Sahə iqtisadiyyatı və menecment fənninə giriş. İqtisadiyyat anlayışının yaranması İqtisadiyyatın sahələri

1. Əsas fondların mahiyyəti və tərkibi.

2. Əsas fondların qiymətləndirilməsi

1. Əsas fondların mahiyyəti və tərkibi.Müəssisənin əsas istehsal fondlarına hər şeydən əv­vəl istehsal prosesində iştirak etmə xarakterindən asılı ola­raq, istehsal və qeyri-istehsal əsas fondlara bölünür. İ­s­teh­sal əsas fondları  maddi istehsal sferasında, qeyri-is­teh­sal əsas fondları isə qeyri-istehsal sahələrində fəaliyyət gös­tə­rir­lər.

Mülkiyyət formasından asılı olaraq, əsas fondlar döv­lət, kooperativ və xüsusi formalara ayrılır.

Müəyyən fəaliyyətdə iştirak edərək, istehsal təyi­na­tı­na görə əsas fondları doqquz qrupa ayrılır:

-  istehsal-texniki və qeyri-istehsal təyinatlı binalar;

-  qurğular və tikililər;

-  ötürücü qurğular;

-  güc maşın və avadanlıqları (elektrik mühərriklər, transformatorlar, elektrik generatorlar, elektroburlar və s.);

-  iş maşın və avadanlıqlar. Bunlar əsas fondların  ən mühüm tərkib hissəsidir və müəssisənin istehsal gücünün əsas hissəsini təşkil edir;

-  ölçü və nizamlayıcı cihazlar, qurğular və labo­ra­to­ri­ya avadanlıqları;

-  hesablama texnikası;

-  hər növ nəqliyyat vasitələri (avtomobil, dəmir yol, hava və su nəqliyyat növləri);

-  hər növ texnoloji alət və ləvazimatlar, istehsal və təsərrüfat inventarı və s. daxil edilir.

İstehsal binalar qrupuna müxtəlif istehsal işləri icra edi­lən bütün binalar, yəni əsas və yardımçı sexlərin və la­bo­ratoriyaların binaları və başqa bu kimi binalar daxildir.

İstehsal əsas fondları istehsalda fəal iştirakına görə ak­tiv və passiv hissələrə ayrılır. Aktiv hissəyə qurğular, güc maşın və avadanlıqları, mühərriklər, iş maşınları, ava­dan­lıqlar və s., passiv hissəsinə – binalar, inventar, la­bo­ratoriya ləvazimatı və s. aiddir.

İstehsal əsas fondların müxtəlif qruplarının onların ümu­mi dəyərindəki nisbətləri əsas fondların strukturunu xa­rakterizə edir və faizlə ifadə olunur. Əsas fondlarının struk­turu o halda mütərəqqi hesab edilir ki, onun tər­ki­bin­də qurğuların xüsusi çəkisi yüksək olur. Bu istehsal əsas fond­ların hər manatına daha çox məhsul buraxılışına im­kan verir.

Əsas fondların ayrı-ayrı növləri arasındakı nisbət on­la­rın quruluşunu təşkil edir ki, bu da ayrı-ayrı sahələrin is­teh­sal xüsusiyyətlərindən asılıdır.