Щзбекистон республикаси олий

Solyar moyi. Neftni qayta ishlash jarayonida, uni haydash, fraksiyalarga ajrashda olinadigan dizelь dvigatellarining Yoqilg’isi. qaynash temperaturasi 240-400 ⁰S, qovushqoqligi 5-9 sst, 50 ⁰S da qotish temperaturasi – 20 ⁰S, ochiq havoda alangalanish temperaturasi 125 ⁰S dan yuqori.
Kerosin - suyuq ugrevodorodlar aralashmasi bo’lib, reaktiv va dizelь dvigatellarining Yoqilg’isi hisoblanadi. Kerosin neftni to’g’ri haydash yoki neft mahsulotlarini krekinglash yo’li bilan olinadigan tiniq yoki sarg’ish-zangori tusdagi suyuqlik bo’lib, tez alanganadi. Qaynash temperaturasi 180-320 ⁰S. zichligi ρq775-850 kg/m³.
Ligroin (og’ir benzin) – neft yoki neft-gazni ishlashda hosil bo’ladigan kondensat fraksiyasi yuzlib, 120-240 ⁰S da ajralib olinadi va dizel dvigateli Yoqilg’isi sifatida ishlatiladi. Lingroin rangsiz, tiniq yoki sarg’ish suyuqlik, zichligi ρq785-795 kg/m³.
Turli xil Yoqilg’ilarning tarkibi qismi va ularning Issiqlik chiqarish xususiyatlari turlicha (jadvalda keltirilgan).
Surkov moylar. Ichki yonuv dvigatellari detallarining sirpanuvchm sirtlari orasidagi ishqalanishni kamaytirish uchun turli-tuman moylash materiallari ishlatiladi: Avtol, TAD-17, Litol-24, Finol-1, Texnik vazelin VTV-1 va h.k.
Ayrim Yoqilg’ilarning tarkibi va ularning Issiqlik chiqarish xususiyatlari
1-jadval

Yoqilg’i nomi	Og’irlik bo’yicha tarkibi				Solishtirma og’irligi, N/m^3	Issiqlik chiqarish xususiyati, kkal/ kg	15 ^0S va atm havoning nazariy sarfi, m^3/kg
	S, %	N. %	O, N, %	S, %
Ben-zin	85,0	15,0	-	-	0,70	102200	12,5
Kerosin	85,5	14,0	0,5	-	0,82	10300	12,5
Ben-zol	91,0	7,5	1,0	0,5	0,88	9600	11,1
So-lyar moyi	85,5	12,2	1,5	0,8	0,82	10000	11,8
Spirt	52,0	13,0	35,0	-	0,80	6000	7,6

Nazorat uchun savollar:

1. 
   O’txona qurilmasining Yonish sxemalarini tushuntiring?
   
2. 
   Yonish sxemalarining ijobiy va salbiy tomonlari?
   
3. 
   Yoqilg’ilar deb nimani tushunasiz?
   
4. 
   Yoqilg’ilarning tayyorlash usullari tushuntiring?
   
5. 
   Yonish jarayonlarning xarakteristikalarini tushuntiring?
   
6. 
   Qattiq Yoqilg’ining Yonish usullari qanday?
   
7. 
   Suyuq Yoqilg’ining Yonish usullari qanday?
   
8. 
   Gaz Yoqilg’ining Yonish usullari qanday?
   
9. 
   Qattiq va suyuq Yoqilg’ilarning tarkibini tushuntirib bering?
   
10. 
    Forsunkalarda qaysi Yoqilg’i ishlatiladi?
    

13 – Ma’ruza
Bug’ qozonlari turlari


Reja:

1. 
   Gaz trubali qozonlar.
   
2. 
   Suv trubali qozonlar.
   
3. 
   To’g’ri oqimli qozonlar.
   
4. 
   Qo’shimcha isitish sirtlari.
   

Tayanch so’z va iboralar:
qozonlar, bug’ va suv qozonlari, qozonlarning ishlash prinsiplari, isitish sirti, to’g’ri oqimli qozonlar, bug’izdirgich, suv ekonomayzer, to’g’ri oqimli qozon, o’txona, isitish sirt.


13.1. Gaz trubali qozonlar
Gaz trubali qozonlar alanga-trubali, tutun trubali va aralash (kombinatsiyalashgan) qozonlarga bo’linadi.
Alanga trubali qozonlar. Bunday qozonlar XIX asrning boshlarida paydo bo’ldi. 20.2- rasm, a da alangatrubali qozonning umumiy ko’rinishi tasvirlangan. Alangatrubali qozonning suvli bo’shlig’ida baraban 2 ning butun uzunligi bo’ylab o’txona vazifasini bajaruvchi alanga o’tadigan truba 3 joylashtirilgan. Uning uchlari barabanning tubi / ga ulangan bo’lib, barabanda yorib o’tuvchi teshik hosil qiladi.
Alanga o’tadigan trubaning oldingi qismida kolosnik pan jara 4 li o’txona joylashadi. Trubaning qolgan qismi qozon agregatining birinchi tutun yo’li 6 hisoblanadi. Tutun gazlar birinchi tutun yo’li (alanga o’tadigan truba) dan chiqib, ikkinchi 7 va uchinchi 5 tutun yo’llariga o’tadi, bu erda ular



suv isitish mAqsadida foydalaniladi.
Tutun-trubali qozonlar. Barabanning suvli hajmi -7 da (20.2- rasm, b) ichidan qizigan tutun gazlar o’tadigan kiichik diametrli, (.50—150 mm) ko’p sonli trubalar to’plami bo’ladi. Trubalar baraban tublariga mahkamlangan. Barabanning bir tomonida kolosnik cho’g’don 3 bilan busaga 4 dan iborat o’txona kamerasi 2, ikkinchi tomonida—tutun qutisi 8 joylashgan. Barabandagi suv sathi tutun trubalarining yuqorigi qatoridan balandroq turishi kerak. O’txona gazlari o’txonadan tutun trubalari orqali tutun qutisiga, so’ngra esa tutun yo’li 7 ga o’tadi. Qozondan chiqayotgan to’yingan bug’uruq bug’ yirgich 9 orqali tutun qutisi 8 ning ichida joylashgan bug’izdirgichga yo’naladi. Bug’izdirgichda bug’uriydi, o’ta qiziydi va iste’molchiga yuboriladi.