R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik



Yüklə 12,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə90/240
tarix11.11.2023
ölçüsü12,15 Mb.
#131960
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   240
Patologik-anatomiya.-Darslik.-1-Qism

d am id a yallig'lanish ochog'i tomon tortilishiga bog'liq. H am m a turdagi leykotsit­
lar m u sb at xem otak sis xu su siyatiga egadir, lekin u larn ing bu xususiyati har xil 
.d a raja d a ifodalangan . N eytrofillar bilan m onotsitlar h am m adan yuqori darajada 
xem o tak sisg a ega bo'lsa, lim fotsitlarn in g bu xususiyati en g kam darajadadir.
X e m o tak sis h o d isasin i yu zaga ch iqaradigan om illar ekzogen (m asalan , bak- 
teriyalardan ajralib ch iq adigan m o ddalar) va en dogen (p lazm a oqsillarining 
derivatlari) bo'lishi m u m kin . N eytrofillar uchun kuchli xem ostatik om illar qu- 
yidagilardir: 1) C ^ k om p on en t kom plem enti sistem asin in g tarkibiga kiradigan 
m o d d a, 2) leykotrien — araxidon at Idslota m etaboliti, 3) bakteriya m ahsulotlari 
(p ep tid lar).
M o n o sitlar v a m ak rofaglar xem otak sisiga sabab bo'ladigan m o d d alar C 5a, 
leykotrien В , bakteriai om illar, neytrofillarning kation oqsillari, lim fokinlardir. 
M ak ro faglar uchun m ediatorlar hosil bo'lishida neytrofillar lizosom alarinin g 
aso siy p eptid gran ulalari (d on alari) m uhim rolni o'ynaydi. M akrofaglar emi- 
gratsiyasi tom irlardan neytrofillar chiqib kelganidan keyin kuzatilishini, aftidan, 
shu n arsa bilan izoxlasa bo'ladi. O'ta sezuvchanlik reaktsiyasi boshlangan m ah al­
larda ekssu dat eozinofillarga boy bo'ladi, bu n arsa sem iz hujayralardan ajralib 
ch iq adigan kim yoviy m ediator, sh un in gdek prostaglandin ta’siriga bog'liq.
X e m o tak sik om illar bilan leykositlarning o'zaro ta’sir m exanizm i va leykosit- 
ni h arak atga keltiruvchi sign aln in g tabiati hozirgi v aq td a to'la-to'kis aniqlangan 
em as. A n iqlan gan n arsa faqat m an a bu lar xolos: 1) leykotsitlar yuzasid a kim-


yoviy m ediatorlar — S54, leykotrien B4 uchun retseptorlar bor, 2) kim yoviy me- 
diatorlarning leykotsitlar retseptorlari bilan birikishi, fosfolip azan in g faol holga 
kelib, hujayra ichidan va hujayra tash qarisidagi b o sh liq d an kalsiy ajralib chi- 
qishiga olib boradi. Sitozolda kalsiy m iqdorin in g ortish i leykotsitlarni harakat- 
lantiruvchi elem entlarning kontraktilligini kuchaytiradi. D em ak , leykotsitlar- 
ning harakatlanishida kalsiy b o sh rolni o‘ynaydi. Leykotsitlar m igratsiyasi uchun 
m agn iy ham ishtirok etishi kerak. K ortikosteroidlar yuborish leykositlar h ara­
katini butunlay to'xtatib qo'yishini aytib o‘tish lozim , chunki k ortikosteroidlar 
xem otak sisida m uhim rol oyn ayd igan m ediatorlar — B 4 leykotrien v a 
k o m ­
plem ent hosil bo'lishiga yo'l qo y m ay d i; 3) leykotsitlar em igratsiya uchun zaru r 
m ediatorlar kon sen trasiyasini sezadi v a shu sababd an h am ish a yallig'lanish ning 
ushbu m ediatorlar hosil bo'ladigan m arkaziga qarab h arak atlan ib b o rad i, 4) am - 
yobasim on h arak atlarn in g a so sid a sito zo ld a bo'ladigan aktin va m iozin m ik ro- 
filam entlarining faolligi yotadi, 5) leykotsitlarning m a lum to m o n ga qarab h ara­
katlanishida m ikronaychalar m uhim vazifani bajaradi, bu larn in g destru ksiyaga 
uchrashi leykotsitlarning yallig'lanish o'ch ogiga tom o n h arakatlan ishini izdan 
chiqaradi.
F A G O T SIT O Z
Yallig'lanishning eng m uhim fenom eni fagotsitoz hodisasidir, bu h o d isad a 
segm ent yadroli granulositlar, m ikrofaglar va agranulositlar, y a n i m akrofaglar 
ishtirok etadi, hujayra ichida h azm bo'lish jarayoni sh ularn in g sitop lazm asid a 
yuzaga chiqadi. Fagotsitoz uch b o sq ich d an iborat: 1) fagotsitlan adigan zarracha- 
larning fagotsit yuzasiga yopishuvi, 2) ularning yutilishi, 3) yutilgan m ikroblar 
yoki zarralarn in g parchalanish i yoki y o q qilinishi.
Birinchi bosqichi. Fagotsitlovchi hujayralar bakteriya va zarrach alarga yopi­
shib oladi, bu n d a oldin dan tanib bilib olish jarayoni bo'lm aydi. B iroq, yutiladi- 
gan n arsa op son in (y an i im m u n oglobulin G va kom plem ent C 3b bilan o'ralib 
qolgan holda fagotsitoz jarayon i tezlashishi aniqlangan, chunki neytrofillar va 
m akrofaglar yuzasid a G im m u n oglobulin va uchinchi kom plem ent — S 3b uchun 
retseptorlar bor.

Yüklə 12,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   240




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin