya bilan o'tayotgan ochoqli 
vasku litlar bosh lan gan i, o'choqli fibrin oid nekrozlar paydo bo'lgani, bu lard a LE- 
h u jayralar borligi topiladi. Bunday ozgarish lar seroz p ardalarda m akroskopik 
jih atd an aytarli o'zgarishlar b o Im agan paytlarda ham topilaveradi.
63-rasm . Libm an -Saks endokarditi. Sistem a 
qizil volchankasida m itral qo p q oq n in g zara­
rlanishi.
Yurakning zararlanish i Libm an - Sak s bakteriai endokarditi paydo bo'lishi 
bilan ta’riflanadi (63-rasm ). B u n d a yurak qopqoqlarin in g tavaqalari va hordalari 
yoki devor en do kardi zararlanadi, b u — m itral q o p q o q yetishm ovchiligiga olib 
b o rish i m u m kin . E n d o kard d a yakka-yakka yoki b ir talay bo'ladigan notogri 
shaklli, so'galli depozitlar topiladi. U larn in g kattaligi 1 m m d an 3 m m gacha 
bo rad i. B u larn in g en g m u h im xu su siyati shuki, ular yurak qo p q o q lari tavaqa- 
larin in g b ir yuzasid an jo y oladi. M ikroskopik jih atdan olgan da ular atrofida 
yallig'lanish reaktsiyasi bosh lan gan fibrinoid depozitlaridir. B irm uncha kechki 
dav rd a bu tuzilm alar kollagenlanadi. Fibrinoid tarkibida p lazm a oqsillari, ju m ­
lad an im m u n o glob u lin lar bo'ladi. D iffuz tarqalgan o'choqli vaskulitlar, fibrinoid 
depo zitlari, nuklear infiltratsiyani m iokard stro m asida ham ko'rish m um kin 
(volchan ka karditi). K ardiom iotsitlarda yog' distrofiyasi boshlanadi.
B u yraklarning zararlan ish i (lyupusnefrit) sistem aqizil volchankasining eng 
xarakterli alom atlaridandir, chunki sistem a qizil volchankasi bilan og'rigan 
k asallar o'lim ining b osh sababi bu yrak yetishm ovchiligidir.
B u yrakda paydo bo'ladigan m orfologik o'zgarishlarning darajasi va tabiati 
lyup us n efritning 5 xilini tafovut qilishga im kon beradi:
I xili, b u n d a optik, elektron m ik roskopd a im m unoflyuoressensiya y o li bilan 
teksh irilgan da buyrakda m o rfologik o'zgarishlar topilm aydi; kasallikning bu xili 
ju d a h am k am dan -kam uchraydi.
II xili m ezangial lyupusnefrit;

---

III xili o ch oq li glom erulonefrit;
IV xili diffuz proliferativ glom erulonefrit;
V xili m em bran oz glom erulonefrit.
M ezangial lyupus nefrit o'rtacha darajada ifo dalan gan (lin ik sim p tom lar b i­
lan ta’riflanadi. 10 foiz h ollard a uchraydi va m ezangial hu jayralar proliferatsiya- 
siga aloqad or bo'ladi. M ezangiyda d o im o G im m u n oglobulin v a kom plem ent- 
ning uchinchi xili (C 3) depozitlari topiladi. D ep ozitlarn in g to'planib turishi 
m ezangial lyupusnefrit (volchanka nefriti) ning ilk b o sq ich i uchun xarakterlidir, 
chunki filtrlanadigan im m unokom plekslar tez o rad a m ezan giyga o'tirib qoladi.
O'choqli glom erulonefrit bu yrak koptokchalarining q ism an (50 foizgacha) 
zararlanishi bilan ta’riflanadi, bu n d a byrak koptokchalari bo'rtib, endotelial va 
m ezangial hujayralar proliferatsiyaga uchraydi, kapillarlarda o ch o q li nekrozlar, 
neytrofil infiltratsiyalari ko'zga tashlanash. Ba’zi jo ylard a fibrin oid depo zitlar va 
in trak ap illar trom blar topiladi. O'choqli glom erulonefrit klin ik jih atd an olgan da 
m ikrogem aturiya va proteinuriya ko'rinishshida n am oyon bo'ladi.
D iffuz proliferativ glom erulonefrit volchanka n efritin in g h am m adan
ko'ra ko'proq uchraydigan xili bo'lib, 40— 50 foizda qayd etiladi. M o rfologik
o'zgarishlar endotelial m ezangial hujayralarning p roliferatsiyaga u chrab, bazal 
m em bran a qalin tortish id an iborat bo'ladi. Ba’zan Shum lyanskiy — Boum en
kapsulasi epitelial hujayralari proliferatsiyaga uchrab, xarakterli yarim oy hosil 
bo'lganini va keyinchalik koptokchalarda skleroz bosh lan gan in i kuzatsa bo'ladi. 
Buyraklarning sim m etrik ravishda zararlanib, b arch a k optokch alarning p a ­
tologik jarayon ga qo'shilib ketishi xarakterlidir.