Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ds

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
№ 
So‘rovnoma olingan joy 
Xorazm viloyati Urganch tumani Kumravot MFY 
 
Mavzu: 
Qaysi fuqarolik institutlari samarali jamoatchilik nazoratini olib 
bormoqda? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Respondent haqidagi umumiy 
ma’lumot 
Respondentlarning soni
Jami 
 
100% 
 
10 
10 
10 
Respondentlarning jinsi
5-Erkak, 5-
Ayol 
5-Erkak, 5-
Ayol 
5-Erkak, 5-
Ayol 
Respondentlarning o‘rtacha yoshi 
20-30 
40-50 
60-70 
Respondentlarning ma’lumotlilik darajasi 
(holati) 
Oliy/O‘rta 
maxsus 
Oliy/O‘rta 
maxsus 
Oliy/O‘rta 
maxsus 
5/5 
5/5 
5/5 
Respondentlarning ish bilan bandlik holati
100% 
100% 
100% 
Respondentlarning ish bilan bandlik holati 
(davlat, xususiy, tadbirkorlik sektori bo‘yicha)
4/3/3 
4/3/3 
4/3/3 
Respondentlarning ijtimoiy-siyosiy 
savodxonlik bo‘yicha holati
100% 
100% 
100% 

---

109 
10 
10 
10 
30 
100% 
Savolnoma 
Munosabat
1 
Mahalla fuqarolar yig‘inlari 
2 
5 
7 
14 
46.6 
2 
Siyosiy partiyalar 
- 
3 
- 
3 
10.0 
3 
O‘zbekiston kasaba uyushmalari 
- 
2 
1 
3 
10.0 
4 
Fuqarolik 
tashabbuslarini 
qo‘llab-quvvatlash markazi 
- 
- 
- 
0 
0 
5 
Televideniye
8 
10 
6 
24 
80.0 
6 
O‘zbekiston 
iste’molchilar 
huquqlarini 
himoya 
qilish 
jamiyatlari 
1 
4 
2 
7 
23.3 
7 
O‘zbekiston Yoshlar ittifoqi 
4 
2 
- 
6 
20.0 
8 
Rasmiy va norasmiy internet 
saytlar
10 
7 
4 
21 
70.0 
9 
Ma’naviyat va ma’rifat markazi 
- 
2 
- 
2 
6.6 
10 
Demokratiya va inson huquqlari 
institute 
- 
1 
- 
1 
3.3 
11 
Inson 
huquqi 
madaniyati 
markazi 
1 
3 
- 
4 
13.3 
12 
Gazeta va jurnallar 
3 
6 
9 
18 
60.0 
13 
O‘zbekiston 
Yozuvchilar 
uyushmasi 
2 
5 
3 
10 
33.3 
14 
Aniq fikr aytishim qiyin 
5 
3 
7 
15 
50.0 
15 
Bu institutlar deyarli samarali 
ishlamayapti 
7 
4 
8 
19 
63.3 
16 
Bunaqa 
institutlar 
borligini 
eshitmaganman 
3 
1 
6 
10 
33.3 
Ushbu jadvalda keltirib o‘tilgan statistik ma’lumotlarni tahlil etishda 
respondentlarni yoshiga nisbatan olamiz
*
.
Respondentlardan olingan ma’lumotlarning yoshi bo‘yicha tahlil 
etganimizda, ko‘p mezonli so‘rovnomalar uchun alohida mezonlarning 
𝜒
2
koeffitsienti quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: 
𝜒
2
= ∑
(𝐸
𝑖
− 𝑇
𝑖
)
2
𝑇
𝑖 
𝑚
𝑖=1
Bu yerda: 
𝐸
𝑖
−
omilning qiymati; 
𝑖 −
omil bo‘yicha emperik qiymat;
𝑇
𝑖 
– 
teoritik qiymat. 
Ma’lumki, emperik qiymat jadvaldagi asl qiymat bilan bir xil bo‘ladi. Teoritik 
qiymat esa quyidagi formula[76] bo‘yicha aniqlanadi: 
*
Ушбу метод ёрдамида респондентлардан олинган маълумотларни жадвал кўринишига келтирилгандан сўнг 
ижтимоий табақаси, ёши, жинси, ижтимоий аҳволи, иш билан бандлик ҳолати ва бошқа омилларига кўра 
таҳлил этиш ва ҳар бир мезоннинг 
𝜒
2
коэффициентини аниқлаш мумкин. 

---

110 
𝑇
𝑖 
=
∑
𝑥
𝑖𝑗
𝑛
𝑗=1
∙ ∑
𝑥
𝑖𝑗
𝑚
𝑘=1
∑
∑
𝑥
𝑘𝑗
𝑚
𝑘=1
𝑛
𝑗=1
Bu yerda: 
𝑚 −
omillar soni; 
𝑛 − 
mezonlar soni; 
𝑥
𝑖𝑗
−
esa 
𝑗 −
mezon bo‘yicha
𝑖 −
omildagi respondentlar sonini bildiruvchi 
tartib raqami. Bu formulani umumlashtirib, alohida mezonlarning 
𝜒
2
– 
koeffitsientini topish formulasini quyidagicha yozish[40; 116-b.] mumkin: 
𝜒
2
= ∑
(𝐸
𝑖
−
∑
𝑥
𝑖𝑗
𝑛
𝑗=1
∙ ∑
𝑥
𝑖𝑗
𝑚
𝑘=1
∑
∑
𝑥
𝑘𝑗
𝑚
𝑘=1
𝑛
𝑗=1
)
2
∑
𝑥
𝑖𝑗
𝑛
𝑗=1
∙ ∑
𝑥
𝑖𝑗
𝑚
𝑘=1
∑
∑
𝑥
𝑘𝑗
𝑚
𝑘=1
𝑛
𝑗=1
𝑚
𝑖=1
Yuqorida keltirib o‘tilgan formuladan foydalangan holda “Qaysi fuqarolik 
institutlari samarali jamoatchilik nazoratini olib bormoqda?”
*
mavzusida o‘tkazilgan 
so‘rovnoma natijalarini tahlil qilamiz.
Ushbu namunada 
𝑚 = 16, 𝑛 = 3
𝜒
2
40−50 ёшли
respondentlar fikrining muhimlilik koeffitsientini aniqlash jarayoni 
quyidagicha bo‘ladi: 
𝐸
1
= 5; 𝐸
2
= 3; 𝐸
3
= 2; 𝐸
4
= 0; 𝐸
5
= 10; 𝐸
6
= 4; 𝐸
7
= 2; 𝐸
8
= 7; 
𝐸
9
= 2; 𝐸
10
= 1; 𝐸
11
= 3; 𝐸
12
= 6; 𝐸
13
= 5; 𝐸
14
= 3; 𝐸
15
= 4; 𝐸
16
= 1;
∑ ∑ 𝑥
𝑘𝑗
𝑚
𝑘=1
𝑛
𝑗=1
= (2 + 5 + 7 + 3 + 2 + 1 + 8 + 10 + 6 + 1 + 4 + 2 + 4 + 2 + 10
+ 7 + 4 + 2 + 1 + 1 + 3 + 3 + 6 + 9 + 2 + 5 + 3 + 5 + 3 + 7 + 7
+ 4 + 8 + 3 + 1 + 6) = 157
*
Ушбу тадқиқот 2021 йил сентябрь ойида Хоразм вилояти Кумравот туманида ўтказилди. 

---

111 
𝑇
1
=
∑
𝑥
1𝑗
𝑛
𝑗=1
∙ ∑
𝑥
1𝑗
𝑚
𝑘=1
∑
∑
𝑥
𝑘𝑗
𝑚
𝑘=1
𝑛
𝑗=1
= (5 + 3 + 2 + 0 + 10 + 4 + 2 + 7 + 2 + 1 + 3 + 6 + 5 + 3 + 4
+ 1) ∙
2 + 5 + 7
157
=
58 ∗ 14
157
𝑋
2
=
(𝐸
1
− 𝑇
1
)
2
𝑇
1 
=
(5 −
58 ∗ 14
157
)
2
58 ∗ 14
157
= 0,006
Demak, birinchi savolga 40-50 yoshgacha bo‘lgan respondentlar bergan 
javoblarning koeffitsienti
(𝐸
1
−𝑇
1
)
2
𝑇
1 
= 0,006 
ga teng ekan. Ushbu yoshdagi 
respondentlar tomonidan qolgan 16 ta savolga bergan javoblarini ham ko‘rib 
chiqamiz. Bunda faqat hisob-kitoblarning so‘nggi natijalari keltirib o‘tiladi. Chunki, 
maqsadimiz hisob-kitoblarni ko‘rsatish emas, balki savollarga respondentlar 
tomonidan berilayotgan javoblarning muhimlilik koeffitsientini aniqlash. Kerak 
bo‘lganda birinchi savol tahliliga qarab qolganlarini ham ko‘rib chiqish 
mumkin[76]. 
(𝐸
2
− 𝑇
2
)
2
𝑇
2 
= 3,23
(𝐸
3
− 𝑇
3
)
2
𝑇
3 
= 0,72
(𝐸
4
− 𝑇
4
)
2
𝑇
4 
= 0
(𝐸
5
− 𝑇
5
)
2
𝑇
5
= 0,14
(𝐸
6
− 𝑇
6
)
2
𝑇
6 
= 0,77
(𝐸
7
− 𝑇
7
)
2
𝑇
7 
= 0,021
(𝐸
8
− 𝑇
8
)
2
𝑇
8 
= 0,074

---

112 
(𝐸
9
− 𝑇
9
)
2
𝑇
9 
= 2,15
(𝐸
10
− 𝑇
10
)
2
𝑇
10 
= 1,076
(𝐸
11
− 𝑇
11
)
2
𝑇
11 
= 1,57
(𝐸
12
− 𝑇
12
)
2
𝑇
12 
= 0,063
(𝐸
13
− 𝑇
13
)
2
𝑇
13 
= 0,46
(𝐸
14
− 𝑇
14
)
2
𝑇
14 
= 1,165
(𝐸
15
− 𝑇
15
)
2
𝑇
15 
= 1,3
(𝐸
16
− 𝑇
16
)
2
𝑇
16 
= 1,96
Endi, 
yuqorida 
keltirib 
o‘tilgan alohida-alohida koeffitsientlarni 
umumlashtirish va 40-50 yoshli respondentlarning yuqorida keltirilgan jadvaldagi 
16 ta savolga berilgan javoblari umumiy chastotasini, ya’ni koeffitsientini 
aniqlaymiz: 
 
χ
2
40-50 ёшдагилар
=
(Е
1
-Т
1
)
2
Т
1 
+
(Е
2
-Т
2
)
2
Т
2 
+
(Е
3
-Т
3
)
2
Т
3 
+
(Е
4
-Т
4
)
2
Т
4 
+
(Е
5
-Т
5
)
2
Т
5
+
(Е
6
-Т
6
)
2
Т
6 
+
(Е
7
-Т
7
)
2
Т
7 
+
(Е
8
-Т
8
)
2
Т
8 
+
(Е
9
-Т
9
)
2
Т
9 
+
(Е
10
-Т
10
)
2
Т
10 
+
(Е
11
-Т
11
)
2
Т
11 
+
(Е
12
-Т
112
)
2
Т
12 
+
(Е
13
-Т
13
)
2
Т
13 
+
(Е
14
-Т
14
)
2
Т
14 
+
(Е
15
-Т
15
)
2
Т
15 
+
(Е
16
-Т
16
)
2
Т
16 
= 14,717

Demak, 
40-50 
yoshdagi 
respondentlarning savollarga bergan javoblari koeffitsienti 14,717 ga teng ekan. 
Ma’lumot uchun:
yuqoridagi keltirib o‘tilgan statistik ma’lumotlar jadval 
shakliga keltirilib, undan 40-50 yoshdagi respondentlarning 16 ta savolga bergan 
javoblari “xi-kvadrat kriteriy” usulida tahlil etilib, 40-50 yosh atrofidagi 
fuqarolarning savolnomalarga bergan javoblari o‘rtasidagi muhimlilik koeffitsienti 
aniqlandi. Shuningdek, zarurat tug‘ilganda jadvalda keltirib o‘tilgan boshqa 

---

113 
yoshdagi respondentlar tomonidan berilgan javoblarni ham “xi-kvadrat kriteriy” 
formulasi yordamida tahlil etish va javoblar o‘rtasidagi koeffitsientni topish 
mumkin.
Tadqiqot jarayonida olingan natijalar “xi-kvadrat kriteriy” metodi yordamida 
tahlil etilib, jadval ko‘rinishiga keltirilganda quyidagi shakl yuzaga keldi: 
2-jadval 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
№ 
So‘rovnoma olingan joy 
Xorazm viloyati Urganch tumani Kumravot MFY 
 
Mavzu: 
Qaysi fuqarolik institutlari samarali jamoatchilik nazoratini olib 
bormoqda? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Respondent haqidagi umumiy 
ma’lumot 
Respondentlarning soni
Jami 
 
100
% 
 
10 
10 
10 
Respondentlarning jinsi
5-Erkak, 5-
Ayol 
5-Erkak, 5-
Ayol 
5-Erkak, 5-
Ayol 
Respondentlarning o‘rtacha yoshi 
20-30 
40-50 
60-70 
Respondentlarning ma’lumotlilik darajasi 
(holati) 
Oliy/O‘rta 
maxsus 
Oliy/O‘rta 
maxsus 
Oliy/O‘rta 
maxsus 
5/5 
5/5 
5/5 
Respondentlarning ish bilan bandlik holati
100% 
100% 
100% 
Respondentlarning ish bilan bandlik holati