1220 Yalancı fecr olarak isimlendirilir: O beyaz uzun parlak ve yüksek bir ışıktır. Tilkinin kuyruğu gibidir.
1221 Bu da sadık (doğru) fecr olarak isimlendirilir. Kırmızılığı yaygındır (yâni: ufuğun beyazlığı genişlemesine yayılır). İşte oruç ve namazın hükümleri buna bağlıdır.
1222 Silsiletu’l-Ehâdîs es-Sahîha, 693.
1223 Silsiletu’l-Ehâdîs es-Sahiha, 2031.
1224 el-Buhârî, 621; Müslim, 1093.
1225 el-Buhârî, 1954 ; Müslim, 1100.
1226 Sahîh İbn Huzeyme, 2061.
1227 Sahîh el-Câmi, 4208.
1228 el-Buhârî, 1923 ; Müslim, 1095.
1229 Müezzin ezanı okuduğunda, elinde bir bardak su olsa veya yemek yer olsan bile, rahat bir şekilde ye ve iç. Çünkü bu rahmet edenler içinde en rahmetli olanın (Allah’ın) oruçlu kullarına ruhsatırdır. Allah Resûlü (s.a.s.) şöyle buyurur: (Biriniz ezanı duyduğunda, su kabı elinde ise, ondan olan ihtiyacını gidermeden bırakmasın.) [Sahîh Sünen Ebî Dâvud, 2060].
1239 Ebu Dâvud(2421) Tirmizi(744); İbnu Mâce(1726); Sahihu İbni Mace(1403) İrva(960)
1240 Ebu Dâvud(2334); Tirmizi(686); Nesâi(4, 153); İbnu Mâce(1645) el İrva(961)
1241 Buhari, Savm 14; Müslim(1082); Ebu Dâvud(2335); Tirmizi(684); Nesâi(4, 149).
1242 Nesâi(4, 205, 206) bkz: Müslim(1161)
1243 Buhari(5192) Müslim(1026)
1244 Ebu Dâvud(2337); Tirmizi(738) Sahihu Ebu Davud(2049)
1245 Tirmizi, Savm 44, (747) Sahihut Tergib(1027)
1246 bkz.: Buhari(1131) Müslim(1159)
1247 Müslim(1160); Ebu Dâvud(2453); Tirmizi(763) İbniHuzeyme(2130)
1248 Buhari(1969) Müslim(1156) Muvatta(1/309) Ebu Dâvud(2431, 2434) Tirmizi(736) Nesâi(4/199, 200)
1249 Nesâi(4/201) Sahihut Tergib(1008)
1250 Müslim(1164) Tirmizi(759) Ebu Dâvud(2432).
1251 Ebu Dâvud(2437) Nesâi(4/220) Sahihu Ebu Davud(2129)
1252 Tirmizi(749) İbnu Mâce(1730) Müslim(1162).
1253 Müslim(1162)
1254 Buhari(2002) Müslim(1152) Muvatta, 33, Ebu Dâvud(2442, 2443) Tirmizi(753).
1255 Buhari(2004) Müslim(1130) Ebu Dâvud(2444).
1256 Tahavi ve Beyhaki Sahih senetle; İbni Huzeyme(2095)
1257 bkz. Mecmuul Fetava(25/299)
1258 İbni Ebi Şeybe sahih isnad ile; el İrva(957)
1259 İbni Ebi Şeybe sahih isnad ile; el İrva(958)
1260 Sahîh et-Tergîb, 1076-1077.
1261 el-Buhârî,1930 ; Müslim, 1109.
1262 el- Buhârî, 887; Müslim, 252.
1263 Muhtasarul Buhari(1/451)
1264 İrvâ’ul- Galîl, 90.
1265 el-Buhârî, 1927 ; Müslim, 1106.
1266 Silsilet’ul-Ehâdîs es-Sahîha, 1606.
1267 Bkz.: Mecmuul Fetava(25/233)
1268 el-Buhârî, 1939.
1269 el-Buhârî, 3/154 ( el-Feth).
1270 Sahihu İbni Mace(1360)
1271 Buhari; Fethul Bari(4/153) Sahihu Ebu Davud(2082) mevkuf olarak sahih.
1272 Sahîh Sünen Ebî Dâvûd, 2072.
1273 Elbani Muhtasarul Buhari(1/451)
1274 [İrvâ’ul-Galîl,82].
1275 [el-Buhârî, 1933 ; Müslim, 1155].
1276 Sahihu Tirmizi(577) Sahihu Ebu Davud(2084) İrvâ’ul-Galîl, 923.
1277 Müslim, 79.
1278 [Bu gerçek olarak yeme ve içme olmasa bile, o manayı taşır. Yeme ve içme hükmü verilir. Çünkü hasta bununla yemek yemeğe ihtiyaç duymaz ve bu hastaya kuvvet verir.]
1279 el-Buhârî, 1943 ; Müslim, 1121.
1280 Bakara, 184.
1281 el-Buhârî, 4505.
1282 Sahîh Sünen et-Tirmizî, 718. Bu eseri İbn Cârud (s.381), el-Beyhakî (4/230) ve Ebû Davûd(2318) rivâyet etmişlerdir. Senedi sahihtir.
1283 Bu eseri el-Beyhakî es-Sünne (4/230)’de İmâm eş-Şafii yoluyla rivâyet eder. Senedi sahihtir
1284 ed-Dârekutnî(1/207) rivâyet edip sahih olduğunu söylemiştir. Sıfatu Savmun Nebiyy(s.80-85)
1285 el-Buhârî, 1953 ; Müslim, 1148.
1286 Beyhaki hasen isnad ile; el İrva(7/12 no:1952)
1288 Ebû Dâvûd sahîh bir senetle rivâyet etmiştir, İbn Hazm el-Muhallâ (7/7)’da senedinin sahîh olduğunu belirtmiştir.] Bkz, Sıfatu Savm en-Nebî, Selîm el-Hilâlî- Alî el-Halebî (s.76,77,78)
1289 Mustafa İyd es-Sayâsine, Keffarât es-Savm.
1290 İbn Hibbân, 1800, en-Nesâî (Tuhfet’ul-Eşraf 4/166, el-Hakim, 1/430 el-Hâkim şöyle demiştir: “Bu hadis Müslimin şartına göre sahihtir.
1291 el-Buhârî, 1936; Müslim, 1111.
1292 Sahîh Sünen Ebî Dâvûd, 2096.
1293 Kıraatın uzunluğundan dolayı her dört rekatın akabinde istirâhat ettikleri için terâvih olarak isimlendirilmiştir. Ancak (daha sonraki dönemlerde) kıraatın kısa olmasına rağmen yine de bu istirâhat devam eder. Ramazan geceleri kılınan bu namazın terâvih olarak isimlendirilmesinin bir aslı yoktur. Ne Peygamber (s.a.s.) ne de Sahâbe’nin birisinden bu sabit değildir. Yine Nebî (s.a.s.)’in her dört rek’at akabinde istirâhat için oturduğuda sabit olmamıştır. [İrşâd es-Sâri İla İbadeti’l-Bâri, Üçüncü kısım, s.75, Muhammed İbrahi Şakra.]
Bekr Ebu Zeyd Mu’cem el-Menâhi el-Lafziyye adlı fâideli kitabında şöyle der. Sünnette «Kıyâmu’l-Leyl » vardır. Ancak bu lafız (terâvih) « Sahih el-Buhârî » ve diğerlerinde de geldiği gibi, Selefin dilinde yaygındır. Allâh en doğrusunu bilir.
1294 el-Buhârî, 37 ; Müslim; 759.
1295 el-Buhârî, 2013 ; Müslim, 736. Konuyla ilgili olarak Muhammed Nasıruddîn el-Albâni’nin Kıyâmû Ramazan adlı kitabına bakılabilinir.
1296 el-Buhârî, 2020; Müslim, 1165.
1297 el-Buhârî, 2017 ; Müslim, 1169.
1298 el-Buhârî, 2024 ; Müslim, 1174.
1299 Müslim, 1174.
1300 Sahîh el-Câmi’, 5475.
1301 el-Buhârî, 2042 ; Müslim, 1656.
1302 el-Buhârî, 2026 ; Müslim, 1173.
1303 [el-Beyhakî, es-Sunen, 4/316 ; ez- Zehebî, Siyer, 15/81 ; et-Tahâvi, Müşkil el-Âsâr, 4/20. el-Albâni es-Silsile de (2786) sahih olduğunu söylemiştir. Bu mescidler; Mescid’ul- Harem, Mescid en- Nebevi ve Mescid el- Aksâdır.] Konuyla ilgili Ali el-Halebi’nin el-İnsâf Fi Ahkâm el- İtikâf adlı risalesine bakılabilir.
1304 Sahîh Sünen Ebî Dâvûd, 2473.
1305 [Hâcetini gidermesi abdets alması, yemek yemesi gibi. Eğer bunların mescidde giderilme imkânı yoksa tabi. Alış veriş için veye ehliyle temas için çıkması ise katiyyen caiz değildir.]
1306 el-Buhârî, 2029 ; Müslim, 297.
1307 el-Buhârî, 2026 ; Müslim, 1173.
1308 Sa’: Günümüz alimlerince iki kilo yediyüz elli gram olarak takdir edilmiştir.
1309 el- Buhârî, 1503 ; Müslim, 984.
1310 el- Buhârî, 1510 ; Müslim, 985.
1311 İrşâd es- Sârî, İbrâhim Şakra; 3/90.
1312 İrşâd es- Sârî, s.92
1313 Buhari(5641) Müslim(2573) Tirmizi(966).
1314 Muvatta(1/236) Tirmizi(2401) Sahiha(2280)
1315 Buhari(5660) Müslim(2571)
1316 İbni Mace. Yakın lafızla; Buhari(5666)
1317 Buhari(2996) Ebu Davud(3091)
1318 Buhari(1240) Müslim(2162)
1319 Buhari(5649)
1320 Sahihu Ebu Davud(2655) Sahihu Tirmizi(775) Sahihu İbni Mace(1183) Sahiha(1367)
1321 Sahihu Ebu Davud(2663) Sahihu Tirmizi(1698)
1322 Buhari(5657)
1323 Sahihu Ebu Davud(3264)
1324 hasendir. Ebu Davud(3870) Tirmizi(2046) İbni Mace(3459) Beyhaki(9/332) Ahmed(2/305,446,478) Ebu Nuaym Hilye(8/375) Ebu Nuaym Tıb(129/a) İbni Sünni Tıb(62/a) Zadul Mead(4/373) Sahihu Ebu Davud(3278)
1325 Hasen, Sahih ligayrihi. Taberani(23/749) Ahmed Eşribe(117) Ahmed(2/237,289) Ebu Yala(12/6966) İbni Hibban(2/335) Beyhaki(10/5) Camiüs Sağir(1773) Elbani Daife(1633) Heysemi Maksadul Ali(1571) Mecmauz Zevaid(5/86) İbni Hacer Fethul Bari(10/89) Telhisul Habir(4/74) Kurtubi(2/231) Abdurrazzak(9/250) Hakim(4/218) Ebu Nuaym Tıb(14/b) İbni Mes’ud r.’den; Buhari(10/68) Ahmed Eşribe(130) Zadul Mead(4/372)
1326 Müslim(2196) Ebu Davud(3889) Tirmizi(2057).
1327 Müslim(2186) Tirmizi(972).
1328 Müslim(2202) Muvatta(2, 942) Ebu Davud(389) Tirmizi(2081)
1340 Buradan itibaren Elbani’nin Ahkamul Cenaiz (terc.: Beşir Eryarsoy) adlı eserinden özetlenerek nakledildi.
1341 Müslim, Beyhaki ve Ahmed rivayet etmiştir
1342 Tirmizi - senedi hasendir- İbn Mace ve Abdullah b. Ahmed, Zevaidu'z-Zühd (s. 24-25)'de ve et-Terğib'de (IV, 141) belirtildiği üzere İbn Ebi'd-Dünya tarafından rivayet edilmiştir. Ayrıca bk. Mişkatu'l-Mesabih, 1612.
1343 Ahmed(VI, 339), Ebu Ya'la (7776), el-Hakim (I, 339'da) Hadisi Buhari ve Müslim ile Beyhaki (III, 377) ve başkaları Enes'den Peygamber efendimize merfu bir rivayet olarak buna yakın ifadelerle rivayet etmiş olup, onda şu ifadeler de vardır: "Eğer mutlaka bunu yapacaksa (ölümü temenni edecekse) şöyle desin: Allah'ım hayat benim için hayırlı olduğu sürece beni yaşat ve eğer ölüm benim için hayırlı ise canımı al." Bu hadisin tahrici el-İrva (683)'de yapılmıştır.
1344 Buhari ve Beyhaki (III, 369) ile başkaları rivayet etmiştir.
1345 Müslim (VIII, 18)
1346 Buhari, Müslim, Sünen sahibleri ve başkaları rivayet etmiştir
1347 Hadisi Ahmed (1524) rivayet etmiş olup, anlatım ona aittir. Ayrıca Buhari ve Müslim de rivayet etmiştir. Aradaki iki fazlalık Müslim'e ve Sünen sahiblerine aittir.
1348 (Ahmed (2029 ve 2076) Buhari, Müslim, Beyhaki (VI, 269) ve başkaları rivayet etmiştir.)
1349 Hadisi Ebu Davud, Tirmizi -hasen olduğunu belirterek- Beyhaki (VI, 264 ve hadisin pekiştirilmiş olduğuna işaret etmekte olup, bunda da isabet etmiştir. Çünkü isnadı hasendir ve Beyhaki'de buna tanıklık edecek pekçok şahit vardır. Ayrıca bk. Mecmau'z-Zevaid, IV, 212)
Neshedici Kur'ân-ı Kerim'dir. Sünnet ancak belirttiğimiz gibi bunu beyan etmektedir. Nitekim Peygamber (s.a)'ın hutbesinden açıkça anlaşılan da budur. Halbuki çoğu kimse -buna muhalif olarak- neshedicinin hadis olduğunu zannetmektedir. Diğer taraftan bazı çağdaşlar bunu istismar ederek hadisin ahad bir hadis olduğunu ve dolayısıyla Kur'ân'ı nesh edemeyeceğini iddia etmeye kalkışmışlardır. Böyle bir iddia bizatihi batıldır. Çünkü sahih olan ahad hadisin Kur'ân'ı neshettiğidir. Fakat bu mesele ile ilgili doğru cevabı görmüş bulunuyoruz. O da şudur: Burada neshedici Kur'ân-ı Kerim'dir. Neshedicinin hadis olduğunu kabul etsek dahi bu ittifakla neshedici olmaya elverişlidir. Çünkü bütün ilim adamları bu hadisi kabul ile karşılamışlardır. Üstelik bu mütevatir bir hadistir. Nitekim hadisin sünneti toplayan eserlerde ve müsnedlerde dağınık bir şekilde bulunan pekçok rivayet yolunu bilen bir kimse bunu kabul eder. Bütün bu rivayetleri tahriç edip onlar ile ilgili açıklamaları ayrı bir risalede (cüzde) tahkik etme muvaffakiyetine nail olacağımızı ümid ederiz.
Daha sonra bu hadisin rivayet yollarını topladım ve bunların tahricini İrvau'l-Galil, 16'da gösterdim. Hadisin sekiz sahabiden gelen ondan fazla rivayet yolu olduğunu gördüm. Bu rivayet yollarının kimi sahihtir, kimi hasendir, kimisi de zayıflığı (başka bir yolla) telafi edilebilecek türdendir.
1350 Hadisi Darakudni (522), Hakim (II, 57-58)'de Ebu Said el-Hudri'den rivayet etmiştir. Hakim'in: "Müslim'in şartına göre sahihtir" ifadesini Zehebi de uygun bulmaktadır. Gerçekte ise bu Nevevi'nin el-Erbain'de, İbn Teymiye'nin de fetvalarında (III, 262) belirttikleri gibi hasen bir hadis olduğudur. Çünkü bu hadisin çeşitli rivayet yolları ve pek çok şahitleri vardır. Hafız İbn Receb, Şerhu'l-Erbain (s. 219-220)'de bunları zikretmiştir.
1351 Buhari ve Müslim Sahih'lerinde, Ahmed ve başkaları bu hadisi rivayet etmişlerdir. Ayrıca bk. el-İrva, 88
1352 Hadisi Ahmed (IV, 446) rivayet etmiş olup, Müslim de ona yakın bir şekilde rivayet etmiştir. Tahavi, Beyhaki ve başkaları da buna yakın ifadelerle rivayet etmişlerdir. Aradaki fazlalık Müslim'e ve Ahmed'in bir rivayetine aittir.
1353 Bu hadisleri Müslim Sahih'inde rivayet etmiş olup, birinci hadisteki (köşeli parantez içindeki fazlalık İbn Hibban 719-Mevarid)'de ve el-Bezzar'da yer almaktadır
1354 Hadisi Müslim ve Beyhaki (III, 384) ve başkaları rivayet etmişlerdir.
1355 Hadisi İmam Ahmed (III, 152-154, 268) Müslim'in şartına göre sahih bir senedle rivayet etmiştir.
1356 İbn Ebi Şeybe, el-Musannef (IV, 76)'de sahih bir sened ile Zür'a'dan diye rivayet etmiştir.
1357 Buhari, Hakim, Beyhaki, Ahmed (III, 175, 227, 260, 280'de
1358 Hadisi Müslim, Ahmed (VI, 297), Beyhaki (III, 334) ve başkaları rivayet etmiştir
1359 Hadisi Buhari ve Müslim Sahih'lerinde, Beyhaki (III, 285) ve başkaları rivayet etmişlerdir.
1360 Hadisi Buhari ve Müslim Sahih'lerinde Ebu Nuayn el-Mustahrac (vr. 139-140), Beyhaki (III, 390-393)'de rivayet etmişlerdir. (Belirtilen) fazlalık Buhari'de bulunmamaktadır.
1361 Hadisi dört Sünen sahibi ile İbn Hibban, Sahih'inde (196-Mevarid)'de rivayet etmişlerdir. İkinci rivayet ona aittir. Ayrıca Ahmed (III, 297-380), Beyhaki (IV, 57) sahih bir senedle rivayet etmişlerdir. Tirmizi: "Hadis hasen, sahihtir" demektedir.
1362 İbn Mace (II, 82), Ahmed (IV, 136, V, 7), Beyhaki (X, 142)
1363 Hadisi Buhari, Müslim, Nesai, Beyhaki ve Ahmed (III, 298) rivayet etmişlerdir. Fazlalık Müslim ve Nesai'ye aittir
1364 Hadisi Buhari (III, 89), Nesai (I, 260-261) rivayet etmiş olup, fazlalık onun naklettiği rivayetlerin birisindedir. İbn Hibban Sahih'inde (2155), Beyhaki (III, 406) ve başkaları da rivayet etmişlerdir
1365 Hadisi Buhari (III, 115-116), Müslim (III, 40-41), Beyhaki -ki anlatım ona aittir- (IV, 65)'de rivayet etmişlerdir.
1 İmam Beğavi, Şerhu's-Sünne, V, 451'de şunları söylemektedir: "Bununla şanı yüce Allah'ın yaptığı kasemi (yemini) gereğini yerine getireceği miktarı kastetmektedir. O da yüce Allah'ın: "Şüphe yok ki aranızda oraya uğramayacak hiç kimse yoktur." (Meryem, 19/71) diye buyurmaktadır. Kişi oraya uğrayıp, geçip gittikten sonra yüce Allah'ın yemini de yerini bulmuş olur."
1366 Hadisi Buhari, Müslim ve Beyhaki (IV, 67) Ebu Hureyre'de rivayet etmişlerdir.
1367 Hadisi Nesai (I, 265), Beyhaki (IV, 68) ve başkaları Ebu Hureyre'den rivayet etmişlerdir. Senedi Buhari ve Müslim'in şartına göre sahihtir
1368 Hadisi Buhari (III, 94), Müslim, Beyhaki (IV, 67), Ebu Said el-Hudri (r.a)'dan rivayet etmişlerdir.
1369 Hadisi Müslim (III, 37), Beyhaki (IV, 65) ve Ahmed (VI, 309) rivayet etmişlerdir
1370 Hadisi Buhari (III, 114, IX, 400-401) rivayet etmiştir.
1371 Müslim (III, 45), Beyhaki (IV, 63), Ebu Malik el-Eş'ari'den rivayet etmişlerdir
1372 Müslim (I, 58), Beyhaki (IV, 63) ve başkaları Ebu Hureyre'den
1373 İbn Hibban (743), Hakim (I, 382), Ebu Hureyre'den hasen bir isnadla rivayet etmişlerdir.
1374 Buhari (III, 137), Müslim (III, 46) -lafız ona ait-, Beyhaki (IV, 62) ve başkaları rivayet etmişlerdir.
1375 Hadisi Buhari, Müslim -anlatım ona ait-, Beyhaki (IV, 72-73), Ahmed (no: 268, 288-289-290, 315, 334, 254 (muhtemelen 354 olmalıdır), 386), Ömer (r.a)'dan uzun ve muhtasar çeşitli rivayet yollarından rivayet etmişlerdir. İbn Hibban da Sahih'inde (741) sadece Hafsa (r.anha) ile ilgili kıssayı rivayet etmiştir
1376 Hadisi Buhari ve Müslim ile Ahmed, İbn Ömer'den diye rivayet etmişlerdir. Diğer rivayet Müslim ve Ahmed'e ait olup, bunu İbn Hibban Sahih'inde (742), İmran b. Husayn'ın rivayeti olarak ilk rivayete oldukça yakın bir şekilde rivayet etmişlerdir.
1377 Hadisi Buhari (III, 126), Müslim (III, 45), Beyhaki (IV, 72) ve Ahmed (IV, 245, 252, 255)'de rivayet etmişlerdir.
1 Umdetu'l-Kari, IV, 79
2 İbn Teymiye'nin açıklamaları için bk. Mecmuatu'r-Resail el-Muniriyye, II, 209; İbnu'l-Kayyim, Tehzibu's-Sünen, IV, 290-293
1378 Bu hadisi Buhari ve Beyhaki (IV, 64) rivayet etmişlerdir
1379 Buhari (III, 127-128-129), Müslim (I, 70), İbnu'l-Carut (257), Beyhaki (IV, 63-64) ve başkaları İbn Mesud'dan rivayet etmişlerdir
1381 Hadisi Ebu Davud (II, 59) onun naklettiği rivayet yoluyla Beyhaki (IV, 64) sahih bir senet ile rivayet etmişlerdir
3 Peygamber (s.a)'a uyarak sakal koyvermenin aslı ise açıkça bilindiği gibi vacib bir sünnettir. Çoğu kimse bu sünneti yerine getirmekte kusurlu davranmaktadır. Bk. Adab-u Zifaf, s. 207-213,
1382 Nesai, el-Esma ve's-Sıfat adlı eserinde Beyhaki sahih bir senedle Cabir (r.a)'dan -az önce geçtiği gibi- rivayet etmişlerdir
1383 Tirmizi (II, 129)'de rivayet etmiş olup, hasen olduğunu belirtmiştir. İbn Mace (I, 450), Ahmed (V, 406) -anlatım ona ait-, Beyhaki (IV, 74). Hadisin merfu olan bölümünü İbn Ebi Şeybe, Musannef (IV, 98'de) rivayet etmiş olup, Hafız İbn Hacer'in Fethu'l-Bari'de dediği gibi senedi hasendir
1384 Bu hadisi Hakim ve başkaları hasen bir sened ile Muaz'dan rivayet etmişlerdir
1385 Hadisi İbn Mace, Ahmed ve başkaları rivayet etmiş olup, İbn Hibban sahih olduğunu belirtmiştir. Bana göre senedi hasendir. Silsiletu'l-Ahadiysi's-Sahiha(2278)