T. C. Başbakanlik aile ve sosyal araştirmalar genel müDÜRLÜĞÜ İrlanda cumhuriyeti

E. Sağlık Hizmetleri İdaresi

1.İrlanda’da Sağlık Hizmetleri ve Sağlık Hizmetleri İdaresi

2006 nüfus sayımına göre İrlanda’da yaklaşık 4,2 milyon insan yaşamaktadır. Sağlık hizmetlerinde ise 100.000 insan çalışmaktadır. Sağlık hizmetlerine yıllık 12 milyar Euro ödenmektedir. Bu 12 milyar Euro’nun % 70’i masrafların ödenmesinden ileri gelmektedir. Gayri Safi Milli Hasıla’nın ortalama % 8,5’u sağlık masraflarına harcanmaktadır.

18 Haziran 2003’de, İrlanda Hükümeti, sağlık sisteminde otuz yılı aşkın bir süredir en kapsamlı reform programını duyurmuştur. Bu reform programında 1 Ocak 2005’ten itibaren yeni ve ulusal bir Sağlık Hizmetleri İdaresi (“Health Service Executive”) kurulması ve 32 Sağlık Ajansının lağvedilerek bir çatı altında birleştirilmesi ve konsolide edilmesi hedeflenmiştir.

Sağlık Hizmetleri İdaresi, ülke çapında dört idari alanda örgütlenmiş bulunmaktadır. Bu alanlar Batı (İdare Merkezi Galway City), Güney (İdare Merkezi Cork City), Dublin/Kuzeydoğu (İdare Merkezi Kells, Co Meath) ve Dublin/Orta-Leinster (İdare Merkezi Tullamore, Co Offaly) olarak sıralanmaktadır.

Aşağıdaki şemada Sağlık İşleri İdaresi’nin bağlı bulunduğu bakanlık teşkilatlarının ağ bağlantısı gösterilmektedir:


Sağlık İşleri İdaresi, -bu kurumda Yerel Refah Hizmetleri Yüksek İdarecisi olarak çalışan P.J.Timmons’ın belirttiği üzere- ülke çapında 10 adet Sağlık Hizmetleri Kurulu ile hizmetlerini halka götürmektedir. Bu kurullar birbirinden bağımsız kurullardır.
Her bir Sağlık Hizmetleri Bağımsız Kurulunun organizasyon şemasını gösteren grafik aşağıda yer almaktadır.

İngilizce olarak düzenlenen ve yukarıda her bir Sağlık Hizmetleri Kurulunun organizasyon şemasını gösteren grafikte, en üstte “Board” ifadesi ile yer alan bölüm kurulu, bu bölümün altında yer alan “CEO” (Chief Executive Officer) ise genel müdürü ifade etmektedir. “Audit” ibaresi yer alan birim ise Kurul adına genel müdürü ve idareyi denetleyen denetçileri ifade etmektedir. Sol tarafta görülen koyu yeşil kutucuklar insan kaynakları, finansman gibi kurumsal idari destek hizmetlerini sunan birimlerdir. Bunların hemen üstünde gri renkli kutular ile kalite, müşteri hizmetleri, kurul sekretaryası gibi hizmetleri sunan ve genel müdürün ofisini teşkil eden yapı yer alır. Sağ tarafta yer alan yeşil kutucuklar doğrudan genel müdüre bağlı olan uzman danışmanlık birimleridir. Ortadaki kırmızı bölümler ise kurula bağlı idari yapıda yer alan ve Halk Sağlığı Başkanlığı, Ulusal Hastaneler Ofisi Başkanlığı, Birincil Yerel ve Sürekli Bakım Başkanlığı olarak anılan üç ana hizmet birimini teşkil eder.

2.Sağlık Hizmetleri İdaresi (SHİ) ve Hizmetlerin İdari Yapısı

SHİ (HSE), hastaları ve hizmet talep edenleri örgütün merkezine yerleştiren bir yaklaşımla yönetmektedir. Sağlık ve Bireysel Sosyal Hizmetler “Başkanlıklar” (“Directorates”) olarak bilinen üç servis yönetimi birimine ayrılmış durumdadır:

1. Halk Sağlığı Başkanlığı (“Population Health Directorate”): Halk sağlığının korunmasını ve geliştirilmesini hedefler.

2. Ulusal Hastaneler Ofisi Başkanlığı (“National Hospitals Office Directorate”): Ülke çapında akut hastane ve ambulans servisleri sunar.

3. Birincil, Yerel ve Sürekli Bakım Başkanlığı – BYSB (“Primary, Community and Continuing Care – PCCC”): Yerel bölgelerde ve diğer yerlerde sağlık ve bireysel sosyal hizmetler sunar.

3.Sağlık Hizmetleri İdaresi’nin Yürüttüğü Genel Sosyal Hizmetler

BYSB Başkanlığı (PCCC Directorate) bir Ulusal Direktör tarafından yönetilmekte ve ülke genelinde 32 Yerel Sağlık Ofisi tarafından verilen hastane-dışı sağlık hizmetlerinin sorumluluğunu üstlenmektedir.

Bu hizmetler aşağıdaki şekilde gruplanabilir:

• 
  Çocuklar ve Aileler için Hizmetler (Bağışıklık Destekleme [“immunisation”], Çocuk Bakımı ve Aile Destek Hizmetleri de dâhil olmak üzere)
  
• 
  Yaşlılar için Hizmetler
  
• 
  Ruhsal Sağlık Hizmetleri (Çocuk ve ergen Psikiyatrisi ve Yaşlılar için Psikiyatri dâhil olmak üzere)
  
• 
  Hafifletici (“Palliative”) Bakım Hizmetleri
  
• 
  Kronik Hastalığa Sahip Kişiler için Hizmetler
  
• 
  Sosyal İçerme Hizmetleri (Evsizlere, Etnik Azınlığa Mensup Olanlara, Yolculara Verilen Hizmetler ve Bağımlılık Tedavisi dâhil olmak üzere)
  
• 
  Özürlülere Hizmetler
  

Bunlara ilaveten, SHİ (HSE) adına, bağımsız yükleniciler (Pratisyenler, Eczacılar, Optometristler [doktor olmayan görme bozuklukları uzmanları] ve Dişçiler), kamuya bağlı olmayan kurumlar, gönüllü ve yerel gruplar tarafından da hizmetler sunulmaktadır. Genel sosyal hizmetlerin ayrıntıları aşağıda sunulmuştur.

a)Çocuklar, Ergenler ve Aileler

Çocuklar, ergenler ve aileler için hizmetler, çocukların, ergenlerin ve ailelerin sağlığını ve refahını korumayı ve desteklemeyi amaç edinmektedir. Hizmetler, evleri, halkevlerini, akut sağlık merkezlerini ve bakımevlerini kapsayacak şekilde çeşitli yerel ve yerleşik mekânlarda sunulmaktadır.

Çocuklara, ergenlere, ailelere ve bakmakla yükümlü olanlara sunulan bu hizmetler, yerel yönetimlerle işbirliği içinde, kamusal ve kamusal olmayan, gönüllü ve yerel pek çok örgüt tarafından verilmektedir.
“Evrensel önleyici hizmetlerin” sağlanmasına önem verilmektedir. Bunu yaparken en dezavantajlı olan ve en büyük güçlüğü yaşayan kesimin lehine olmak üzere pozitif ayrımcılık uygulanmaktadır.
Çocuklara, ergenlere ve ailelere hizmetler genel olarak şöyle planlanmıştır:

• 
  Çocuk sağlığı (bağışıklık güçlendirme ve okul öncesi hizmetleri dâhil olmak üzere)
  
• 
  Aile içi şiddetten sorumlu hizmetler de dâhil olmak üzere yerel gelişim ve aile desteği hizmetleri
  
• 
  Dezavantajlı ailelerin erken tespit edilmesi ve ihtiyaçlarının uygun olarak belirlenmesine dair strateji geliştirilmesi ve uygun destek hizmetlerinin hedeflenmesine yönelik çocuk koruma ve refah hizmetleri
  
• 
  Evlatlık edinmeyi, manevi evlatlığı (koruyucu aile yanında bakımı) ve bakımevinde bakımı kapsayacak şekilde uzmanlaşmış alternatif bakım hizmetleri
  
• 
  Çocuk ve ergen psikiyatrisi
  

b)Yaşlılar İçin Hizmetler

Yaşlılar için hizmetler yaşlıların mümkün olduğunca uzun bir süre evlerinde bağımsız bir şekilde yaşabilmeleri için onları desteklemek, ancak bunun yeterli olmadığı yerde, uygun bir bakımevinde bakımlarını sağlamayı hedeflemektedir. Evde sunulan hizmetlerden ve yerel bakım merkezlerinden yüksek kalitede hastane hizmetlerine ve gerekli olduğunda bakımevi hizmetlerine varan geniş bir yelpazede hizmetler verilmektedir.

65 yaşın üstündekilerde ilk defa zihinsel bozuklukların görüldüğü kişiler ile davranışsal sorunları ve psikolojik problemleri olan “dementia” hastalarına uzmanlarca psikiyatrik hizmetler verilmektedir. Pek çok hizmet, kullanıcılarla (hizmeti alanlarla), aileleriyle, bakma yükümlülüğü olanlarla ve kamu kurumu ya da gönüllü ve yerel örgütlerle ortaklaşa sürdürülmektedir.
Uzman hizmetlerin yanında, geniş bir alanda birincil ve yerel hizmetler de sunulmaktadır. Bu hizmetler şöyle yapılandırılmıştır:
Evde Sunulan ve Yerel Bakımevinde Sunulan Hizmetler

• 
  Genel Uygulama (uygulamaya dayalı hemşirelik ve diğer hizmetler)
  
• 
  Halk Sağlığı ve Evde Bakıcılık
  
• 
  Mesleki Terapi
  
• 
  Psikoterapi
  
• 
  Konuşma ve Dil Terapisi
  
• 
  Diş, İşitme ve Görme Tedavileri
  
• 
  Ev Yardımı ve Ev Bakımı Asistanı (Yaşlıların evde tek başına yaşamalarına destek amaçlı)
  
• 
  Seyyar Yemek (“Meals-On-Wheels”) (Yemek hazırlamakta zorlanan yaşlılara yemek dağıtımı hizmeti: tarafımıza yapılan sunumda, bu hizmetin gönüllü kuruluşlar tarafından sağlandığı belirtildi.)
  
• 
  Gündüz Bakımevleri / Kulüpler
  
• 
  Bakmakla Yükümlü Olanlara Destek / Geçici Bakım
  
• 
  Pilot Ev Bakımı Yardım Tahsisleri
  
• 
  Kısa Dönem Nekahet Bakımı
  

Hastane Hizmetleri

• 
  Rehabilitasyon Bakımı
  
• 
  Akut Hizmetler Dâhil Olmak Üzere Yaşlılara Hekimlik Hizmetleri
  
• 
  Yaşlılara Gündüz Bakımevleri
  
• 
  Yaşlılık Psikiyatrisi
  
• 
  Taburculuk Planlaması
  

Sürekli Bakım Hizmetleri

• 
  Kamusal Uzun Vadeli Bakımevi Hizmetleri
  
• 
  Özel Bakımevleri
  

c)Ruhsal Sağlık Hizmetleri

Ruhsal sağlık hizmetleri, tüm hayat evrelerini kapsayacak şekilde verilmektedir. Çocuklara, ergenlere, yetişkinlere ve yaşlılara hizmet sunulmaktadır. Bu hizmetler yine evde sunulan hizmetlerden ve yerel bakım merkezlerinden yüksek kalitede yerel ve acil hastane hizmetlerine ve gerekli olduğunda bakımevi hizmetlerine varan geniş bir yelpazede verilmektedir.

Tüm bu hizmetler, ruh sağlığına dair ihtiyaçları olan insanlarla, aileleriyle, bakma yükümlülüğü olanlarla ve kamu kurumu ya da gönüllü ve yerel örgütlerle ortaklaşa olarak, her birey için en yüksek hayat kalitesini sağlamak ve kişi merkezli verilmektedir.
Ruh sağlığı hizmetleri arasında akut / acil bakım, ayakta tedavi klinikleri, yerel bakımevleri, rehabilitasyon merkezleri, gündüz hastaneleri, gündüz bakımevleri ve faaliyet merkezleri, evsizler için ruh sağlığı hizmetleri, yerel ruh sağlığı bakım hizmetleri, ulusal danışmanlık hizmetleri, bağımlılık tedavisi (“detoxification”) yer almaktadır.

d)Hafifletici Bakım

“Hafifletici (teskin edici) bakım” (“palliative care”); hastalıkları artık iyileştirici tedaviye cevap vermeyen hastaların aktif bir bakıma tabi tutulması olarak tanımlanabilir. Ağrılar, diğer semptomlar ile psikolojik, sosyal ve ruhsal problemlerin kontrolünü de kapsamaktadır.

Hafifletici bakımın amacı; hastalara mümkün olabildiğince en iyi yaşam kalitesini sağlamak ve ailelere hastalıkla mücadele sürecinde yardımcı olacak bir destek sistemi oluşturmaktır.
Sağlık İşleri Dairesi ile birlikte gönüllü sektör yirmi yıldır hafifletici bakım alanında hizmet geliştirilmesinin öncüsü konumundadır. İrlanda’daki hafifletici bakım hizmetleri çeşitli bölgelerde birçok farklı türde müdahaleyi kapsamaktadır. Hastalara ve ailelerine sağlanan hizmetler ana hatlarıyla;

• 
  Uzman yataklı hafifletici bakım birimleri
  
• 
  Akut genel hastanelerde sağlanan uzman hafifletici bakımı
  
• 
  Evde bakım
  
• 
  Gündüz hizmetleri
  
• 
  Yoksulluk ve ölüm desteği
  
• 
  Yerel hastanelerde orta seviyede yatılı bakım hizmetleri şeklindedir.
  

e)Kronik Hastalığı Olan Kişilere Yönelik Hizmetler

Kronik hastalığı olanlara yönelik hizmetler; bu insanların ihtiyaçları ve tercihleri çerçevesinde, onlarla işbirliği içerisinde planlanan eşgüdümlü destek ve bakım almalarını garanti ederek, yaşam kalitelerini ve bağımsızlıklarını yükseltmeyi amaçlamaktadır.

Kronik sağlık bozukluğu ise uzun bir periyotta süregelen, idare gerektiren sağlık hizmetleri olarak tanımlanmakta ve diyabet, kalp hastalığı, astım, kanser, AIDS, depresyon ve fiziksel engelleri içermektedir. Kronik hastalığa ve sağlık bozukluğuna sahip insanlara yönelik hizmetler hem akut hastanelerde hem de yerel kuruluşlarda sağlanmaktadır.

f)Sosyal İçerme Hizmetleri

Sosyal içerme, fakirliği ve sağlık eşitsizliklerini kontrol altına almakla aynı anlama gelmektedir. Sosyal içerme hizmetlerinin amacı; hedef odaklı sağlık hizmetlerine erişimin artırılması, sağlık sektöründe sosyal gruplar arasındaki eşitsizliklerin giderilmesi ve yerel topluluklar ile sosyal açıdan dışlanmış grupların sağlık hizmetlerinin planlanması, düzenlenmesi, dağıtılması ve izlenmesi faaliyetlerine katılım ve ilgilerinin artırılmasıdır. Hizmetler bireylerle, ailelerle, yerel toplumla, gönüllülerle ve sivil toplum örgütleriyle işbirliği içerisinde çeşitli şekillerde sağlanmaktadır. Sosyal içerme hizmetleri evsizler, etnik azınlıklar, sığınma talep edenler, mülteciler, alkol ve uyuşturucu bağımlıları, AIDS hastaları ve gezginler gibi belirli özel grupları hedeflemektedir. Birçok farklı alanda birincil ve toplum temelli uzmanlık hizmetleri sunulmaktadır.

g)Engellilere Yönelik Hizmetler

Engellilere yönelik hizmetler, her bir engellinin bağımlılığını mümkün olabildiğince ortadan kaldırmayı ve bağımsızlığı maksimize etmeyi amaçlamaktadır. Hizmetler yararlanıcılarla, aileleriyle, bakıcılarla, çeşitli gönüllü ve mahalli gruplarla işbirliği içerisinde mahalli ve yatılı ortamlarda sağlanmaktadır. Birincil ve mahalli uzmanlık hizmetleri arasında; değerlendirme, teşhis ve erken müdahale hizmetleri, okul öncesi destekleri de içeren çocuklara yönelik hizmetler, yatılı hizmetler, dinlenme hizmetleri, uzman destek hizmetleri, rehabilitasyon eğitimleri yer almaktadır.