SosiologiYA. Sosial psiXologiYA. Sİyasət sociology social pshychology politics 2022 Cild 2, n 3
Yüklə 1,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Açar sözlər: Daun sindromu, sosial iş, klient, ailə, yardım, keys, idaretmə
Son dövrdə aparılan araşdırmalar göstərir ki, ailədə daun sindromlu uşağın olması iqtisadi, tibbi və sosial cəhətdən ailə üzvlərinə genişmiqyaslı təsir göstərməklə yanaşı edilən hər hansı sosial müdaxilənin ailənin yaxın ətrafı, sosial mühiti nöqteyi-nəzərindən qiymətləndirilməsini tələb edir. Bütün digər sosial keyslərdə olduğu kimi daun sindromlu şəxslərə edilən müdaxilə zamanı da ilk addım qiymətləndirmə hesab olunur. Bu, adətən sosial işçi, klient və ailə arasındakı məlumat mübadiləsi və uğur əldə etmək üçün birgə vaxt keçirmək, müsbət, mənfi, zəif və güclü tərəfləri qiymətləndirmək vasitəsilə həyata keçirilən keys menecment (case management) adlanan prosesin ilkin mərhələsi hesab edilə bilər. Bir çox hallarda qiymətləndirmə ilə ilk müdaxilə sosial işin obyekt və subyektləri üçün eynilik təşkil edir və onları bir-birindən ayırmaq demək olar ki mümkün olmur, çünki bəzən qiymətləndirmə zamanı ilkin müdaxilə artıq başlamış olur. Daun sindromlu şəxslə aparılan sosial iş zamanı şərait nəzərə alınmaqla onun özü və ya ailə üzvləri ilə keçirilən qiymətləndirmə xarakterli görüşlər bir və ya iki dəfə keçirilə bilər, lakin bu, eyni zamanda ailənin bütün fərdlərinin eyni anda və ya tək-tək qatıldığı və naməlum zaman dilimi ərzində davam edən bir prosesə də çevrilə bilər. Əvvəlki bölmədə qeyd etdiyimiz kimi daun sindromunun səbəbləri, şəxs üzərindəki əksər təsirləri və müalicə səciyyəli metodlar eynilik təşkil etsə də trisomiya 21-dən * magistr, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti. Bakı, Azərbaycan E-mail: ayshanmammedova98@gmail.com SOSĠOLOGĠYA. SOSĠAL PSĠXOLOGĠYA. SĠYASƏT SOCIOLOGY. SOCIAL PSHYCHOLOGY. POLITICS 2022 Cild 2, N 3 8-15 ~ 9 ~ əziyyət çəkən şəxslərin hamısını eyniləşdirib konkret bir qəlibə aid etmək düzgün deyildir. Onların fərqliliyi onlarla aparılan sosial işə də birbaşa təsir göstərməklə çox müxtəlif keyslərin meydana çıxmasına səbəb olur [1, s.36]. Əvvəlki hissədə qeyd etdiyimiz kimi daun sdinromundan əziyyət çəkən fərdlər digər insanlarla müqayisədə zəif və ya orta səviyyədə zəka geriliyi nümayiş etdirməklə yanaşı eyni zamanda fiziki prolemlər və inkişaf ləngimələrinə də məruz qalırlar. Bəzən bütün bunlara baxmayaraq gündəlik həyat fəaliyyətinin, təhsil və iş həyatının idarə olunmasının, sosial əlaqələrin qurulmasının öhdəsindən gəlmək iqtidarında olan daun sindromlu fərdlər ətrafdakı bəzi insanlar, hətta ailə üzvləri tərəfindən belə yetərincə dəstək, diqqət və qayğı görə bilmirlər. Ailələrin orqanizmdə artıq bir xromosom ilə dünyaya gələn körpəyə qarşı münasibəti əksər hallarda heç də ürəkaçan olmur, çünki təbii olaraq hər bir valideyn uşağının mükəmməl bir bədəndə, fiziki və zehni cəhətdən sağlam doğulmasını arzulayır və əksinin olmasını böyük bir bədbəxtlik olaraq beynində kodlayır. Anggreni və Valentina adlı alimlərin apardığı araşdırmalar bir daha sübut etmişdir ki, övladı daun sindromu ilə doğulan valideynlərin əksər hissəsi bu təcrübə ilə qarşılaşarkən özlərini üzgün, xəyal qırıqlığına uğramış və şok içərisində hiss edirlər. Eyni zamanda qeyd olunur ki, potensial olaraq sözügedən təcrübəni yaşayacaq olan gənc ailələr bundan narahat olmamalı və stres keçirməməlidirlər. Gec ya da tez ana və ataların əksəriyyəti mövcud vəziyyəti qəbul edib övladlarının digər uşaqlardan kəskin şəkildə fərqlənmədiyini, düzgün qurulmuş tərbiyə və təhsil sistemi, eyni zamanda lazımi mütəxəssislərin köməyi ilə fiziki çatışmazlıqların aradan qaldırıla bildiyini dərk edir və onlar üçün əllərindən gələni əsirgəmirlər. Fikrimizcə bu çətin prosesdə ailələrin ən yaxın köməkçisi sosial işçilər hesab oluna bilər. Xromosom anomaliyasının bərabərində gətirdiyi fərqliliklər daun sindromlu uşaqları digərləri ilə müqayisədə qayğıya və xüsusi rəftara daha möhtac hala gətirir. Valideynlər təkcə özlərinin deyil ailənin digər üzvlərinin də daun sindromlu şəxsə davranışı, onu qəbul etmək və dəstək göstərmələri eyni zamanda ailənin digər uşaqlarının maddi-mənəvi ehtiyaclarının ödənilməsi, ailə büdcəsinin idarə edilməsi, valideyn sevgisinin övladlar arasında bərabər bölünməsi üçün məsuliyyət daşıyırlar. Həmçinin fikrimizcə uşağın vəziyyətini qəbul edib dəstəkləmək heç də asan qərar hesab olunmamalıdır, çünki daun sindromu ilə doğulan uşağın geniş ailə daxilində normal qarşılanması, cəmiyyətdəki digər insanlar arasında özünə yer tapmaq üçün addım ata bilməsi, qohumluq bağı olan və ya olmayan şəxslərin uşağa qarşı münasibətlərinin tənzimlənməsi də ilk növbədə valideynlərin yanaşmasından asılı olaraq onların səyi ilə müsbət istiqamətdə formalaşa bilər. Maraqlısı odur ki, orqanizmdəki xromosom cütlərində əlavə xromosomun mövcud olmasını valideynlər hətta keçmişdə etdikləri səhvlərin qarşılığı və ya ailənin lənəti kimi də qəbul edə bilirlər. Bəziləri isə sadəcə olaraq övladlarının əlilliyi olduğunu zənn edir və inkişafdan geri qalacaqlarını fikirləşərək bir növ ümidsizliyə qapılmağı seçirlər. Əlbəttə ailə böyüklərinin bu mövqeyi ailənin digər fərdlərinə olduqca neqativ təsir göstərməklə daun sindromlu fərdin onsuzda çətin olan sosiallaşma və cəmiyyətə tam inteqrasiya prosesini daha da ağırlaşdırır. Qeyd etməliyik ki yalnız ata və ana deyil eyni zamanda bacı və qardaşlar da ailədə daun sindromlu fərdin olmasından birbaşa olaraq təsirlənirlər. Xüsusilə ailənin böyük uşağının üzərinə müəyyən məhdudiyyətlərə sahib olan bacı və ya qardaşına qayğı göstərmək, maksimum tolerant yanaşmaq və onun qayğısına qalmaq vəzifəsi qoyulur. Bu tələb həmçinin onların hər hansı səhvə yol verdikləri zaman damğalanmalarına və daim yetkin biri davranmalarının gözlənilməsini də gətirib çıxara bilir. Buna görə də daun sindromlu fərdlər və onların ailələri ilə aparılan sosial iş kompleks və məsuliyyətli, həmçinin ən az tibi müdaxilələr qədər zəruri bir proses hesab olunur [3, s.76-77]. Sosial xidmət prosesinin ən əhəmiyyətli 2 mərhələsi ailələrlə sosial iş və uşaqlarla sosial işdir. Qeyd etmək lazımdır ki, sosial iş mütəxəssisləri ilk növbədə sosial xidmətin hədəfinin ailə yaxud uşaq olduğunu müəyyən etməlidirlər. Əsasən bu zaman uşaqların rifahından söhbət getdiyi üçün sosial işçi eyni zamanda həm ailə həm də şəxsin özü ilə paralel olaraq iş aparır ki bunu biz daun sindromlu fərdlərin daxil olduğu keyslərə də aid edə bilərik. Daun sindromlu uşaqlarla sosial iş müddətində xidmət göstərən şəxs xidmətin obyekti olan daun sindromlu fərdlərə sosial dəstək əldə etmək, sosial ehtiyacları qarşılamaq, digər maddi və Yüklə 1,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|