SosiologiYA. Sosial psiXologiYA. Sİyasət sociology social pshychology politics 2022 Cild 2, n 3

MəiĢət zorakılığı ilə əlaqədar Azərbaycanda mövcud vəziyyət. 
Azərbaycan xalqının digər xalqlar arasında tolerantlığı və qadınlara, uşaqlara, ahıllara hörməti 
ilə seçilməsinə baxmayaraq, ölkəmizdə məişət zorakılığı geniş yayılmışdır. Dövlət Statistika 
Komitəsinin verdiyi məlumata əsasən, 2020-ci ildə məişət zorakılığı cinayətləri nəticəsində 
zərərçəkənlərin ümumi sayı 987 nəfər qadın olmaqla 1300 nəfər təşkil etmişdir. Onlardan 8 nəfəri 
18 yaşa çatmayan qızlar və 2 nəfəri hamilə qadın olmuşdur [7]. Ölkəmizdə məişət şəraitində ən çox 
törədilən cinayətlər sırasına qəsdən adam öldürmə (CM-nin 120-ci maddəsi), özünü öldümə həddinə 
çatdırma (CM-nin 125-ci maddəsi), qəsdən sağlamlığa zərər vurma (CM-nin 126,127,128-ci 
maddəsi), əzab vermə (CM-nin 133-cü maddəsi), öldürməklə və ya sağlamlığa ağır zərər vurmaqla 
hədələmə (CM-nin 134-cü maddəsi), insan alveri (CM-nin 144-1-ci m.), məcburi əmək (CM-nin 
144-2-ci m.), qanunsuz azadlıqdan məhrum etmə (CM-nin 145-ci m.), zorlama (CM-nin 149-cu m.), 
seksual xarakterli zorakılıq hərəkətləri (CM-nin 150-ci m.) və s. daxildir. 
MəiĢət zorakılığı ilə mübarizədə dövlət tərəfindən keçirilən tədbirlər. 
Ölkəmizdə ―Məişət zorakılığının qarşısının alınması haqqında‖ Qanun qəbul edilənə qədər 
məişət zorakılığı ilə rast gələn şəxslər məhz onlara qarşı cinayət törədildikdən sonra hüquq
SOSĠOLOGĠYA. SOSĠAL PSĠXOLOGĠYA. SĠYASƏT
SOCIOLOGY. SOCIAL PSHYCHOLOGY. POLITICS 2022 Cild 2, N 3 
16-23 
 

---

~ 19 ~ 
mühafizə orqanlarına şikayət ərizəsi ilə müraciət etmə imkanına malik idilər. Hal-hazırda isə qəbul 
edilmiş sözügedən qanun sayəsində məişət zorakılığına məruz qalmış şəxslər cinayət olmayan 
əməllərdən belə qarunmağa imkanı əldə etmişlər. Qanunun 2-ci fəslinin 5.1 maddəsinə əsasən, 
məişət zorakılığı barədə şikayətdə törədilmiş və ya hazırlanan cinayətlər haqqında məlumatlar 
olduqda həmin şikayətlərə cinayət-prosessual qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada baxılır, 
5.2-ci maddəyə əsasən, məişət zorakılığı barədə şikayətdə cinayət tərkibinin əlamətləri olmadıqda 
həmin şikayətə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən baxılır. Məişət zorakılığı barədə 
şikayətdə cinayət tərkibinin əlamətləri olmadıqda şikayətlərə baxılma qaydası müvafiq icra 
hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir [8]. 
Məişət zorakılığın qarşısının alınması üçün başlıca olaraq əhalinin maarifləndirilməsi 
vacibdir. Buna səbəb məişət zorakılığına məruz qalan şəxslərin böyük əksəriyyəti məişət zorakılığı 
barədə məlumatsızdırlar. Hər bir şəxs ölkədə qəbul edilmiş qanunlar ilə yaxından tanış olmaqla öz 
hüquqlarını bilsə və əməllərinə görə hansı məsuliyyətə cəlb olunacağı haqqında biliklərə malik olsa, 
belə hallar tamamilə aradan qaldırılmasa da qismən həll olunacaq. Polisin səlahiyyətlərinə gəldikdə 
isə məişət zorakılığı barədə məlumat əldə etdikdən dərhal sonra polis hadisə yerinə getməlidir. 
Məişət zorakılığı hadisəsini müəyyən etdikdə polis məişət zorakılığının qarşısını almaqdan ötrü 
lazımi qanuni tədbirləri həyata keçirməli, məişət zorakılığının potensial qurbanını, şahidlərin və 
zorakılığı törətməsi ehtimalı olan şəxsləri ayrı-ayrılıqda dinləyərək onların ifadələrini yazılı şəkildə 
qeyd etməli və ən önəmlisi məişət zorakılığından zərər almış şəxsə hüquqlarını izah etməlidir. 
Zorakılığa məruz qalmış şəxslər zorakılığın araşdırılmasını tələb etmək, araşdırma zamanı 
təhlükəsizliklə təmin olunmaq, hesabı dövlət tərəfindən qarşılanan tibbi, hüquqi, psixoloji yardımla 
təmin olunmaq, lazım gəldikdə isə məişət zorakılığına məruz qalmış şəxslər üçün nəzərdə tutulan 
sığınacaqlara müraciət etmək hüququna malikdirlər [9]. Bu fəaliyyət ilə dövlət yardım mərkəzləri 
məşğul olaraq, zərərçəkənlərə lazımi dəstək ilə təmin edirlər. Dövlət yardım mərkəzləri Əmək və 
Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən yaranmışdır.―Məişət zorakılığının qarşısının 
alınması haqqında‖ Qanunun 19-cu maddəsinə əsasən, məişət zorakılığından zərər çəkmiş uşaqlar 
sığınacaqda 3 ay, yetkinlik yaşına çatmış şəxslər isə 2 ay müddətində saxlanıla bilər. Düşünürəm ki, 
sığınacaqda qalma müddəti,məişət zorakılığı görmüş şəxsin vəziyyətindən asılı olaraq, situasiyaya 
uyğun dəyişməlidir. 
Məişət zorakılığından zərər çəkmiş şəxsin müdafiəsini təmin edən mexanizm mövcudluğu 
haqqında da qeyd etmək lazımdır. Mühafizə ordeni adlı bu mexanizm qısamüddətli və 
uzunmüddətli növlərə bölünərək cinayətkarın məişət zorakılığından zərər çəkmiş şəxslə birbaşa 
təması qadağan edən hüquqi qüvvəyə malik qanuni sənəddir. Məişət zorakılığı törətmiş şəxsin 
əməlləri cinayət xarakterli olmadığı təqdirdə həmin şəxsə xəbərdarlıq edilərək, 30 gün müddətinə 
kimi qüvvədə olan qısamüddətli mühafizə ordeni verilir. Məişət zorakılığı törətmiş şəxs 
xəbərdarlığa əməl etmədiyi təqdirdə zorakılığa məruz qalmış şəxs və ya müvafiq icra hakimiyyət 
orqanı uzunmüddətli mühafizə ordeni veriməsi üçün məhkəməya müraciət edə bilər[10].
―Azərbaycan Respublikasında məişət zorakılığı ilə mübarizəyə dair 2020–2023-cü illər üçün 
Milli Fəaliyyət Planı‖ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2020-ci il 27 noyabr tarixli 
Sərəncamı ilə təsdiq edilmişdir [11]. Milli Fəaliyyət Planı,əsasən, məişət zorakılığın qarşısının 
alınması üzrə lazımi tədbirlərin beynəlxalq standart səviyyələrinə uyğun həyata keçirilməsinin 
təmin edilməsi, ailələrin möhkəmlənməsinə nail olmaq məqsədilə ailənin ümumi rifahını 
yaxşılaşdırmaq və ehtiyaclarını bacardıqca qarşılaması kimi məqsədləri qarşısına qoyur.