Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ds

(davlat, xususiy, tadbirkorlik sektori bo‘yicha)
4/3/3 
4/3/3 
4/3/3 
Respondentlarning ijtimoiy-siyosiy 
savodxonlik bo‘yicha holati
100% 
100% 
100% 
10 
10 
10 
30 
100% 
Savolnoma 
Munosabat
1 
Mahalla fuqarolar yig‘inlari 
2 
5 
7 
14 
46.6 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
1.077 
0.006 
1.094 
2 
Siyosiy partiyalar 
- 
3 
- 
3 
10.0 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
0.88 
3.23 
1.013 
3 
O‘zbekiston kasaba uyushmalari 
- 
2 
1 
3 
10.0 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
0.88 
0.72 
0.0002 
4 
Fuqarolik tashabbuslarini qo‘llab-
quvvatlash markazi 
- 
- 
- 
0 
0 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
0 
0 
0 
5 
Televideniye
8 
10 
6 
24 
80.0 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
0.13 
0.14 
0545 
6 
O‘zbekiston 
iste’molchilar 
huquqlarini 
himoya 
qilish 
jamiyatlari 
1 
4 
2 
7 
23.3 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
0.54 
0.77 
0.056 
7 
O‘zbekiston Yoshlar ittifoqi 
4 
2 
- 
6 
20.0 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
2.86 
0.021 
2.025 
8 
Rasmiy va norasmiy internet 
saytlar
10 
7 
4 
21 
70.0 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
2.41 
0.074 
1.346 

---

114 
9 
Ma’naviyat va ma’rifat markazi 
- 
2 
- 
2 
6.6 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
0.59 
2.15 
0.675 
10 
Demokratiya va inson huquqlari 
institute 
- 
1 
- 
1 
3.3 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
0.29 
1.076 
0.337 
11 
Inson huquqi madaniyati markazi 
1 
3 
- 
4 
13.3 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
0.025 
1.57 
1.35 
12 
Gazeta va jurnallar 
3 
6 
9 
18 
60.0 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
0.98 
0.063 
1.4 
13 
O‘zbekiston 
Yozuvchilar 
uyushmasi 
2 
5 
3 
10 
33.3 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
0.29 
0.46 
0.042 
14 
Aniq fikr aytishim qiyin 
5 
3 
7 
15 
50.0 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient 
0.083 
1.165 
0.74 
15 
Bu institutlar deyarli samarali 
ishlamayapti 
7 
4 
8 
19 
63.3 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient 
0.37 
1.3 
0.39 
16 
Bunaqa 
institutlar 
borligini 
eshitmaganman 
3 
1 
6 
10 
33.3 
Bir savol bo‘yicha X
2
 koeffitsient
0.002 
1.96 
2.04 
Umumiy X
2
 koeffitsienti 
11.405 
14.717 
13.064 
Ushbu jadvaldan ko‘rish mumkinki, 40-50 yoshli fuqarolar tomonidan 
berilgan javoblarning muhimlilik koeffitsienti 14.717 ga teng bo‘lib, 20-30 yoki 60-
70 yoshli respondentlarga nisbatan yuqori darajani ko‘rsatmoqda. Agarda 14.717 ga 
teng bo‘lgan ko‘rsatkichni tahlil etadigan bo‘lsak, 1-jadvaldagi foiz 
(%)
hisobida 
keltirilgan raqamlarga e’tibor qaratishimiz kerak bo‘ladi. Chunki, birinchi jadvalda 
olingan so‘rovnomalar foizi chiqarilgan. Unda 
(1-jadvalda),
20-30 yoshli 
respondentlar bergan javoblarning savollar bo‘yicha foizi 40-50 yoki 60-70 yoshli 
fuqarolar tomonidan berilgan javoblarga nisbatan foiz hisobida yuqori bo‘lishiga 
qaramasdan, muhimlilik koeffitsienti past ekanligi 2-jadvalda ko‘rinmoqda. Bu 
nimani anglatadi? Ushbu savolga quyidagicha javob berish mumkin: 
Birinchidan,
so‘rovnomada ishtirok etgan respondentlar 16 ta savolga ham 
javob berishi lozimligi belgilangan, ammo savolnomalarga javob berish yoki 
bermaslik huquqi o‘zida qolganligi sababli, ular 
(respondentlar)
o‘zi istagan 
savolnomalarga javob bergan. Shu sababli, statistik ma’lumotlar jamlanmasiga foiz 
hisobida qaraganda qaysi yoshdagi respondentlarning javobi ko‘p bo‘lgan bo‘lsa, 
jadvalning o‘sha punkitidagi foiz yuqori ekanligini ko‘rish mumkin.
Ikkinchidan
, so‘rovnoma shaklida olingan tadqiqotlar statistik tahlil 
qilinganda auditoriya, respondent va ularning hajmi, ya’ni ishtirokchilar soni bir xil 
shablonga keltirilgan bo‘lsa, odatda aniq ma’lumotlar olish qiyin kechadi. Bundan 

---

115 
tashqari, turli hududlar kesimida olingan so‘rovnoma shakli va mazmuni bir qolipga 
solingan shaklda olinsa natijalarning ishonchlilik darajasi o‘rtasidagi tafovut yanada 
oshadi. Shu nuqtayi nazardan qaraganda eng maqbul yo‘l – so‘rovnoma tariqasida 
olingan tadqiqotlar jamlanmasini matematik modellashtirish hasoblanadi. 
Uchinchidan,
2-jadvalda keltirib o‘tilgan raqamlardan ham ko‘rish mumkinki, 
“xi-kvadrat kriteriy” usuli respondentlarning bergan javoblariga qarab emas, balki, 
javoblar o‘rtasidagi o‘zaro aloqadorlik belgilariga qarab natijalarini ko‘rsatmoqda. 
Bundan shuni anglashimiz mumkinki, “X
2
-mezoni” shaklga qarab emas, aksincha, 
mazmunga qarab xulosa chiqarishga imkon beradi. 
Yuqorida keltirib o‘tganimizdek, olinadigan so‘rovnoma bir xil qolipga 
solingan holda Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Xorazm, Qashqadaryo, Samarqand, 
Buxoro, Toshkent viloyatlari kesimida o‘tkazilgan tadqiqot natijalari foiz hisobidan 
tahlil etilganda 
(3-jadvalga qarang)
quyidagi ko‘rinishga keldi. 
3-jadval