SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

5. KƏVİKİRLƏR 
Bu firqə islahatçılıq ideyalarını irəli sürən dəstələrin ən ifratçısı hesab olunur. Bu, 
İngiltərədə formalaşmış Corc Paks (1624-1691) ardıcıllarının ayini idi. Corc Paks 
iddia edirdi ki, o ilham olunmaq yolu ilə yəqinə çatmışdır. Onun əqidəsinə görə, 
İsanın dini bir sıra kəlami üsullar və quru e'tiqadlarla İncili qəbul etməkdən ibarət 
deyil, qəlbə və ruha hopmuş e'tiqaddan ibarətdir; kilsəyə getmək, rəsmi keşişin 
sözlərinə qulaq asmaq, adi duaları təkrar etmək yolu ilə həqiqi iman hasil olmur. 
İman insanın qəlbini və batinini nurlandırmalıdır. Həyat mənbəyi və feyz mənşəyi 
olan ilahi kəlmə müqəddəs kitabın səhifələri ilə hüdudlanmır; onun mənşəyi Allahdır 
və birbaşa mö'min şəxsin batininə daxil olur; Allah, istədiyi şəxslərin qəlbini Öz 
kəlməsinin məhəlli qərar verir. Paksın əqidəsinə görə, ruhaninin, yaxud keşişin 
olmasına heç bir vəchlə ehtiyac yoxdur. Çünki, Allah hər kəsi iradə etsə, heç bir 
vasitə olmadan onunla danışacaq, qadın və kişi olmasından asılı olmayaraq, hər bir 
şəxs ilahi kəlamı eşidə bilər. Paks inanırdı ki, Allah qarşısında müti olan e'tiqadlı və 
mö'min şəxslərin hamısı bir-birilə dost və bərabərdirlər. Onun əqidəsinə görə, məsihi 
dostlar hansı məclisdə olsalar, yeddi ayinin heç birinə riayət etməyə məcbur 
deyildirlər; müqəddəsləri və peyğəmbərləri təqdis edib onlara hörmət göstərmək bir 
növ bütpərəstlik hesab olunur. O, xitabə və moizə etmək əvəzinə, sakit oturub 
təfəkkür etmək və öz nəfsindən hesab-kitab çəkməyi tövsiyə edirdi. 
6. PİTİSTLƏR 
Pitizm, yaxud “zöhd və pəhrizkarlıq” firqəsi 17-ci əsrdə Almaniyanın islahatçı 
dindarları arasında meydana gəlmişdir. Bu firqənin ardıcılları inanırdılar ki, hər bir 
insan həqiqi mənada məsihi olmaq üçün yenidən doğulmalıdır. Buna görə də həzrət 
İsadan yeni həyat və təzə ömür hasil olmalıdır ki, günah vadisində ölən və Allahın 
nəzərində yollarını azaraq əbədi əzaba məhkum olan insanların hamısı yenidən 
dirilib yeni həyata qayıtsınlar. İnsanlar bu həyatı əldə etmək üçün ilahi əhdə nail 
olmalı, günah zəncirlərindən qurtarmalı və qəlbləri Allaha qovuşmalıdır. Bu iş o vaxt 
müyəssər ola bilər ki, insanlar zöhd və pərhizkarlıq yoluna qədəm qoysunlar. 
Bu firqənin ardıcılları qeyd olunan hədəfə çatmaq üçün çox ciddi əxlaqi üsullara 
əl atıb riyazət, təharət, təqva və kamil müqəddəsliklə məşğul oldular; bu yolla da

---

274 
kilsənin adi qayda-qanunlarından, dini mərasimlərindən və eləcə də kəlam və əqidə 
qanunlarından uzaqlaşdılar. 
SUALLAR 
1. Kalunin Luterlə olan fikir ayrılıqları nədən ibarətdir? 
2. Anabapetistlər kimlər idi? 
3. Paklanmaq istəyənlərin əqidəsi necə idi? 
4. Nə üçün Kevikerlər islahatçı dini firqələr arasında ən ifratçı cərəyan kimi 
tanınırlar? 
5. Paklaşmaq istəyən quruplarla Petistlər arasında olan fərq nədədir?

---

275