SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

SUALLAR 
1. Qur'ani-kərim İbrahimin və onun övladlarının dinini necə təqdim edir? 
2. Qur'ani-Kərim nöqteyi-nəzərindən hansı kəslər İbrahimin dinindən üz 
döndərər? 
3. Tövrat insanları yeganəpərəstliyə də'vət edirmi? 
4. Yəhuvəh nə deməkdir? 
5. Yəhuvəh yeganə Allahdırmı?

---

198 
OTUZ DOQQUZUNCU DƏRS 
YƏHUDİ TƏFƏKKÜRÜ 
Keçən dərsdən məlum oldu ki, Həzrət Musanın (ə) əsas ilahi vəzifəsi insanları 
tövhidə, yeganəpərəstliyə də'vət etmək olmuşdur. İndi isə Bəni-İsrail əqidəsinin 
nədən ibarət olmasını araşdırırıq. Aydınlaşdırmalıyıq ki, görəsən onlar öz 
peyğəmbərlərinin tövhid əqidəsində qaldılar, yoxsa şirkə düçar oldular. Həmçinin 
bunu da araşdırmalıyıq ki, bu qövmün alimləri öz dinlərini necə təqdim edirlər? 
TÖVHİD VƏ ŞİRK 
Yəhudi qövmü həmişə özlərinin yeganəpərəst olmasına tə'kid edərək, tövhidi 
həzrət Musanın on fərmanından biri kimi qəbul etmələrinə baxmayaraq, daimi olaraq 
bütpərəstliyə və şirkə meyl göstərmiş və bütpərəstlər kimi gözləri ilə görə bilmələri 
mümkün olan Allah qarşısında ibadət etmək istəmişlər. Qur'ani-Kərim onların 
Musadan etdikləri istəyi belə bəyan edir: 
«Və yadınıza salın ki, siz: «Ya Musa Allahı aşkarsurətdə görməyincə, heç vaxt 
sənə inanmayacağıq» - dediyiniz zaman gözünüz görə-görə sizi ildırım 
vurmuşdu.» 
Başqa bir yerdə buyurulur: 
«...Dedilər: [Ya Musa] Allahı bizə aşkar şəkildə göstər...!» 
Bəni-İsrailin bütpərəstliyə meylli olmaqlarının ən aşkar dəlili onların danaya 
sitayiş etmələridir. Musa (ə) qısa müddətli qeybə çəkildiyi dövrdə Allahla otuz 
günlük görüş üçün öz qövmündən uzaqlaşdı və Tur dağına getdi. Orada həmin otuz 
günə on gündə əlavə edildi. Bu müddət ərzində Harun qövmə rəhbərliyi öz öhdəsinə 
almışdı. 
Amma Bəni-İsrail qövmü Musanın gecikdiyini gördükdə, Samirinin hiyləsi ilə 
danaya pərəstiş etməyə başladılar. Qur'an Harunun dilindən nəql edir ki, o (yə'ni, 
Harun) camaatın şirkə düşməyinə mane olmaq istədikdə, onu öldürmək qərarına 
gəlmişdilər. 
Yəhudilərin müqəddəs kitabı olan Tövrat bu hadisəni belə nəql edir: «Qövm, 
Musanın dağdan gec enməsini gördükdə Harunun yanına toplaşıb dedilər: “Qalx 
ayağa və bizim üçün gözlərimiz önündə olan bir Allah düzəlt. Çünki bu kişinin 
(Musa), bizi Misir ölkəsindən çıxaran bu kişinin başına nə iş gəldiyini bilmirik.” 
Harun onlara dedi: “Qadınlarınızın, oğlanlarınızın və qızlarınızın qulaqlarında olan 
qızıl sırğaları çıxarın və mənim yanıma gətirin.” Bütün qövm ailə-uşaqlarının boyun-
qulaqlarındakı qızılları çıxarıb Harunun yanına gətirdilər. Harun qızılları alıb 
qələmlə naxışladı, ondan bir dana qəlibi hazırladı və onlara dedi: “Ey İsrail, bu 
allahınızdır ki, sizi Misir ölkəsindən çıxarmışdır. Harun bunu gördükdə onun 
qarşısında bir qurbangah düzəltdi və dedi: Sabah Yəhuvə bayramıdır. Sübh tezdən

---

199 
qalxıb yandırma qurbanlığını keçirib, salamat qalan hədiyyələri gətirdilər. Qövm 
yeyib-içmək üçün oturdu və oynamaq üçün ayağa qalxdılar. Allah Musaya dedi: 
“Yola düş, dağdan aşağı en. Çünki sənin Misirdən çıxardığın bu qövm yolunu 
azmışdır. Onlara əmr etdiyim yoldan azıb özləri üçün dana düzəltmişlər və onun 
yanında səcdə edir, qurbanlıq kəsirlər. Deyirlər ki, ey İsrail! Bu həmin allahdır ki, 
səni Misir ölkəsindən çıxarmışdır.” Allah Musaya dedi: “Bu qövmü gördüm. İndi bu 
çox inadkar bir qövmüdür.” 
Diqqət yetirilməli məsələ budur ki, Qur'ani-Kərimin nəql etdiyinə əsasən, Bəni-
İsrail qövmünün danaya sitayiş etməsinin banisi Samiri adlı bir şəxs olmuşdur. 
Halbuki təhrif olunmuş Tövratda bu çirkin və şirk əməl Haruna aid edilir. Həqiqətdə 
isə bu şəxs Harun olmamışdır; o, müqəddəs insan olduğundan heç vaxt şirkə əl 
atmazdı. Amma necə olursa-olsun, bu tarixi məlumatdan aydın olur ki, Bəni-İsrail 
qövmü ən kiçik bəhanə ilə bütpərəstliyə meyl göstərirdilər. Qeyd olunan axırıncı 
ayədən belə aydın olur ki, bu qövmün Allaha şərik qoşmaqda təcrübəsi var idi; Allah 
da onları inadkar adlandırmışdır. 
Həzrət Musa (ə) qayıdan zaman dana bütünü sındırıb ona sitayiş mərasimini ləğv 
etdi və öz qövmünü yenidən tövhidə qaytardı. Amma onlar Musadan sonra da 
bütpərəstliyə, danapərəstliyə üz tutdular. O cümlədən, Bəni-İsrail Fələstinə daxil 
olub bu diyarda yerləşdikdən sonra Kənanın şimal nahiyələrində yaşayan on iki 
tayfadan onu kənanilərlə qarışmaq nəticəsində Yəhuvəyə e'tiqad və pərəstişlə eyni 
zamanda Kənanın Bə'l bütü, eləcə də onun həyat yoldaşı olan Əştaruta pərəstiş 
etməyə başladılar. Amma köçəri həyat tərzi keçirən iki tayfa isə öz Yəhuvə 
əqidəsində qalmışdılar. 
Qur'ani-Kərim bu hadisəyə işarə edərək buyurur: