Rehber ansiklopediSİ 1

ABDÜLEZEL PAŞA

Osmanlı Devletinin son zamanlarında yetişen ve Yunan Harbinde (1897) şehid düşen kıymetli bir komutan. 1827 (H.1243) senesinde Konya’nın Hadim kazasında doğdu.

On altı yaşındayken er olarak orduya girip asker oldu. On iki sene kadar Arabistan’da kalıp, Osmanlı ordusunda sadakatla hizmet etti. Bu sadık ve gayretli hizmetleri neticesinde çok sevilip subaylık rütbesi verildi. 1853’te Hüsrev Paşanın yaveri olarak Kırım Muharebesine katıldı. 1857’de Karadağ, 1868’de Girid isyanlarını bastırmak için vazife aldı. Gösterdiği başarılar üzerine her vazifesinin akabinde bir rütbe, çeşitli nişanlar ve madalyalar verildi. 1872 senesinde binbaşı rütbesi ile Giresun taburuna tayin edildi. Bu taburla birlikte Sırbistan Muharebesine katıldı. Bu seferde, Aleksin mevkiindeki savaşta büyük kahramanlık gösterdi.

Plevne Muharebesine de katıldı. Bu sırada mirliva yani albay idi. Savaşta fevkalade kahramanlık gösterdi. İstanbul’a dönünce, İkinci Abdülhamid Han tarafından göğsüne Plevne madalyası takıldı. Bundan sonra, jandarma teşkilatına tayin edilerek Hicaz’a gönderildi. Bir müddet sonra tekrar İstanbul’a geldi ve paşalığa yükseldi.

Anadolu terbiyesi ile büyüyen ve erlikten paşalığa yükselen bu köylü çocuğu, dinin emirlerine bağlı salih bir müslüman idi. Kur’an-ı kerimi ezberlemişti. Sesi güzel olup, seri okurdu. Yakın dostları onun devamlı hatim okuduğunu ve buna aralıksız elli sene devam ettiğini söylemişlerdir. Memleketi Hadim’i ziyarete geldiğinde, dostlarından birine; “Cenab-ı Hak, hafızlık nimeti ve paşalık gibi iki rütbe bahşetti. Şimdi bir üçüncüsünü istiyorum, o da şehidlik rütbesidir!” diyerek şehid olma arzusunu dile getirmiştir.

Nitekim Abdülezel Paşa, 1897 senesinde vuku bulan Osmanlı-Yunan harbinde, Milona geçidine taarruz eden kuvvetlerin başında savaşırken şehid düştü. Önce Pürnartepe’ye defnedildi. Sonra Alasonya’ya naklolundu. Kahramanlıkları dilden dile anlatılan bu şehid kumandanın kabri üzerine, Sultan Abdülhamid Han bir türbe yaptırdı.

ABDÜLFETTAH-I AKRİ

Büyük veli, doğru yolu göstericilerin önderlerinden. Mevlana Halid-i Bağdadi'nin seçilmiş talebelerindendir. İrşad sahibi olduğu gibi, fıkıh sahasında da alimdi. 1778 (H. 1192)de Bağdat'ta doğdu. 1865 (H. 1281) senesinde İstanbul'da vefat etti. Kabri, Üsküdar'da Nuh Kuyusu mevkiindedir.

Küçük yaşta Bağdat'ın tanınmış alimlerinden ilim öğrenmeye başladı. Çok zeki idi. Kısa sürede Kur'an-ı kerimi ezberledi. Gayretli çalışmalarıyla arkadaşlarının ve hocalarının dikkatini çekti. Genç yaşta fıkıh, tefsir, hadis ilimlerinde mütehassıs bir alim oldu. Tasavvufa yönelip, zamanın en büyük alim ve velilerinden Mevlana Halid-i Bağdadi hazretlerine talebe oldu. Hocasının her emrini yerine getirmek için canla başla çalıştı. Mevlana Halid-i Bağdadi hazretlerinin sohbetlerinde kemale, olgunluğa ulaştı. Hocası onu İstanbul’daki zamanın sultanına iki defa gönderdi. Bu yolculuklarının ikisinde de yaya gidip geldi. Genç yaşta icazet (diploma) aldı. Şeyh Abdullah-ı Herati vefat edince, onun yerine talebe yetiştirmeye ve ders vermeye başladı. Mevlana Halid-i Bağdadi’nin ilminin derinliği, evliyalık derecesinin üstünlüğü dünyanın her tarafına yayılmıştı. Dünyanın her tarafından talebeler, akın akın Mevlana Halid hazretlerinin  ilminden istifade etmek için Bağdad'a geliyorlardı. İsteklilerin hepsinin Bağdad'a gitmesi mümkün değildi. Mevlana Halid hazretleri bunu telafi etmek için Abdülfettah-ı Akri'yi irşad vazifesiyle İstanbul'a gönderdi. İstanbul'a gelen Abdülfettah-ı Akri, Üsküdar semtinde Karacaahmet Kabristanı ile Bağlarbaşı arasında Nuh Kuyusu mevkiindeki dergaha yerleşti. Kısa zamanda ismi duyuldu. Devlet erkanından vezirler, komutanlar, paşalar, alimler onun sohbet ve ilim meclislerine devam edip talebe oldular. Senelerce hizmette bulunup vaz ve nasihat eden Abdülfettah-ı Akri hazretleri birçok insanın ilahi nimetlere kavuşmasına vesile oldu. Vefatından birkaç gün evvel talebeleri ve tanıdıklarıyla helalleşti ve vasiyetini bildirdi.

1864 (H. 1281) senesi Muharrem ayının dokuzuncu Cuma günü vefat etti. Üsküdar'da Eski Valide Camii'nden Karacaahmed Mezarlığına çıkan yol ile, Selimiye-Bağlarbaşı Caddesinin kesiştiği köşedeki şeyhülislam Arif Hikmet Beyin kabristanına defnedildi. İstanbul'daki Eyyub Sultanda medfun bulunan Halid bin Zeyd Ebu Eyyub el-Ensari ve diğer Eshab-ı kiramdan sonra İstanbul'da medfun olan en büyük üç evliyadan biri olan Abdülfettah-ı Akri hazretlerinin mübarek kabri, sevenleri tarafından ziyaret edilmektedir. Diğer iki büyük evliya ise Edirnekapı-Eyüp arasındaki Murad-ı Münzevi ile Zeyrek'teki Muhammed Emin Tokadi'dir.

Din ve tasavvuf ilimlerinde büyük bir alim olan Abdülfettah-ı Akri hazretleri güzel ahlak nümunesiydi. Nefsinin hiçbir arzusunu yapmaz, nefsin istemediği  şeyleri yapardı. Haramlardan şiddetle kaçar, şüpheli olur korkusuyla mübahların fazlasını dahi terk eder, dünyaya meyletmezdi. Dertlere ve sıkıntılara çok dayanıklı olup, gelen sıkıntıları gülerek karşılar, verenin Allahü teala olduğunu düşünerek sevinirdi. Hocasının emrettiği en zor işleri seve seve yapardı. Uzak yolculuklara bile yaya giderdi. Hocasının yanından hiç ayrılmaz, hizmetini ve evinin işlerini görürdü.

ABDÜLGANİ NABLÜSİ

Osmanlılar devrinde yetişen, alimlerden ve evliyadan. İsmi, Abdülgani, babasının adı İsmail olup, Nablüsi diye meşhur olmuştur. 1640 (H. 1050) senesinde Şam'da doğdu. 1731 (H. 1143)de aynı yerde vefat etti ve oraya defnedildi.

Babası ona küçük yaşta Kur'an-ı kerim okumayı öğretti. On iki yaşına kadar İslam terbiyesiyle yetiştirdi. On iki yaşındayken babası vefat edince, ilim tahsiline başlayıp, zamanın en büyük alimlerinden edebiyat, fıkıh, tefsir, hadis, tasavvuf ve diğer ilimleri öğrendi. Nakşibendiyye yolunu Şeyh Sa'id Belhi'den talim eyledi. Yirmi yaşına geldiği zaman, ders okutmaya, talebe yetiştirmeye ve kitap yazmaya başladı.

Peygamber efendimizi metheden çok güzel bir şiir yazdığında, bazıları bu şiirin kendisine aid olmadığını iddia edip, inanmadılar. Bunun üzerine Peygamber efendimize bağlılığını ifade eden bir şerh (açıklama) ve ikinci bir  şiir daha yazdı. Bir müddet sonra insanlardan uzak kalmak, dünyayı terk etmek için evinde inzivaya çekildi. Yedi sene sonra kapısını ilim öğrenmek isteyenlere tekrar açtı. Şöhreti çok yayıldı. Çok uzaklardan akın akın talebeler geldi. Çeşitli ilimlerde iki yüze yakın değerli kitab yazdı. 1664 senesinde İstanbul’a gelip bir müddet burada kaldı ve ders okuttu. Mısır, Bağdad ve Hicaz'a giderek ilminden istifade etmek için koşanlara dersler verdi. Tasavvufta ilerleyip, evliyalıkta yüksek derecelere erişti. Gerek zamanının meşhur evliyasını tanımak ve sohbetlerinde bulunmak, gerekse önceki evliyanın kabirlerini ve mukaddes makamları bulup ziyaret etmek için çeşitli yerlere seyahatlerde bulundu. 1688'de Bika'ya, bir sene sonra Lübnan, Kudüs ve Halilürrahman'a, 1693'te Mısır'a, 1696'da Hicaz ve 1700'de Trablus'a gitti. 1702'de yeniden Şam'a gelerek Salihiyye'ye yerleşti. Şam'daki Selimiyye Cami-i şerifinde ders okutmaya devam etti. Şam’da vefat etti.

Fıkıh, tefsir, hadis ilimlerinde emsali az bulunur alimlerden olan Abdülgani Nablüsi, güzel ahlak ve beğenilen sıfatlar ve huylar ile süslenmişti. Herkese iyilik yapmak için elinden geleni yapardı. Çok kerametleri görülmüştür.

Eserleri:

İslam aleminde çok kitab yazan alimlerdendir. Kamus-ül-A'lam ve Esma-ül-Müellifin kitaplarında 180'den fazla kitabının adı yazılıdır. Bazıları şunlardır: Hadika kitabı, büyük alim İmam-ı Birgivi'nin Tarikat-ı Muhammediyye'sinin açıklamasıdır. Ahlak, fıkıh ve tasavvuf bilgilerinden bahseder. Keşf-ün-Nur an Eshab-il-Kubur kitabında, evliyanın öldükten sonra da keramet sahibi olduklarını ve ruhlarından istifade edilebileceğini çok güzel izah etmektedir. Hülasat-üt-Tahkik kitabı; mezheblerin birleştirilemeyeceğini isbat etmektedir. İsmi geçen kitaplar, İhlas Vakfı tarafından İstanbul'da basılmıştır.