R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik
Yüklə 12,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 4
I 6 2-rasm . Lyupus sistem a qizil volchankasi, y a m qizil yugirik bilan og'rigan kasallar qo n id agi eritem atoz hujayralar. Sh u bilan bir v aq td a eritrotsitlar, o q qon tanachalari va trom botsitlarga q ar shi autoan titelolar o‘z tasirin i II tip dagi o'ta sezuvchanlik reaktsiyasi yordam ida y u zaga ch iqaradi. A utoantitelolar ana shu hujayralar bilan birikib, ularga sitotok sik v a sitolitik tasir o'tkazadi. B u n d a ular yo kom plem entning h am m a tarkibiy q ism larin i faollashtirib, yoki neytrofillarni (bu neytrofillar ayni vaqtda hujayrani zararlovchi om illar ishlab ch iqaradi) jarayon ga kiritib, o'z tasirin i yuzaga ch iqa radi. Z ararlan gan hujayra yadrolari, u larga qay tariqa sh ikast yetganligidan qat’i nazar, yadrolarga qarshi autoantitelolar bilan reaktsiyaga kirishadi, buning n ati ja sid a y ad ro lar denaturafsiyaga uchrab, keyinchalik kom plem entga m ahkam - lanib qoladi. A ntitelolar bilan o'ralib olgan ana sh un day yadrolar fagotsitlovchi hujayralar uchun kuchli xem otaksis om ili bo'lib qolad i. N atijad a gem atoksilin li tanach alar yoki E hujayralar (qizil volchanka hujayralari) p ayd o bo'ladi. M an a shu hujayralar fagotsitlovchi leykosit (neytrofil yoki m ak rofag) bo'lib, sito p lazm asi nobud bo'lgan leykositning fagotsitlangan yad ro siga butunlay to'lib turadi (62-rasm ). D em ak, sistem a qizil volchankasida neytrofil leykositlarning o'z-o'ziga fagotsitlanish jarayon i ro'y berib turadi. P a to lo g ik a n ato m iy asi. Sistem a qizil volchankasin in g p atologik anatom iyasi ju d a har xil, chunki im m u n kom plekslar turli to q im alard a yuzaga kelib, jaray- onning tarqalib borish iga sab ab bo'ladi. Lekin o rgan lar ham h ar xil darajad a zararlanadi. C hunonchi, bu k asallikda badan terisi, buyraklar, bo'g'im lar ko'proq zararlansa, periferik n erv sistem asi k am roq zararlanadi. Shu bilan birga mik- rosirkulator ozan tom irlari eng asosiy nishon bolib hisoblanadi. D eyarli barcha to'qim a v a organlarda n ekrozga olib boruvchi o'tkir vasku lit m an zarasi ko'zga tashlanadi. M ayda arteriyalar va arterioJalarn in g devorid a fibrinoid depozit- lari topiladi, bularn ing tarkibida im m unoglobulinlar, D N K , kom plem entn in g uchinchi tarkibiy qism i (C 3) va fibrinogen bo'ladi. Fibrin oid nekroz keyinchalik tom irlar devorida fibroz paydo bo'lib, tom ir devorin in g qalin lash ib ketishi va shu tufayli tom irlar devorin in g torayib qolishi bilan tugallanadi. T om irlar atro fida o'rtacha lim foid infiltratsiyava sezilarli shish borligi ko'zga tashlan adi. Z arar langan organlarning interstitsiyasida tom irlar zararlanishi m u n o sabati bilan har jo y h ar jo yg a fibrinoid to'planib qolgan ini va n ekroz fokuslari paydo bo'lganini ko'rish m um kin (ish em ik nekrozlar). B ad an terisining zararlanish i sistem a qizil volchankasin in g eng xarakterli alom atidir. O dam ning yuz terisid a sim m etrik ravish da jo y olgan qizil dog'lar, salgin a p o st tashlab turgan v a ingichka bo'yin bilan bir-biriga tutash gan «kapa- lakn u sxa» joylar paydo bo'ladi. M ikroskop bilan tekshirnb ko'rilganida ep id er m is bazal qatlam ining vakuol distrofiyaga uchragani, derm a shishib, kollagen tolalar bo'kkani h am da irib ketgani, derm a tom irlari devorid a nekrozlovchi o'tkir vaskulit boshlanib, fibrin oid depozitlari paydo bo'lgani ko'zga tashlanadi. Teridagi dog'lar, tosh m alar ko'rinishidagi shu xild agi o'zgarishlar ba’zi hollarda bo'yin, ko'krak qafasi, orqa, qorin so h asid a ham kuzatilishi m um kin. Im m unoglobulin va kom plem ent depozitlari terining faqat zararlangan joy- larining о zidagina em as, b alki zararlanm agan jo ylarid a ham topiladiki, bu — shu kasallikka ju d a ham x o s bo'lgan alom atdir. 30 foiz h ollard a diskoid qizil vol chanka paydo bo'ladi, bu n in g uchun teri yuzidan ko'tarilib tu rad igan eritem atoz tosh m a bo'lishi, giperkeratoz yuzaga kelishi. ter va yog' bezlari atrofiyaga uchrab, o'sha joylardagi soch va ju n lar to'kilib ketishi xarakterlidir. B u o'zgarishlar badan terisin in g har qan day jo yid a paydo bo'lishi m um kin. Shu bilan birga sistem a do irasid a ichki organlarn in g zararlanish hodisasi bo'lm asligi ham m um kin. |