SosiologiYA. Sosial psiXologiYA. Sİyasət sociology social pshychology politics 2022 Cild 2, n 3
Yüklə 1,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 5. Değerlendirme
Darbeler zinciri ile yönetilen Türkiye‘nin iktidarına Turgut Özal liderliğindeki Anavatan Partisi‘nin gelmesi, sonrasında ise cumhurbaşkanlığına Turgut Özal‘ın seçilmesi iç ve dış politikada SOSĠOLOGĠYA. SOSĠAL PSĠXOLOGĠYA. SĠYASƏT SOCIOLOGY. SOCIAL PSHYCHOLOGY. POLITICS 2022 Cild 2, N 3 49-64 ~ 60 ~ büyük değişikliğe sebebiyet vermiştir. Bir zamanlar devletçi ekonomi modelini ve ikameci politikayı benimseyen Türkiye Cumhuriyeti devleti, Turgut Özal ile birlikte liberal anlayışı kabul etmiştir. Buna göre ekonomide devletin rolü yeniden düzenlenmiş; serbest piyasa ekonomisi dikkate alınarak destekleyici ve denetleyici rol verilmiştir. Belki de Turgut Özal‘ın kişisel hayatının da bir etkisi olarak Türkiye bahsi geçen yıllarda Batı ve özellikle ABD ile yakın ilişkiler geliştirmiştir. 1987‘de AET‘ye yapılan başvuru, 1990‘da Birinci Körfez Savaşı boyunca ve devamında ABD ile yakın iş birliği, 1991‘de Filistin‘e rağmen İsrail ile ilişkilerin büyükelçilik düzeyine çıkarılması ifaden edilen çabaların somut örneklerini oluşturmuştur. Aslında sıralanan dış politik hamleler liberal devlet anlayışının temel mantığının gereği olmuştur. Bu anlayışın gereği olan politik hamleler iç politikada da görülmüştür. 1987‘de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi çerçevesinde bireysel başvuru hakkının tanınması, 1988‘de işkencenin ve kötü muamelenin engellenmesine yönelik uluslararası sözleşmenin imzalanması, 1991‘de TCK‘nın bazı maddelerinin kaldırılarak temel hak ve hürriyetlerin güçlendirilmesi aynı anlayışın ifaları olmuştur. Tüm bunlarla birlikte Turgut Özal, Türkiye‘nin gelişmekte olan bir ülke durumunun farkında olarak Türkiye‘nin potansiyelini tetikleyecek kuvveti Batı‘da aramıştır. Liberal ekonomi modeli ile Türkiye‘yi hızlı bir şekilde kalkındırmak isteyen Turgut Özal, bunu bir süre için başarsa da mevcut alt yapının yetersiz olmasından dolayı sonuçta başarısız olmuştur. Bu başarısızlığın en büyük iki etkeni ise Türkiye‘deki demokratik kültürün tam olarak oluşmaması ve özel sektörün yetersiz kalması olmuştur. İktidara geldiği ilk dönemden son anına kadar Türkiye‘yi Batı eksenli liberal ekonomi modeli ile kalkındırmayı amaçlayan Turgut Özal, aynı zamanda bir yönetim mücadelesi vermiştir. İktidara geldiği ve kurucusu olduğu Anavatan Partisi‘ni dönemin askerlerinin izni ile kuran Özal, iktidara geldikten sonra da askeri baskıyı hissetmiştir. Açıklanan durum Türkiye‘de özellikle dış politika üretiminde aktif/pasif tutum ekseninde iki başlılığa sebebiyet vermiştir. İki başlılık ise Türk dış politikasında hızlı, sert ve hareketli adım atılmasını engellemiştir. 1991‘de bağımsızlığını kazanan Türk cumhuriyetlerine yönelik politikada ağır kalınması ve sonuç itibariyle oluşan nüfuz alanının yeterli derecede kullanılamaması söz konusu olumsuzluğun net örneğini teşkil etmiştir. Ayrıca, 1990‘da Birinci Körfez Savaşı‘ndaki Türkiye‘nin hamleleri ve sonrasında içeriden gelen istifaların seyri iki başlılığın ne derecede çetin olduğunu göstermiştir. Tüm bu süreçte ise Turgut Özal, daha çok muktedir olmaya başladığı bir dönemde vefat etmiştir. Turgut Özal, iç politikada uyguladığı liberal devlet anlayışının benzerini dış politikada uygulamak istemiştir. Devletler arası ilişkilerin uluslararası hukuk ve ekonomi temelinde barışçıl hamleleri içermesi gerektiğini düşünen Turgut Özal, bu alanda Türkiye‘nin hareketliliğini güçlendirmek istemiştir. 1985‘te Ekonomik İş Birliği Örgütü‘nün ve 1992‘de Karadeniz Ekonomik İş Birliği Örgütü‘nün kurulması, 1986‘da Barış Su Yolu Projesi‘nin ilan edilmesi dış politikadaki liberal anlayışın örnekleridir. Bunun yanı sıra Özal, dış politikada realist bir çizgi de benimsemiştir. Azerbaycan ile Ermenistan arasında gerçekleşen Birinci Dağlık Karabağ Savaşı esnasında konuyla alakalı olarak 20 Ocak 1990 tarihinde yaptığı tarafsızlık açıklaması ve 1992‘ye kadar tarafsızlık tutumunu koruması realist çizgisinin bir örneği olmuştur. Türkiye‘nin 1988‘de Filistin Devleti‘ni tanımasına rağmen 1991‘de İsrail ile ilişkilerini büyükelçilik düzeyine çıkarması yine realist tutumunu göstermiştir. Turgut Özal, her ne kadar uluslararası alanda liberalizm ve bazen de realizm ilkeleriyle hareket etmeye çalışsa da Türkiye‘nin mevcut potansiyelini dikkate alarak hareket etmek zorunda kalmıştır. Bu ise Turgut Özal‘ın dış politikasını istikrarsızlığa götürmüştür. 1992‘de başlayan Bosna Savaşı‘nda aktif bir dış politika izleyen Turgut Özal, BM kapsamında kararların alınması yönünde çaba sarf etmiş, Türkiye‘nin BM çerçevesinde uygulanan yaptırımlara ve askeri operasyonlara katılmasını sağlamıştır. 1990‘da başlayan Birinci Körfez Savaşı‘nda Irak‘taki Saddam Hüseyin iktidarının son bulması ve saldırgan tutumun terk edilmesi için yoğun çaba sarf eden Turgut Özal, ABD‘nin ve BM‘nin Irak‘a yönelik önlemler almasında rol oynamıştır. Türkiye‘nin BM çerçevesinde uygulanan yaptırımlara katılmasını sağlamış fakat içeriden gelen tepkilerden dolayı askeri operasyonlara katılmasını sağlayamamıştır. 1992‘den itibaren Birinci Dağlık Karabağ Yüklə 1,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|