Referat tmtq 0801 qrupunun tələbəsi Novruzova Aida Yaşar qızı Bakı 2011

Kiçik sahibkarlıq istehlak bazarının sahibləşdirilməsinin bəzi problemlərini tezliklə həll etmək, istehsalın rəqabət xarakterini təmin etmək qabiliyyətinə malikdir. Eyni zamanda kiçik sahibkarlıq bazar mühitinin formalaşmasında əsas rollardan birini oynayır.

Bununla əlaqədar olaraq sahibkarlığın əsas prinsipləri , sahibkarlıq fəaliyyətinin subyektləri, onların hüquq və vəzifələri , dövlət tərəfindən müdafiəsi sahibkarlığın dövlət orqanları və onların qarşılıqlı fəaliyyəti “Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında” qanunda hüquqi cəhətdən əsaslandırılmışdır.

Kiçik sahibkarlıq bazarın ərazi strukturuna və onun münasibətlərinin genişlənməsinə , hər çeydən əvvəl , bazar subyektlərinin , yəni əmtəə istehlakçılarının çoxalmasına və genişlənməsinə müsbət təsir göstərir. Bazar iqtisadiyyatı istyiqamətində inkişaf etmiş dövlətlərin təcrübəsi bunu sübut edir.

Kiçik sahibkarlığın inkişafı iri müəssisələrlə müqayisədə bir sıra xüsusiyyətlərə malikdir. Bunlardan biri kiçik iqtisadiyyatda kapital daha sürətlə dövr edir. Kiçik müəssisələrdə kapitalın passiv hissəsinin, yəni istehsalat binası , habelə infrastrukturun xüsusi çəkisi aşağı olur. Canlı əmək daha çox yüklənir və əmək məhsuldarlığı yüksək olur. Iri müəssisələrə nisbətən kiçik müəssilərdə istehsal xərclərini aşağı salmaq üçün imkanlar daha çoxdur.

Kiçik sahibkarlığa üstünlük verən amillərdən biri də nazirlik və idarələr tərəfindən mərkəzləşdirilmiş qaydada istehsala kapital qoyuluşundan , xidmət haqqında göstəriş verilməsindən xilas olmasıdır. Bu isə onlara müstəqil və mane olmadan fəaliyyətlərini genişləndirməyə imkan verir.

Kiçik sahibkarlığın üstünlüklərindən istifadə edilməsi yüksək iqtisadi səmərə verir. Kiçik müəssisələr təsərrüfatçılığın mütərəqqi formalarını daha tez və sürətlə tətbiq edirlər. Öz istehsal fəaliyyətini tez və ağrısız dəyişə bilərlər, yüksək renatbelli məhsullar istehsalını tez mənimsəyir, əhalinin təlabatını ödəməyən məhsulların istehsalını tez dayandırırlar.

Kiçik sahibkarlığın yaranması və inkişafı istehsal qüvvələrini inkişafı olub , qanuna uyğun prosesdir. XX əsrin ikinci yarısına qədər iri müəssisələrin inkişafına üstünlük verilmişdir. Lakin bu dövrdən etibarən kiçik sahibkarlıığın inkişafına üstünlük verilməyə başlanılmışdır. Bu, başlıca olaraq tələbatın sürətlə artması və buraxılan məhsulların çeşidinin çoxaldılması zərurəti ilə əlaqədardır. Iri müəssislərin manevr etmək qabiliyyəti kiçik müəssisələrə nisbətən aşağıdır, yəni təlabat dəyişəndə iri müəssisələr öz fəaliyyətini bir sahədən başqa səhəyə keçirməkdə çətinlik çəkirlər.

Kiçik sahibkarlıq iqtisadiyyatın dəyişməsində amartizator rolunu oynayır. Kiçik müəssisələr arasında rəqabət kəskin xarakter daşıyır.

Kiçik sahibkarlığın üstünlüklərindən biri sosial sahədə gərginliyin azaldılmasında böyük rol oynamasıdır.

Bazarın yaradılması və inkişafında kiçik sahibkarlığa mane olan amillər də vardır. Onlardan biri inhisarların yaranması və onların fəaliyyətinin genişlənməsidir. Lakin kiçik müəssisələr iri müəssisələrin inhisarını məhdudlaşdırmaq qabiliyyətinə də malikdirlər.

Deyiənlərdən aydın olur ki, kiçik sahibkarlıq ictimai istehsalın quruluşuna müsbət təsir göstərir. Yerli şəraitə uyğun kiçik müəssisələrin təşkili , həm yerli xammaldan .həm də əmək ehtiyatlarından səmərəli istifadə etməyə şərait yaradır. Bir tərəfdən xammalın daşınması ilə əlaqədar olan xərclər ixtisar olunur, digər tərəfdən, əhalinin iş dalınca iri şəhərlərə axıının qarşısı alınır.