R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

Absses (m adda, yirin g boylagan joy, apostem a) — to'qima va organlarda chek- 
langan holda yirin g toplanishidir. Yiringli yallig'lanish paydo bo'ladi, m an a shu 
yallig'lanish neytrofillar halok bo'lganida ajralib chiqadigan ferm en tlar va erkin 
rad ik allarn in gfaol ishtiroki bilan to'qimalarning irib, nekrozga uchrashiga olib ke­
ladi.
A b ssessn in g o'ziga x o s xususiyati yiringli nekrotik jarayon ni atrofdagi 
to'qim alardan ajratib turadigan piogen m em brana bo'lishidir. G ranulatsion

---

to q im a bilan qoplan gan ab ssess ichki devorining h o sil bo'lishi organ izm n in g 
yiringli yalliglan ish in i ajratib, alohidalab qo'yishga qaratilgan him oya reaktsi- 
yasining b ir ko'rinishidir.
A bssess devori o ld in iga nekrozga uchragan to q im a p arch alari aralash yiringli 
fibrinoz karashdan iborat bo'ladi, un in g tevaragida dem arkatsion yallig'lanish zo- 
nasi yuzaga kelib b orad i. N atijad a yirin g to'plangan jo y gran ulatsion to'qim adan 
iborat ko'tarm a bilan cheklanib qoladi. B u gran ulatsion to'qim a kapillarlarga boy 
bo'ladi, shu kapillarlarning devorlaridan leykotsitlar tash q ariga chiqib, yiringli 
ekssudat hosil bo'laveradi. Piogen m em brana tash q i tom o n d an o'zgarm agan 
atrofdagi to'qim a bilan o'ralgan bo'ladi, uning ichki yuzasiga quyuqlashgan yi­
rin g qatlam i taqalib turadi. M an a shu p ard a yiring hosil qilib tu rad igan bo'lgani 
uchun piogen m em brana deb ataladi.
Yiringli yallig'lanish n atijasida yu zaga kelgan ab sessn in g oqibatlari h ar xil 
bo'lishi m um kin: 1) u o'z-o'zidan tash q ariga yorib ch iqishi (teri o sti kletchat- 
kasi, m uskullar absesslarid a); 2) berk bo'shliqlarga (q orin , plevra, bo'g'im lar 
bo'sh ligiga) yorilishi va tarqalib ketgan yiringli jarayon larga (peritonit, lev- 
ritga) sabab bo'lishi; 3) tash qi m uhit bilan tutashib turadigan kovak organ lar 
bo'shliqlariga (ichak, m e’da, q o vu q bo'shlig'i va b o sh q alarga) yorilishi; 4) butun- 
lay boshaydigan va seli yaxshi chiqib turadigan paytlarda ch andiq hosil qilishi 
(abssessn in g uyushuvi); 5) batam om bo sh alm ay qo lgan v a ab sess b o sh lig 'in in g 
seli yaxshi chiqib turm aydigan m ah allarda su ru n kali ab sess yuzaga kelishi 
m um kin.
Yiring tabiati infeksiya turiga bog'liq: yirin gn in g gu n gu rtkulran g tu sd a va 
b a d b o y hidli b o lish i chirituvchi flora uchun; sarg'ish yashil ran gda, qu yuq 
bo'lishi stafilokokk uchun; ko'kim tir-yashil ran gda bo'lishi ko‘k yiring tayoqchasi 
uchun xarakteplidir.
Yiring tug'diradigan m ikrorganizm larning h am m asi organ izm ga qaysi joy- 
dan kirganidan qat’i nazar, tom irlar y o lig a o'tishi v a q o n d a aylanib yurishi m u m ­
kin, bakteriem iya deb shuni aytiladi. Bakteriem iya p aytida yiringli yallig'lanish 
qo'zg'atuvchisi turli organ va to'qim alarda o'tirib qolib, yangi jo yd a yiringli 
yallig'lanishga sh aroit tug'iladi, m asalan , endokardit, m eningit, m iya ab ssessi 
shu tariqa boshlanish i m um kin. Yiringli yallig'lanish zo'rayib b org an id a regio­
n ar lim fa tu g u n lari ham jarayon ga qo'shilib, lim faden it boshlanish i m um kin.

---

А
50-rasm . Stafilokokk tufayli paydo bo‘lgan od d iy im petigo.
Y irin g tug‘diruvchi m ikroorganizm lar, ayniqsa stafilokokklar flegm ona deb 
atalad igan tarq o q yiringli yallig'lanish ga sabab bo'la oladi. Yallig'lanishning bu 
tu rid a yiringli ek ssu dat to'qim a elem entlari orasiga bir tekis tarqalib, anchagina 
jo y ig a sin gib b orad i. Jarayon, m asalan , bilakka, yuzning b ir tom o n iga tarqalishi 
m u m k in . F legm o n a anchagina sh ish kelishi v a to'qim alarning qip-qizarib lo- 
villab turishi bilan birga o‘tadi. F legm on a aksari yiringli infiltratsiya oson gin a 
tarq ala oladigan toqim alard a, m asalan , m uskullar orasid agi qatlam lar, p ay fassi- 
y alari bo'ylab, teri osti kletchatkasida kuzatiladi. Yiringli ek ssu datn in g shu tariqa 
ch eklanm agan h o ld a zo‘r berib tarqalib borishi sh un ga bog'liqki, streptokokklar 
bir talay ferm entlar, m asalan , hujayralarning m em bran alarin i eritib yuboradi- 
g an gialu ro n id aza ferm entini ajratib ch iqaradi. F legm on a p aytida lim fa tom irlari 
va regio n ar lim fa tugun lari ham jarayon ga qo'shilib ketadi va lim fangit ham da