T. C. Başbakanlik diyanet iŞleri Başkanliği trabzon akçaabat darica eğİTİm merkezi

II. BÖLÜM

GÜNLÜK DAVRANIŞLARDA EHL-İ KİTAB’A MUHALEFET

1.KILIK KIYAFETTE MUHALEFET

1.1.SAÇ VE SAKAL BOYAMADA MUHALEFET

İslam insanların iç güzelliğine önem verdiği gibi dış güzelliğine de önem vermiştir. (Saçı başı darmadağınık olan sahabeye) Peygamberimiz(s.a.v.) saçını taramasını emrederken²¹⁸ bıyıkları ağzına kadar giren Müslüman’lara bıyıklarını kısaltmalarını tavsiye etmiştir.²¹⁹

Peygamber(s.a.v.)in dış görünüşle ilgili olarak da Ehl-i Kitab’a muhalefeti emretmişlerdir. Bunlardan biri de saç ve sakallarını boyamadır. Yahudi ve Hıristiyan’lar ağaran saçlarını boyamazlardı. Bunun hoş bir şey olmadığını gören Hz. Peygamber Buhari’nin Ebu Hureyre’den rivayet ettiği şu hadiste Yahudi ve Hıristiyan’lara muhalefeti emretmiştir.

Saç ve sakal boyamada Ehli Kitab’a muhalefetle alakalı hadisi farklı tarikiyle rivayetini bir şekil halinde şu şekilde göterebiliriz.

1.1.1. Hadisin Sened Değerlendirmesi

Ebu Hureyre

Süleyman b. Yesar

Ebû Seleme

Süleyman b. Yesar

Zührî

Ebû Seleme





Zührî

Salih b. Şihâb

Yahya b. Yahya

Süfyan b. Uyeyne

Yunus

Evzaî

Süfyan

Mamer b. Raşid

İbrahim b. Sa’d

Yunus b. Yezid

Müslim

Züheyr b. Harb

Mamer b. Müsenna

Ahmed b. Hanbel

Mamer b. Müsenna

İsa b. Yunus

Abdurrahman b. Abdullah

İbn Vehb

Ebû Bekir b. Ebî Şeybe

Amr en-Nakîd

Abdulala

Abdürrezzak

Fadl b. Musa

Huneyn b. Kureyş

İshak b. İbrahim

Humeydî

Müsedded

Buhârî

Ebû Davud

Ali b. Haşrem

Nesâî

Abdullah b. Mübarek

Ali b. İshak

Buhârî

Yakub b. İbrahim

Ubeydullah b. Sa’d

Nesâî

Yunus b. Abdullah

Nesâî

1.1.1.1. Buhari’nin Birinci Rivayeti

Buhari; Abdül-Aziz b. Abdullah, İbrahim b. Sa’d, Salih İbn-i Şihab ve Ebu Seleme b. Abdurrahman tarikiyle Ebu Hureyre’den rivayet ettiği hadiste Peygamberimiz(s.a.v.):

“-Şüphesiz ki Yahudi ve Hıristiyan’lar (ağaran saç ve sakallarını)boyamazlar. Siz onlara muhalefet ediniz”²²⁰ buyurdular. Buhari’nin ravileri ve haklarındaki tahriç şöyledir;

1.1.1.1.a. Buhari’nin hocası: Abdülaziz b. Abdullah b. Yahya b. Amr el-Üveysi, Ebul Kasım el-Medenidir. Yakup İbni Şeybe “sikadır” dedi. İmam-ı Malik “saduk”tur dedi. İbn-i Hıbban “Sikat”ında zikretti.²²¹ Ve İbn-i Hacer “sika”dır dedi.²²²

1.1.1.1.b.İbrahim b. Sa’d b. Abdurrahman b. Avf, Ebu İshak ez-Zühri el-Medeni(185) İbn-i Main “sika ve huccet”²²³ İbn-i Sa’d da “sika”dır dedi.²²⁴

1.1.1.1.c. Salih b. Keysan; Ebu Muhammed veya Ebu Haris el- Medeni(160?)dir. Icli ve Nesai hakkında “sikadır”dedi.²²⁵

1.1.1.1.d. Muhammed b. Müslim b. Ubeydullah b. Abdullah b. Şihab ez-Zühri el Medeni(124)dir. İbn-i Hacer “fakih ve hafızdır; Muhaddisler üstünlüğü hakkında ittifak etmişlerdir” dedi²²⁶. Hadisleri ilk tedvin eden odur.

1.1.1.1.e.Ebu Seleme b. Abdurrahman b. Avf, ez-Zühri el-Medeni(94). İbn-i Sa’d “sika, fakih ve çok hadis rivayet eden birisidir” dedi.²²⁷

1.1.1.1.f. Ebu Hureyre ed-Devsi(59), Sahabidir(59). İsmi hakkında ihtilaf edilmiştir. Abdurrahman b. Sahr, Müslüman olmadan önce Abdü’s-Şems veya Abdu Nehm’dir²²⁸. Muksirundan olup kendisinden 5374 hadis rivayet edilmiştir.

Hadis “tahdis”ve “an’ane” sigalarıyla rivayet edilmiştir. Altı ravi tarafından muttasıl bir senedle rivayet edilen hadisin ricali sika olup hadisin kendisi de sahihtir.

1.1.1.2. Buhari’nin İkinci Rivayeti

Buhari “Kitab’ul -Libas”ta hadisi Humeydi, Süfyan, Zühri, Ebu Seleme ve Süleyman b. Yesar tarikiyle Ebu Hureyre’den aynı lafızla rivayet etmiştir.²²⁹

Hadisin I. Rivayetteki hadisten farklı ravileri ve haklarındaki rical değerlendirmesi şöyledir

1.1.1.2.a. Buhari’nin hocası Humeydi, Abdullah b. Zübeyr b. İsa, Ebu Bekir el-Humeydi el-Mekki(219)dir. Ebu Hatim “esbetün nas, sika ve imam”dır dedi. Ahmed b. Hanbel “Humeydi bize göre imamdır” dedi.²³⁰

1.1.1.2.b. Süfyan b. Uyeyne b. Ebu İmran, Ebu Muhammed el-Hilali(198). Sika, sebt ve hafızdır.²³¹ Zehebi “Ümmet (hadisiyle) ihticac yapılacağı hususunda icma etmiştir. Tedlis yapıyordu. Bilinen şu ki; O ancak sika ravilerden tedlis yapardı” dedi.²³²

1.1.1.2.c. Süleyman b. Yesar el-Hilali, Mevla Meymune(r.anha)(107). Abdurrahman b. Ebi Zinad “Medine’nin fakihlerindendir” dedi. Daragutni “sikadır”, Ebu Zür’a “sika, güvenilir ve fazl ve abittir dedi”²³³ Ravilerden Zühri, Ebu Seleme ve Ebu Hureyre(r.a.) hakkında bilgi diğer hadiste verilmiştir.

1.1.1.3. Müslim’in I. Ve II. Rivayeti

İmam-ı Müslim hadisi, Yahya b. Yahya, Ebu Bekir b. Ebi Şeybe, Amru’n-Nakit ve Züheyr b.Harp,(lafız Yahya’nındır) Süfyan b. Uyeyne, Zühri, Ebu Seleme ve Süleyman b. Yesar tarikiyle Ebu Hureyre’den aynı lafızlarla rivayet etmişlerdir.²³⁴ Müslim’in Buhari’nin ravilerinden farklı ravileri ise şunlardır;

1.1.1.3.a. Yahya b. Yahya b. Bekir et-Temimi, Ebu Bekir en-Neysaburi(226). Mervezi “hadiste sikadır”, Ahmed b. Hanbel “sika”dır, Nesai “sika ve sebt”tir dedi.²³⁵

1.1.1.3.b. Ebu Bekir b. Şeybe; Abdullah b. Muhammed b. Ebu Şeybe İbrahim b. Osman el- Vasiti, el-Asl, el-Küfi(235)dir. Ahmed b. Hanbel “saduk”tur, Icli, Ebu Hatim ve İbn-i Hiraş “sika”dır dedi. Ayrıca Icli hafız lafzını ilave etti.²³⁶

1.1.1.3.c.Amr b. Muhammed b. Bükeyr en-Nakid, Ebu Osman el-Bağdadi(232). Ebu Davud(279) “sika”dır, Ebu Hatim de “sika, emin ve saduk”tur dedi.²³⁷ Onuncu tabakadandır. Tirmizi hariç Kütüb-ü Sitte müelliflerinin hepsi ondan rivayet etmiştir. Sika ve hafız birisidir.²³⁸

1.1.1.3.d. Züheyr b. Harb. Şeddad, Ebu Hayseme en-Neysaburi(234). Yahya b. Main “sika”, Ebu Hatim “saduk” ve Nesai “sika ve güvenilir”dedi. Buna ilaveten Ebu Bekir el Hatib de “sika, sebt ve hafız”dır dedi.²³⁹

Bu zikri geçen dört ravinin hepside İmam-ı Müslim’in hocasıdır. Hadisi Yahya “ahberana” diğerleri ise “haddesena” lafızlarıyla rivayet etmişlerdir.²⁴⁰ Diğer raviler hakkında Buhari hadisinde bilgi verilmiş olup ravilerin hepside sikadırlar.

Hadis “tahdis” ve “an’ane” lafızlarıyla nakledilmiştir. Senedi muttasıl, ravileri sika olup hadis sahihtir.

1.1.1.4. İbn-i Mace Rivayeti

İbn-i Mace Hadisi Müslim’in hocası Ebu Bekir b. Ebi Şeybe’den aynı sened ve lafızla rivayet etmiştir. Hadis sahihtir.²⁴¹

1.1.1.5. Ebu Davud’un Rivayeti

Ebu Davud hadisi, Müsedded, Süfyan ve Zühri’den aynı senedle rivayet etmiştir.²⁴²

1.1.1.5.a. Ebu Davud’un hocası Müsedded b. Müserhed b. Müserbel el-Ezdi, Ebu’l- Hüseyin el- Basri(228)dir. İbn-i Main, Nesai ve Icli “sika”dır dedi. Buhari 228 yılında öldüğünü söyledi.²⁴³ Diğer raviler hakkında Buhari hadisinde bilgi verilmiştir.Hadis “tahdis” ve “an’ane” lafızlarıyla nakledilmiştir. Hadisin senedi muttasıldır. Ravileri sika olup, hadis sahihtir.

1.1.1.6. Nesai’nin Birinci Rivayeti

Nesai hadisi, Ubeydullah b. Sa’d b. İbrahim, amcası (Yakup b. İbrahim), babası(İbrahim b. Sa’d), Salih, İbn-i Şihab ve Ebu Seleme tarikiyle Ebu Hureyre’den rivayet etmiştir.²⁴⁴

1.1.1.6.a. Nesai’nin hocası; Ubeydullah b. İbrahim b. Sa’d b. İbrahim b. Abdurrahman b. Avf ez-Zühri, Ebu’l Fadıl(260) dır. İbn-i Ebi Hatim “saduk”tur Nesai “onda bir beis yok” ve Ebu Bekir el-Hatib “sika”dır dedi.²⁴⁵

1.1.1.6.b. Yakup b. İbrahim b. Sa’d b. İbrahim b.Abdurrahman b. Avf ez-Zühri, Ebu Yusuf el-Medeni(208)dir. İbn-i Sa’d “sika ve güvenilir” dedi.²⁴⁶ Icli, “sika”, Ebu Hatim “saduk”dedi. İbni Hıbban “onu “Sıkat”ında zikretti.²⁴⁷ Diğer ravilerden olan İbrahim b. Sa’d b. İbrahim b. Abdurrahman b. Avf(183) ve Salih b. Keysan hakkında Buhari’nin hadisinde bilgi verilmişti.

1.1.1.7. Nesai’nin II. Rivayeti

Nesai yukarıda zikrettiğimiz birinci hadisi Yunus b. Abdil-A’la, İbnü Vehb, Yunus, İbn-i Şihab ve Ebu Seleme tarikiyle Ebu Hureyre’den riveyet etmiştir.²⁴⁸

1.1.1.7.a. Yunus b. Abdil-A’la b. Meysere, Ebu Musa es-Sadefi(264). Nesai “sika”dedi. Ali İbn-i Hasan “hadisi ezberlerdi” dedi. İbn-i Hıbban “Sıkat”ında zikretti.²⁴⁹

1.1.1.7.b. İbn-ü Vehb; Abdullah b. Vehb b. Müslim el- Kuraşi Ebu Muhammed el-Mısri(197)dir. İbn-i Main “sikadır” dedi. Nesai bir yerde “hadis alma hususunda gevşektir, bir beis yoktur, başka bir yerde “sikadır”dedi.²⁵⁰İbn-i Hacer de “sika hafız ve abiddir dedi”.²⁵¹

1.1.1.7.c. Yunus b. Yezid b. Ebin-Neccad el-Eyla, Ebu Yezid Mevla Ebu Süfyan(159)dır. İbn-i Sa’d “hucced değildir. Çoğunlukla münker rivayetlerde bulunmuştur” dedi.²⁵² İbn-i Hacer ise: “Sikadır. Şukadar varki; Zühri’den rivayetlerinde vehim azdır. Zühri’nin haricindekilerden rivayetlerinde ise yanılma vardır” dedi.²⁵³ Diğer raviler; İbn-i Şihab, Ebu Seleme ve Ebu Hureyre(r.a) hakkında bilgi Buhari hadisinde geçmişti.

Zikri geçen iki hadis de altı ravi tarafından rivayet edilmiştir. Ravileri Yunus b. Yezid hariç sikadır. Yunus b. Yezid’in Zühri’den rivayetlerinde İbn-i Hacer sika olduğunu belirtmiştir. Hadislerin senedleri muttasıldır. Ve hadisler sahihtir. Hadisin başında “inne” edatı yoktur. Eliflamla başlamaktadır.

1.1.1.8. Nesai’nin III. Rivayeti

Nesai hadisi; İshak b.İbrahim, Abdürrezzak ve Ma’mer tarikitle Zühri’den aynı senedle rivayet etmiştir.²⁵⁴

1.1.1.8.a. İshak b.İbrahim b.Yunus b. Mansur el-Bağdadi, Ebu Yakub, el-Varrak, el- Mancınızi(304)dir. Daregutni “sika”, ve Nesai “saduk” dedi.²⁵⁵İbni Hacer de “sika ve hafız”dır dedi.²⁵⁶

1.1.1.8.b. Abdürrezzak b. Hemman b. Nafi el-Hafız, Ebu Bekir es-San’ani(211)dir. Rivayetleri hususunda ihtiyat gösterilmiştir. Yahya b. Main: “Eğer Abdürrezzak irtidat etmiş olsaydı biz yine onun hadislerini terk etmezdik” dedi.²⁵⁷ İbn-i Hacer “sika, hafız ve musanniftir. Ömrünün sonlarına doğru gözlerini kaybetmiştir. Bundan sonra değişmiştir dedi.²⁵⁸

1.1.1.8.c. Ma’mer b. Raşid el Ezdi, Ebi Urve el Basri(154)dir. Muaviye İbn-i Salih “sika”dır, Yakub İbn-i Şeybe “sika ve salihtir” dedi. Icli “Yemen’e yerleşti sika ve salih bir kimsedir”dedi. Amr İbn-i Ali “Ma’mer insanların en doğrularındandı” dedi.²⁵⁹

Hadisin senedi muttasıl, ricali de sikadır. Ve hadis sahihtir.

1.1.1.9. Nesai’nin IV. Rivayeti

Nesai hadisi; Hüseyin b. Hureys, Fadl b. Musa ve Ma’mer tarikiyle Zühri’den aynı senedle ve “sizde boyayınız” ziyadesiyle nakletmişlerdir.²⁶⁰

1.1.1.9.a. Hüseyin b. Hureys, Ebu Ammar el-Huzai(244)dir. Nesai “sika” dedi ve İbn-i Hıbban “Sıkat”ında zikretti.²⁶¹

Hadis “ihbar”, “inba” ve “an’ane” lafızlarıyla rivayet edilmiş südasi bir hadistir. Senedinde ınkıta söz konusu değildir. Ravileri sika olup hadis sahihtir.

1.1.1.10. Nesai’nin V. Rivayeti

Nesai hadisi; Ali b. Haşram, İsa b. Yunus, Evza’i, Zühri, Süleyman ve Ebu Seleme b. Abdürrahman tarikiyle Ebu Hureyre’den Buhari’nin lafzıyla rivayet etmiştir.²⁶²

1.1.1.10.a. Ali b. Haşram el-Mervezi(257)dir. Nesai “sika”dedi. İbn-i Hıbban “Sıkat”ında zikretti. Ebu Reca; “257 yılında ramazan ayında öldü” dedi.²⁶³İbn-i Hacer “sika” olduğunu söyledi.²⁶⁴

1.1.1.10.b. İsa b. Yunus b. Ebi İshak es-Sebii Ebu Amr(187). İbn-i Sa’d: “sika ve sebt”²⁶⁵, İbn-i Hacer de “sika ve memundur” dedi.²⁶⁶ İbn-i Sa’d “sika, me’mun, saduk, fazıl, hayırlı, hadiste ve fıkıhta otarite olup hüceettir dedi.²⁶⁷

Bu hadisin ravileri sika olup hadis sahihtir.

1.1.1.11. Nesai’nin VI. Rivayeti

Nesai hadisi; İshak b. İbrahim, Süfyan, Zühri, Ebu Seleme ve Süleyman b. Yesar tarikiyle Ebu Hureyre’den aynı lafzıyla rivayet etmiştir .²⁶⁸ Hadisin ravileri hakkında önceki rivayetlerde bilgi geçmiştir. Raviler sika olup hadis sahihtir.

1.1.1.12. Ahmed b. Hanbel’in Birinci Rivayeti

Ahmed b. Hanbel de hadisi; Süfyan, Zühri, Ebu Seleme ve Süleyman b. Yesar tarikiyle Ebu Hureyre’den Buhari’nin lafzıyla rivayet etmiştir.²⁶⁹Hadisin ravileri hakkında önceki rivayetlerde bilgi geçmiştir. Raviler sika olup senedi muttasıldır. Hadis sahihtir.

1.1.1.13. Ahmed b. Hanbel’in İkinci Rivayeti

Ahmed b. Hanbel hadisi; Abdül-A’la, Ma’mer, Zühri ve Ebu Seleme isnad zinciriyle Ebu Hureyre’den aynı lafızla rivayet etmiştir.²⁷⁰Sonunda“aleyhim”ziyadesi vardır.

1.1.1.13.a. Abdül-A’la b. Abdül-Ala b. Muhammed el-Kuraşi el-Basri(198). İbni Main ve Ebû Zür’a “sika” Ebu Hâtim: “Hadis makbuldür” dedi. İbn-i Hıbban; “Sıkat”ında zikrederek “hadiste mahirdir” dedi.²⁷¹ Diğer raviler de sikadır ve hadis sahihtir.

1.1.1.14. Ahmed b. Hanbel’in Üçüncü Rivayeti

Ahmed b. Hanbel hadisi; Abdürrezzak, Ma’mer b. Müsennâ, Abdül-A’la, Mâmer b. Naşîd, Zühri ve Ebu Seleme tarikiyle Ebu Hureyre’den Buhâri’nin lafzıyla rivayet etmiştir.²⁷²

1.1.1.14.a. Mâmer b. Müsennâ, Ebu Ubeyde et-Teymî el-Basrî(208) İbn-i Hacer “sadur”tur dedi²⁷³ Diğer raviler de sikadır ve hadis sahihtir.

1.1.1.15. Ahmed b. Hanbel’in Dördüncü Rivayeti

Ahmed b. Hanbel hadisi; Ali b. İshak, Abdullah b. Mübârek el-Mervezî, Yunus, Zühri ve Ebu Sememe b. Abdurrahman senediyle Ebu Hureyre’den aynı lafızla rivayet etmiştir.²⁷⁴

1.1.1.15.a. Ali b. İshak es-Sülemî, Ebu’l Hasan el- Mervezî(213). Nesâi “sika”dedi. İbn-i Hıbban “Sıkat”ında zikretti.²⁷⁵

1.1.1.15.b. Abdullah b.Mübârek el-Mervezî(181). Ebu Hâtim “fakih, âlim, âbiddir” dedi. İbn-i Hacer “sika, sebt ve fakihtir” dedi. Ahmed b. Hanbel “İbn-i Mübarek’in zamanında onun kadar ilim taleb eden yoktu” dedi.²⁷⁶ Diğer ravilerde sikadır ve hadis sahihtir.

1.1.1.16. Ahmed b. Hanbel’in Beşinci Rivayeti

Ahmed b. Hanbel’in Ebu Umâme den rivayet ettiği uzun bir hadiste de Peygamber(s.a.v.) yine saçları boyama hususunda Ehl-i Kitab’a muhalefeti emretmiştir. Ahmed b. Hanbel bu uzun hadisi; Zeyd b. Yahya, Abdullah b.Â’la b. Zebr ve Kâsım tarikiyle rivayet ettiği hadiste Ebu Ümâme(r.a.) şöyle anlatıyor: Rasulullah(s.a.v.) Ensar’dan, sakalları beyazlaşmış, yaşlı bir topluluğun yanına çıkınca; onlara şöyle dedi:

“- Ey Ensar topluluğu (saç ve sakalınızı) kırmızı ve sarıya boyayınız Ehl-i Kitab’a muhalefet ediniz...”²⁷⁷. Hadis uzun şekliyle “Ayakkabı ile namaz” bölümünde zikredilmiş ve senedi hakkında geniş bir bilgi verilmiştir.²⁷⁸

Buraya kadar Hz. Peygamber(s.a.v.)in saçları boyamak suretiyle Ehl-i Kitab’a muhalefeti emrettiği onyedi hadis naklettik. Bu hadislerin hepside sahihtir.

1.1.2.Hadislerin Metin Değerlendirmesi

Hidab; saç ve sakalın rengini değiştirmek boyamak manasına gelir. Beyaz, ağaran saçların rengini değiştirmektir. Ehl-i Kitab olan Yahudi ve Hıristiyan’lar ağaran saçlarını değiştirmezlerdi. Saçı ve sakalları bembeyaz seğame çiçeği gibiydi. Peygamber(s.a.v.), bu durum hiçte güzel bir durum arzetmediği için onlara muhalefeti emretmişlerdir. Müslümanların ağaran saçlarını boyamalarını emretmişlerdir.

Ancak âlimler bu emrin vucuba değilde nedb için olduğuna ittifak etmişlerdir.²⁷⁹Bununla birlikte saç ve sakalı boyamanın vacib olduğunu söyleyenlerde olmuştur.²⁸⁰Hadisi şeriflerden ağaran saç ve sakalları boyamanın müstehab olduğu anlaşılmaktadır.

İmam-ı Malik: “Kına ve keten ile boyamak caizdir. Ancak siyahtan başka bir şeyle boyamak bence daha iyidir” dedi.²⁸¹ Şafii Mezheb’inden olan Nevevi: “Bizim mezhebimize göre erkek ve kadının saç ve sakallarını sarı veya kızıl renge boyamaları müstehaptır. Sahih olan görüşe göre saçları siyah renge boyamak tahrimen mekruhtur” dedi.²⁸²

Ağaran saç ve sakalın boyanarak değiştirilmesini emreden Peygamber(s.a.v.) siyah renkle boyanmasını yasaklamıştır. Ebu Kuhâfe Mekke’nin fethi günü saçları bembeyaz olduğu halde getirildiği zaman Peygamber(s.a.v.):

“-Bunu bir şeyle değiştirin, ama siyaha boyamaktan kaçının” buyurdular.²⁸³

Nevevi: “Gazzali, El Beğâvi ve sahabeden bazıları saç ve sakalı siyaha boyamak mekruhtur. Burada ki mekruh, tenzihen mekruhtur” dediler. Nevevi bunları naklettikten sonra: “Doğru olan haram olmasıdır. Ancak cihadda boyamak caizdir” dedi.²⁸⁴ Âlimler bu hususta ittifak etmişlerdir.

Kadı Iyaz ve diğer bazı âlimler saç boyama olayını iki madde halinde özetlemişlerdir.

1.Bir yerde saç boyama adedi varsa saçları boyamamak dikkatleri çekeceğinden şöhrete sebeb olurki bu mekruhtur. Aksi de böyledir. Bir yerde ağaran saçları boyamamak adetse, boyamak dikkat çekeceğinden mekruhtur.

2. Bu hüküm ağaran saçların haline göre değişir. Bir kimsenin ağaran saçı tertemiz olup, Boyalı saçtan daha güzel durursa, bu kimsenin saçlarını boyamaması evladır. Böyle değilde çirkin ve iğrenç manzara arzediyorsa boyamak evladır.²⁸⁵

Ayni de “Peygamber(s.a.v.) Ehl-i Kitab’a muhalefeti emretmesi dolayısıyla saç ve sakalı boyamak mendubtur” dedi.²⁸⁶

Saçları boyamayı emreden Hz. Peygamber(s.a.v.) acaba kendisi saç ve sakalını boyamışmıdır? Konu ile ilgili olarak Ayni şöyle diyor:

“Peygamber(s.a.v.) in saçlarını boyayıp boyamadığı ihtilaflıdır. Abdullah b. Ömer onun saçlarını sarıya boyadığını görmüş, oda boyamıştır. Fakat bazıları bu boyamanın saçları değil elbise olduğunu söylmişlerdir. Peygamber(s.a.v.) in saçlarını ömründe bir defa boyadığını söyleyenlerde vardır.²⁸⁷

İmam-ı Malik: Peygamber(s.a.v.) in saçlarını boyamadığı gibi Hz. Ali, Hz. Übeyy b. Ka’b, İbn-i Müseyyeb, Said b. Yezid ve İbn-i Şihab dahi boyamamışlardır. Hz. Peygamber(s.a.v.) in boyamadığına delil Hz. Aişe’nin şu sözüdür: “Hz. Ebu Bekir saçlarını boyardı. Rasulullah(s.a.v.) boyasa bende boyamaya başlarım” sözüdür.²⁸⁸

Buradan da Hz. Peygamber(s.a.v.) in saçlarını boyamadığı anlaşılmaktadır. Bu hususta Rasûlü Ekrem’in kendi sakalını boyadığı en sahih rivayete göre vakıa değildir. Çünkü bazı âlimlerin değerlendirmesine göre Peygamberimiz (s.a.v.) in sakalının beyaz telleri yirmiye baliğ olmamıştı. Ebu Bekir (r.a.) ve H.z. Ömer (r.a.) nin boyadıkları rivayet olunmuştur.²⁸⁹

Sonuç olarak; Ehl-i Kitab’a muhalefet ederek ağıran saçları kına ile boyamak müstehabtır. Bununla birlikte içinde yaşanılan toplumun örfü de önemli bir paya sahiptir. Eğer toplumda böyle bir adet varsa boyamak evladır. Eğer toplumda böyle bir adet yoksa dikkat çekeceğinden terk etmek daha doğru olacaktır. Genç görünmek niyeti ile veya başka niyetlerle siyaha boyamak tahrimen mekruhtur. Fakat cihat için siyaha boyamak ise caizdir.

1.2.SAÇLARI TARAMADA EHL-İ KİTAB’A MUHALEFET

İslam; en mükemmel ve son dindir. Son peygamber olan Hz. Muhammed(s.a.v.)e gönderilmiştir. İnsanları kurtuluşa ve mutluluğa ulaştırmak için gelen bu dini yirmiüç yılda tedricen kemale erdirmiştir. İslam dini kendisinden önce gönderilmiş semavî dinlerle aynı kaynaktan beslenmesi nedeniyle benzeyen pek çok yön bulunmakla birlikte çoğu hususlardan müstakil, nev’i şahsına münhasırdır. Bununla birlikte Peygamber’imiz bazı durumlarda kendisinden önce gönderilen semavi dinlerin saliklerine tabii olmuştur. Peygamber(s.a.v.) vahiy gelmeyen hususlarda ilahi şeraite dayanan Ehl-i Kitab’ı kazanmak düşüncesiyle onların tarzını kabul ediyordu. Müşriklere benzemekten onların yol ve yöntemlerini kabul etmekten kaçınıyordu. Bunu Ehl-i Kitab’ın bir peygamber şeriatına varis olmaları hasebiyle yapıyordu. Saç ayırma hadisesi de böyledir. Peygamber Efendimiz ilk zamanlar saçını alnının üzerine tarayarak ayırmazdı. Daha sonra saçlarını ikiye ayırdı.

Saçları taramada Ehl-i Kitab’a muhalefetle alakakalı hadisi farklı tarikleriyle rivayetini bir şekil halinde şu şekilde gösterebiliriz.

1.2.1. Hadisin Sened Değerlendirmesi

1.2.1.1. Buhari’nin I. Rivayeti

Buhari Menakıb’ta Yahya b. Bükeyr, Leys, Yunus, İbn-i Şihab ve Ubeydullah b. Abdullah tarikiyle İbn-i Abbas(ra) dan rivayet etmiştir. İbn-i Abbas(ra) şöyle dedi:

“Rasulullah(s.a.v.) saçını alnının üzerine bırakırdı. Müşrikler ise başlarını ayırırlardı. Ehl-i Kitab olanlar da alınlarına salıverirlerdi. Rasulullah(s.a.v.) hakkında hiçbir şeyle emrolunmayan hususlarda Ehl-i Kitab’a uymayı seviyordu. Sonraları Rasulullah(s.a.v.) başını iki tarafa ayırdı.²⁹⁰Bu hadisi yakın lafızlarla Tirmizi hariç Kütüb-ü Sittede rivayet edilmiştir. Tirmizi de “Şemail”de nakletmiştir. Hadisin ravileri hakkındaki değerlendirme şu şekildedir:

1.2.1.1.a. Yahya b. Bükeyr; Yahya b. Abdullah b. Bükeyr, el-Mahzumî, El-Mısri(231). Buhari’nin hocasıdır. İbn-i Hacer “sikadır” dedi.²⁹¹Nesâi; bir yerde “zayıf” bir yerde de “sika değildir” dedi. İbn-i Hıbban “Sıkat”ında zikretti.²⁹²

1.2.1.1.b. Leys b. Sa’d b. Abdurrahman el-Fehmi, Ebûl-Harise, el-Mısri(175). İbni Sa’d, “çok sika olup hadiside sahihtir” dedi²⁹³. İbni Hacer’de sika, sebt ve fakih olduğunu söyledi²⁹⁴.

1.2.1.1.c. Yunus b. Yezid b. Ebi’n-Necâd, Ebu Yezid, el-Eyla(159). İbn-i Sa’d; “Huccet değildir. Çok münker rivayette bulunur”dedi.²⁹⁵ İbn-i Hacer de “sikadır. Zühri’den rivayetlerinde vehm azdır. Zühri dışındaki ravilerden rivayetlerinde hata vardır” dedi.²⁹⁶

1.2.1.1.d. İbn-i Şihab; Muhammed b. Müslim b. Ubeydullah b.Abdullah b.Şihab b. Abdullah b. Hâris el-Kuraşi ez-Zühri, Ebu Bekir(124). İbn-i Hacer; “Fakih, hafız, onun (hadisteki) yüceliği hususunda ittifak edilmiştir” dedi.²⁹⁷ Ebu Bekir b. Menceviye; “Zamanında en iyi ezberleyenlerdendi, fakih ve fadıldı” dedi. Muhammed b. Sa’d “sika, çok hadis rivayet eden, fakih ve camii” dir dedi.²⁹⁸

1.2.1.1.e. Ubeydullah b. Abdullah b.Utbe b. Mes’ud el-Huzali, Ebu Abdullah, el- Medeni(98). Ebu Zür’a “sika, me’mun ve imamdır” dedi. Icli; “Medine’nin fakihlerinden biriydi, sika ve Tabii’ndendi”dedi. Vâgidi; “Âlim, sika, fakih ve şairdir” dedi.²⁹⁹ İbn-i Sa’d; “sika, fakih ve çok sayıda hadis rivayet etmiştir” dedi.³⁰⁰

1.2.1.1.f. Abdullah b. Abbas b. Abdul Muttalib b. Haşim (68). Sahabidir. Peygamberimizin amcasının oğludur. Muksirundan olup kendisinden 1660 hadis rivayet edilmiştir³⁰¹.

Hadis “tahdis” ve “an’ane” sigalarıyla ve südasi bir senedle rivayet olunmuştur. Hadisin senedi muttasıldır. Ravilerden Yunus b. Yezid’in hadiste yanıldığı, vehme düşmekle beraber sika olduğu belirtilmiştir. Diğer ravilerde sika olup hadis sahihtir.

1.2.1.2. Buhari’nin II. Rivayeti

Buhari “Menâkibu’l-Ensar”da; Abdan, Abdullah ve Yunus vasıtasıyla İbn-i Şihab’dan aynı senedle hadisin bir mislini rivayet etmiştir.³⁰²

1.2.1.2.a. Abdan; Abdullah b.Osman b.Cebele el-Ateki, Ebû Abdurrahman el-Mervezi(221–2). İbn-i Hacer: “Sika ve hafızdır”³⁰³ dedi.

1.2.1.2.b. Abdullah b. Mübarek el-Mervezî(181). Ebu Hatim “fakih, akim, âbiddir” dedi. İbn-i Hacer “sika, sebt ve fakihtir” dedi. Ahmed b. Hanbel “İbn-i Mübarek’in zamanında onun kadar ilim taleb eden yoktu” dedi.³⁰⁴

Hadis “ihbar”, “tahdis” ve “an’ane” sigalarıyla ve muttasıl bir senedle rivayet edilmiştir. Südasidir. Ricali sika olup, hadis sahihtir.

1.2.1.3. Buhari’nin III. Rivayeti

Yine Buhari “Libas”da; Ahmed b. Yunus ve İbrahim b. Sa’d vasıtasıyla İbn-i Şihab’dan aynı senedle rivayet etmiştir.³⁰⁵ Hadiste takdim tehir olup mana aynıdır.

1.2.1.3.a. Ahmed b. Yunus; Ahmed b. Abdullah b.Yunus b. Abdullah b. Kats el Kufi et-Temimi(227). Buhari’nin hocasıdır. İbn-i Hacer “sika ve hafızdır” dedi.³⁰⁶ Ebu Hatim; “sika ve sağlamdır” dedi. Buhari “227 de Kufe’de öldü dedi.³⁰⁷

1.2.1.3.b. İbrahim b. Sa’d b. Abdurrahman b. Avf, Ebu İshak ez-Zühri el-Medeni(185) İbn-i Main(233) “sika ve huccet”³⁰⁸ İbn-i Sa’d da “sika”dır dedi.³⁰⁹

Hadis “tahdis” ve “an’ane” lafızlarıyla ve muttasıl bir senedle rivayet edilmiştir. Senedi hümasidir. İbrahim b. Sa’d hakkında söz söylenmekle birlikte onun sıhhatine zarar vermez. Diğer ricalide sikadır. Hadis sahihtir.

1.2.1.4. Müslim’in I. Rivayeti

Müslim hadisi; Mansur b. Ebi Müzâhim, Muhammed b. Ca’fer b. Ziyad ve İbrahim b. Sa’d vasıtasıyla İbn-i Şihab’dan aynı senedle rivayet etmiştir.³¹⁰

1.2.1.4.a. Mansur b. Ebi Müzahim, Beşir el-Türkî, Ebu’n-Nadr el-Bağdadi(235). Ebu Zür’a “Türk ve sebt” dedi. Daragutni “sika” dedi. İbn-i Hıbban “Sıkat”ında zikretti. Hüseyin ibni Fehm “sika ve sünnet sahibidir” dedi.³¹¹

1.2.1.4.b. Muhammed b. Cafer b.Ziyad el Varkani, Ebu İmran(228). Abdül Hâlik b. Mansur “sika” dedi. İbn-i Hıbban “Sıkat”ında zikretti.³¹²

1.2.1.5. Müslim’in II. Rivayeti

Yine Müslim hadisi; Ebu Tahir, İbnü Vehb ve Yunus tarikiyle İbn-i Şihab’dan bu isnadla hadisin bir benzerini rivayet etmiştir.³¹³ Müslim’in hadisinde takdim tehir olup muhtasardır.

1.2.1.5.a. Ebu Tahir; Ahmed b. Amr. b. Abdullah b. Amr el Emevi (249) Nesai “sikadır”,³¹⁴ Ebu Said “fakih güvenilir ve salihlerdendir” dedi. Ebu Hatimde “onda bir beis yoktur” dedi³¹⁵.

1.2.1.5.b. İbnü Vehb; Abdullah b. Vehb b. Müslim el-Kuraşi, Ebu Muhammed el Mısri (197). Ebu Zür’a ve Ebu Hatim “bir beis yoktur” , Nesai “sikadır” dedi. İbni Main de “sikadır” dedi³¹⁶.ibni Hacer de “sika, hafız ve abiddir” dedi³¹⁷.

Zikredilen bu iki hadis “ihbar”, “tahdis” ve “an’ane” lafızlarıyla rivayet edilmiştir. Senetleri muttasıl olup, ricali sikadır. İbnü Vehb “ihbar sigasıyla rivayet ettiği için tedlis söz konusu değildir. Hadis sahihtir.

1.2.1.6. Ebu Davud Rivayeti

Ebu Davud hadisi; Musa b. İsmail ve İbrahim b. Sa’d tarikiyle İbn-i Şihab’dan aynı senedle hadisi takdim tehirli olarak rivayet etmiştir.³¹⁸

1.2.1.6.a. Musa b. İsmail; Ebu Seleme el Mingari(223)dir. Ebu Davud’un hocasıdır. Hakkında Zehebi ve İbni Hacer “sika ve settir” dediler³¹⁹. Diğer raviler hakkında bilgi geçen hadislerde geçmişti.

Hadis “tahdis”, “ihbar” ve “an’ane” lafızlarıyla ve hümasi bir senedle rivayet edilmiştir. Senedi muttasıl olup raviler sikadır. Hadis sahihtir.

1.2.1.7. Tirmizi Rivayeti

Tirmizi “Şemail” de hadisi, Süveyd b. Nasr (Buhari’nin ravisi), Abdullah b. Mübarek ve Yunus b. Yezid tarikiyle İbn-i Şihab’dan aynı senedle hadisin bir mislini rivayet etmiştir.³²⁰

1.2.1.7.a. Süveyd b. Nasr b. Süveyd el-Mervezi Ebu’l-Fadl(240). İbn-i Hacer “sikadır” dedi.³²¹

Hadis “tahdis”ve “an’ane” lafızlarıyla ve südasi bir senedle rivayet edilmiştir. Senedi muttasıl olup raviler sikadır. Hadis sahihtir.

1.2.1.8. İbn-i Mace Rivayeti

İbn-i Mâce hadisi; Ebu Bekir b. Şeybe, Yahya b. Âdem ve İbrahim b. Sa’d tarikiyle Zühri’den aynı senedle rivayet etmiştir.³²²

1.2.1.8.a. Ebu Bekir b. Ebi Şeybe; Abdullah b. Muhammed b. Ebi Şeybe, İbrahim b. Osman el Vasiti el- Asl, el- Küfi(23). İbni Hacer “sika olup, musannef sahibidir” dedi³²³. Icli, Ebu Hatim, İbni Hiras “sikadır” dedi³²⁴.

1.2.1.8.b. Yahya b. Âdem b. Süleyman el-Kûfi, Ebu Zekeriyya(203). İbn-i Sa’d; “sika”³²⁵ İbn-i Hacer; “sika, hafız ve fazıldır” dedi.³²⁶

Hadis “tahdis”, “ihbar” ve “an’ane” lafızlarıyla ve südasi bir senedle rivayet edilmiştir. Senedi muttasıl olup raviler sikadır. İnkıta sözkonusu değildir. Hadis sahihtir.

1.2.1.9. Nesai Rivayeti

Nesai hadisi; Muhammed b. Mesleme, (müslim’in ravisi) İbnü Vehb ve Yunus tarikiyle Zühri’den aynı senedle rivayet etmiştir.³²⁷

1.2.1.9.a. Muhammed b.Seleme b. Abdullah b. Ebû Fatıma, Ebu’ı Harise el Mısri (248). Nesâi; “sikadır” dedi. Mesleme’de sika olduğunu belirtmiştir.³²⁸

Hadis “tahdis”, “ihbar”ve “an’ane” lafızlarıyla ve südasi bir senedle rivayet edilmiştir. Senedi muttasıl olup raviler sikadır. Hadis sahihtir.

1.2.1.10. Ahmed b. Hanbel’in I. Rivayeti

Ahmed b. Hanbel hadisi; Ali b. İshak, Atteb, Abdullah b. Mübarek vasıtasıyla ve Yunus tarikiyle İbn-i Şihab’dan aynı senedle rivayet etmiştir.³²⁹

1.2.1.10.a. Ali b. İshak es-Sülemî, Ebu’l Hasan el- Mervezî(213). Nesâi “sika”dedi. İbn-i Hıbban “Sıkat”ında zikretti.³³⁰

1.2.1.10.b. Ahmed b. Hanbel’in hocası Attab b. Ziyad el- Mervezi(212)dir. İbn-i Sa’d “sikadır”dedi³³¹. Ebu Davud “onda bir beis yoktur” dedi ve Ebu Hatim “sika” dedi³³². Abdullah b. Mübarek, Yunus ve diğer raviler hakkında bilgi verilmiş olup hepsi de sikadır.

Hadis “tahdis”, “ihbar”ve “an’ane” lafızlarıyla rivayet edilmiştir. Senedi muttasıl olup raviler sikadır. Hadis sahihtir.

1.2.1.11. Ahmed b. Hanbel’in II. Rivayeti

Ahmed b. Hanbel hadisi; İshak b. İsa ve İbrahim b. Sad tarikiyle ez-Zühri’den –İbni Yakub, babası (İbrahim) vasıtasıyla İbn-i Şihab’dan- aynı senedle hadisin bir mislini rivayet etmiştir.³³³

1.2.1.11.a. İshak b. İsa b. Necîh el-Bağdadi Ebu Yakub (214). Buhari; “meşhurul hadis” dedi. Salih b. Muhammed el-Hafız; “onda bir beis yok ve saduktur” dedi. Ebu Hatim; “saduk” dedi.³³⁴

1.2.1.11.b. Yakup b. İbrahim b. Sa’d b. İbrahim b.Abdurrahman b. Avf ez-Zühri, Ebu Yusuf el-Medeni(208)dir. İbn-i Sa’d “sika ve güvenilir” dedi.³³⁵ Icli, “sika”, Ebu Hatim “saduk”dedi. İbni Hıbban “onu “Sıkat”ında zikretti.³³⁶

Hadis hümasi bir senedle “tahdis” ve “an’ane” lafızlarıyla rivayet olunmuştur. Ricâli sika olup senedi muttasıldır. Hadis sahihtir.

1.2.1.12. Ahmed b. Hanbel’in III. Rivayeti

Ahmed b. Hanbel aynı hadisi Yakub ve babası (İbrahim) vasıtasıyla İbn-i Şihab’dan aynı senedle rivayet etmiştir.³³⁷Hadisin ravileri hakkında bilgi geçen hadislerde verilmiş olup ravilerin hepsi sika olup senedi muttasıldır. Hadis sahihtir.

1.2.1.13. Ahmed b. Hanbel’in IV. Rivayeti

Yine Ahmed b. Hanbel hadisi; Osman b. Ömer ve Yunus tarikiyle İbn-i Şihab’dan aynı senedle rivayet etmiştir.³³⁸

1.2.1.13.a. Osman b.Fâris b. Lakid el-Bağdadî, Ebu Muhammed el- Basri(208). Ahmed b. Hanbel, İbn-i Main ve İbn-i Sa’d; “sika” Icli; “hadiste sika ve sebttir” Ebu Hâtim de; “saduktur” dedi. İbn-i Hıbban “Sıkat”ında zikretmiştir.³³⁹Diğer raviler hakkında bilgi verilmişti. Hepsi de sika olup hadis sahihtir.

1.2.1.14. Abdürrezzak Rivayeti

Musannef’te de; Abdürrezzak, Ma’mer ve Zühri tarikiyle Ubeydullah b. Utbe’den aynı manada rivayet olunmuştur.³⁴⁰Hadisin sonunda “saçları ayırma iki işten sonuncusudur” ziyadesi bulunmaktadır.³⁴¹

1.2.1.14.a. Abdürrezzak b. Hemman b. Nafi el-Hafız, Ebu Bekir es-San’ani(211)dir. Rivayetleri hususunda ihtiyat gösterilmiştir. Yahya b. Main: “Eğer Abdürrezzak irtidat etmiş olsaydı biz yine onun hadislerini terk etmezdik” dedi.³⁴² İbn-i Hacer “sika, hafız ve musanniftir. Ömrünün sonlarına doğru gözlerini kaybetmiştir. Bundan sonra değişmiştir dedi.³⁴³

1.2.1.14.b. Ma’mer b. Raşid el Ezdi, Ebi Urve el Basri(154)dir. Muaviye İbn-i Salih “sika”dır, Yakub İbn-i Şeybe “sika ve salihtir” dedi. Icli “Yemen’e yerleşti sika ve salih bir kimsedir”dedi. Amr İbn-i Ali “Ma’mer insanların en doğrularındandı” dedi.³⁴⁴

Diğer raviler hakkında ise konu başındaki ilk hadiste bilgi verilmiş olup hepside sikadır. Bu hadis Ubeydullah b.Abdullah b. Utbe’nin mürselidir. Abdullah b. Abbas’ı atlayarak rivayet etmiştir. Mürsel bir hadistir. b. Ancak Ubeydullah b. Abdullah’ın Abdullah b. Abbas’ı atladığı diğer rivayetlerden anlaşılmaktadır. Bundan dolayı hadis sahihtir.

Buraya kadar zikri geçen ondört hadisin tarikleri İbn-i Şihab’da birleşmektedir. Zühri de Ubeydullah Abdullah b. Utbe ve Abdullah b. Abbas’dan rivayet etmiştir. Hadis bezen hümâsi daha çok südasi bir senedle rivayet edilmiştir. Hadisin ravileri sika olup hadisler sahihtir.

1.2.1.15. Konu İle Alakalı Suyuti’den Faklı Bir Rivayet

Saçları ayırma ile ilgili diğer bir hadiste Suyuti’nin İbn-i Adiy’den naklettiği İbn-i Ömer hadisinde Peygamber(s.a.v.):

“- Saçlarınızı (kına ile) boyayınız ve ayırınız. Yahudi’lere muhalefet ediniz”³⁴⁵ buyurmuşlardır.

Ravilerden Haris b. İmran hakkında Ebu Hatim “kavi değildir” dedi. İbn-i Hıbban “sika kimselere mevzu hadis rivayet ederdi” dedi.³⁴⁶ İbn-i Adiy; “Ravilerin zayıflığı açıktır” dedi. Ebu Zür’a; “Çok zayıftır” dedi.³⁴⁷ Bu hadisin zayıf olduğu açıktır. Suyuti de bu hadisi rivayet ederek sıhhati hakkında sükût etmiştir.

Peygamber(s.a.v.) saçlarını ikiye ayırmak suretiyle Ehl-i Kitab’a muhalefet etmesi ile ilgili on beş hadis rivayet edilmiştir. Bunlardan ilk ondört tanesi fiili hadis sonuncusu ise kavli hadistir. İbn-i Ömer hadisi zayıftır. Konu ile ilgili rivayet ettiğimiz onbeş hadisten ondördü sahih; bir taneside zayıf hadistir.

Sedl; “sarkıtmak, aşağı salıvermek”³⁴⁸ve saçı alna bırakmak demektir. Peygamber(s.a.v.) İslam’ın ilk yıllarında semavi kaynaklı olması hasebiyle ilahi bir takım hikmetler taşıyacağından Ehl-i Kitab’a uymuş ve putperest arablara muhalefet etmiştir. Kıble konusunda olduğu gibi böylelikle Ehli Kitab’ın kalbinin İslam’a ısınmasını sağlamıştır. Medine’ye gelince burada bulunan Ehli Kitab’ın kalbini İslam’a ısındırmak için namazda onların kıblesi olan Mescid-i Aksa’ya dönmüştür. Sonra kıble ayetinin gelmesiyle birlikte Kâbe’ye yönelmiştir.³⁴⁹

Mekke’nin feth olunmasından sonra putperest Mekke devleti ortadan kalkmış, onlara benzemenin bir mahzuru kamamıştı. Ehl-i Kitab ise küfründe devam ediyordu. Bundan dolayı müşriklerin eski fiiline uyarak Ehli Kitab’a muhalefeti emretmiştir.

Peygamber (s.a.v.) saçlarını önce sarkıtmışken daha sonra saçlarını ayırması zahiren vahiy iledir. Çünkü vahiyle bildirilmeyen hususlada Peygamber (s.a.v.) in Ehl-i Kitab’a uymanın hoşuna gittiği bir hadiste görülmüştü. Ahmed b. Hanbel’in Enes(ra)dan rivayet ettiği hadiste bu görüşü desteklemektedir.

Enes(ra) şöyle anlatıyor:

“-Allah Rasulü (s.a.v.) (önce) Allah’ın taramasını istediği gibi önüne sarkıttı. Sonra ikiye ayırdı”.³⁵⁰

Bazı âlimler saçları sarkıtmanın nesh olduğunu belirtmişlerdir. Ancak bu sahih değildir. Çünkü seleften çoğu bu hususta ihtilaf etmişlerdir. Kimi sarkıtıp, kimi ayırmışlardır.³⁵¹

Âlimlerin çoğunluğuna göre “saçları ayırmak müstehabtır, vacib değildir. Çünkü sahabenin bir kısmı saçını öne sarkıtırken bir kısmıda ikiye ayırmışlardır. Eğer vacib olsaydı sahabe böyle yapmazdı.³⁵² İmam-ı Malik ve Nevevi’de “sahih olan görüşe göre saçı hem ayırmak, hemde sarkıtmak caizdir. Ancak ayırmak daha fazilettir”³⁵³ dedi.

Bununla birlite saçları sarkıtmak da, ayırmak da caizdir. Ehl-i Kitab’a kendilerine has fiil ve davranışlarında muhalefet etmek Peygamber (s.a.v.)in son emir ve tavsiyelerindendir. Hz. Peygamber(s.a.v.)in yaptığını yapmak maksadıyla Ehl-i Kitab’a muhalefet ederek saçları ayırmak daha faziletlidir.

1.3. SAKALI UZATIP BIYIĞI KISALTMAK

Allah insanı en güzel şekilde yaratmıştır.³⁵⁴ İnsana en iyi cisim ve diğer mahlûklara vermediği daha iyi özellikler bahşetmiştir. Vucudunu değişik şekillerde süslemiştir. Sakal ve bıyık bu süslerden bir tanesidir. Sakal ve bıyık insanın fıtri özelliklerindendir. Bu nedenle uzaması insanın elinde değildir. Sürekli temizlenip bakımının yapılması gerekmektedir. Bu bağlamda da Hz. Peygamber(s.a.v.) bıyıkları kısaltıp sakalları uzatmayı tavsiye etmiştir.

Suyuti’nin İbn-i Asakir’den rivayet ettiği hadiste Yahudi kadınlarının zinaya düşmelerinin sebeblerinden biri de Yahudi erkeklerinin bıyık ve sakallarını kısaltmamaları gösterilmektedir.³⁵⁵ Dinlerini tağyir eden Ehl-i Kitab bu hususta fıtrattan uzaklaşmışlardır. Bıyıklarını uzatıp sakallarını kısaltmışlardır. Hz. Peygamber(s.a.v.) bu konuda da Ehl-i Kitab’a muhalefeti emretmiştir.

Konu ile ilgili Ahmed b. Hanbel; Zeyd b. Yahya, Abdullah b. Al’a b. Zebri ve Kasım tarikiyle rivayet ettiği bir hadiste Ebu Ümame (r.a) şöyle dedi:

“Rasulullah (s.a.v.) Ensar’dan sakalları beyazlamış yaşlı bir topluluğun yanlarına çıkınca onlara:

“-Ey Ensar topluluğu (saç ve sakalınızı) kırmızı ve sarıya boyayınız Ehl-i Kitab’a muhalefet ediniz” dedi. Ebu Ümame şöyle dedi: Biz:

“-Ya Rasulallah! Ehl-i Kitab şalvar giyiyorlar. Ancak etek giymiyorlar” dedik. Rasulullah (s.a.v.):Siz şalvar da giyiniz, etek de takınız. Ehl-i Kitab’a muhalefet ediniz.” Buyurdular. Bizler:

“-Ya Rasulallah! Ehl-i Kitab ibadet esnasında mest giyiyorlar; ancak ayakkabı giymiyorlar” dedik. Rasulullah (s.a.v.):

“-İbadet esnasında siz hem mest, hem de ayakkabı giyiniz. Ehl-i Kitab’a muhalefet ediniz.” Buyurdular. Bizler:

“-Ya Rasulallah Ehl-i Kitab sakallarını kısaltıp, bıyıklarını uzatıyorlar” dedik. Ebu Ümame devamında şöyle dedi: Bunun üzerine Rasulullah (s.a.v.):

“- Bıyığınızı kısaltın, sakalınızı uzatın. Ehl-i Kitab’a muhalefet ediniz” buyurdular³⁵⁶.

Bu hadisin ravileri hakkında bilği ayakkabı ile namaz bölümünde verilmiştir.³⁵⁷İbn-i Hacer³⁵⁸ ve Ayni³⁵⁹ bu hadisin hasen olduğunu belirtmişlerdir.

Sakalı uzatıp bıyığı kısaltarak Ehl-i Kitab’a muhalefeti emreden zikri geçen Ebu Ümâme(ra) hadisinden başka hadis yoktur. Ancak bunun yanında Hz. Peygamber(s.a.v.)in “Yahudi ve Hıristiyan’lara benzemeyin” buyurduğu hadisler de vardır.

Ebu Hureyre(ra) rivayet ettiği bir hadiste Peygamber(s.a.v.):

“-Sakalınızı bırakın, bıyığınızı alın (kısaltın) saçınızın rengini (kına ile) değiştirin. Yahudi ve Hıristiyan’lara benzemeyin buyurdular.³⁶⁰

Enes (ra) rivayet ettiği diğer bir hadiste de Peygamber(s.a.v.):

“-Bıyığı kısaltın. Sakalınızı affedin (bırakın). Yahudi’lere benzemeyin” buyurmuştur.³⁶¹

Bıyığı uzatıp, sakalı kısaltmak Ehl-i Kitab’a has bir özelliktir. Onların âdeti haline gelmiştir. Bu durum Müslüman’lara ait bir özellik değildir. Zeyd b. Erkam (ra)ın rivayet ettiği bir hadiste Peygamber(s.a.v.):

“-Kim bıyığını kısaltmazsa bizden değildir” buyurmuştur.³⁶² Tirmizi hadis sahih³⁶³ derken, Suyuti hasen³⁶⁴ diye işaret etmiştir.

Zikri geçen hadisler Müslüman’ların sakalını uzatıp bıyığını kısaltmasının gereğini ortaya koymaktadır. Bizzat Peygamber (s.a.v.) kendisi de bıyığını kısaltmış ve sakalını uzatmıştır. Ashab-ı Kiram da aynı şekilde hareket etmiştir.

Hz. Peygamber (s.a.v.) den sakalı uzatıp bıyığı kesmeyi emreden daha pek çok hadis mevcuttur. Ancak bunlarda Ehl-i Kitab’a muhalefet lafzı yoktur.

Ebu Hureyre’den rivayet olunan bir hadiste: Peygamber (s.a.v.): “Bıyıklarınızı kısaltın, sakalınızı uzatın”³⁶⁵ buyurmuşlardır. Tirmizi ³⁶⁶ ve Suyuti³⁶⁷ bu hadisin sahih olduğunu belirtmişlerdir. Hadisin bazı rivayeterinde “müşriklere”³⁶⁸ ve “Mecusilere”³⁶⁹ muhalefet edin” ziyadesi vardır. Bu hadisler sahihtir.

Bu hadisin muhtelif rivayetlerinde sakalın uzatılması hakkında beş tane ayrı kelime kullanılmıştır. Bunlar:فرّوا أرخوا أوفوا أرجوا أعفوا kelimeleridir ki; hepside sakalı kendi haline bırakırlar manasına gelirler. Hadisin zahiri bunu iktiza ettiği gibi ulemadan birçoklarının kavlide budur.³⁷⁰

Salim Said b. Müseyyeb ve Urve b. Zübeyr başta olmak üzere birçok Medine’li ile Hasan-ı Basri, Muhammed b. Şirin ve Ata b. Ebi Rabah gibi âlimler bıyığı kazımanın değil kesmenin müstehab olduğunu belirtmişlerdir.³⁷¹

Kadı Iyaz diyor ki: “Sakalın kazıtılması ve yakılması mekruhtur. Ama uzayınca boyundan ve eninden alınması iyi olur. Sakalı fazla kısaltarak kesmekle şöhret bulmakla mekruh olduğu gibi büyük sakallı olmakla da şöhret bulmak mekruhtur. Sakalın ne kadar kesileceği hakkında selef ihtilaf etmişlerdir. Bazıları bu hususta hiçbir had hudud belirtmemiş, yalnız dillere düşecek derecede kendi haline bırakılmayıp biraz kesileceğini söylemişlerdir. İmam-ı Malik pek uzun sakal bırakmayı mekruh görmüştür. Bazıları sakal kesmeyi tutamla sınırlandırmış fazlasının kesilmesine kail olmuşlardır. Hac ile umreden başka sakalın hiçbir yerde kesilemeyeceğine kail olanlar da vardır. Bıyıklara gelince seleften birçoğu onların kökten tıraş edileceğine kail omuşlardır…”

Nevevi, sakalı kendi haline bırakırsa ondan hiçbir şey kesmemeyi, bıyığı ise dudakların etrafını açılacak şekilde kesilmesini ihtiyar etmiştir.³⁷²

Sahabe-i Kiram’dan Abdullah b. Ömer, Ebu Said El- Hudri, Rafi b. Hadiç, Seleme b. Ekva, Câbir b. Abdullah ve Abdullah b. Amr (ra)ın bıyıklarını kestikleri İbn-i Ebi Şeybe tarafından rivayet edilmiştir.³⁷³ Buhari’nin tercemedeki rivayetinde: “İbn-i Ömer, bıyıklarını kestirmede mübalağa eder ta ki derisinin beyazlığı gözükürdü” denmiştir.³⁷⁴

Ata da “Sakal uzadığı zaman onun eninden ve boyundan bir parça almakta bir beis yotur. Çünkü hali üzere bırakmak; başkasının alay ve istihzasına sebeb olur” dedi. Bu konuda Üsame b.Zeyd’in Hz. Peygamberden rivayet ettiği hadisle istidlal etmişlerdir. Bu hadiste: “Peygamber (s.a.v.) sakalının eninden ve boyundan bir parça alırdı” denilmektedir.³⁷⁵ Tirmizi, “bu hadis garibtir”.³⁷⁶ Suyuti de “zayıftır”³⁷⁷ dedi.

Bıyıkları uzatıp sakalları kısaltmak Ehl-i Kitap başta olmak üzere diğer gayr-ı Müslimlerin âdetidir. Hadisler bunu yasaklamıştır. Konunun başında zikrettiğimiz hadiste belirtildiği üzere Yahudi kadınlarının zinaya düşmesinin sebeblerinden biri de budur.³⁷⁸

“Sakal ve bıyık konusunun Müslüman’lar arasında bir ihtilaf ve itham konusu olması, İslam kardeşliğini ve mü’minlerin birlik ve dayanışmasını zedeler. Hz. Peygamber’in sünneti olduğu için sakal bırakan kişiye saygı göstermek ve bu hareketin övgü ve ecre layık bir davranış oduğunu kabullenmek ne kadar gerekliyse, bu konuda farklı düşünen, daha esnek ve hoşgörülü davranan kimselere de saygılı olmak okadar elzemdir. Aksi takdirde şekil üzerindeki tartışmalar, Müslüman’ların dinin özü ve içeriği, temel ilke ve gayeleri üzerinde yoğunlaşmasını önleyen, dikkatlerini dağıtan bir bakıma hedef saptırması yapan bir özellik taşımış olacaktır.”³⁷⁹

1.4. ETEK GİYMEK SURETİYLE EHL-İ KİTAB’A MUHALEFET

İslam; insanın iç dünyasına önem verdiği kadar dış durumuna, giyim ve kuşamına da büyük önem vermiştir. Çünkü kıyafetlerin insan ruh ve psikolojisi üzerinde büyük tesiri vardır. Bunun için Peygamber(s.a.v.): ipekli giyecekleri erkeklere haram kılmıştır.³⁸⁰Kadın elbisesi giyen erkeklere ve erkek elbisesi giyen kadınlara lanet etmiştir.³⁸¹

Bununla birlikte avret mahallinin örtülmesine dikkat edilmiştir. Peygamber(s.a.v.): “Eğer sarınılan kumaş küçükse gözükmesi haram olan yerlerin açılmaması için bile eteklik yapılmasını tavsiye etmiştir.³⁸²

Sakalı uzatıp bıyığı kısaltmak, saçları boyamak ve ayırmakla yeni bir Müslüman modeli oluşturmaya çalışan Peygamber (s.a.v.) giyimde de bazı tavsiyelerde bulunmuştur. Şalvarın üzerine etek takmak da bunlardandır.

Konu ile ilgili Ahmed b. Hanbel; Zeyd b.Yahya, Abdullah b. Al’a b. Zebri ve Kasım tarikiyle rivayet ettiği bir hadiste Ebu Ümame (r.a) şöyle dedi:

“Rasulullah (s.a.v.) Ensar’dan sakalları beyazlamış yaşlı bir topluluğun yanlarına çıkınca onlara:

“-Ey Ensar topluluğu (saç ve sakalınızı) kırmızı ve sarıya boyayınız Ehl-i Kitab’a muhalefet ediniz” dedi. Ebu Ümame şöyle dedi: Biz:

“-Ya Rasulallah! Ehl-i Kitap şalvar giyiyorlar. Ancak etek giymiyorlar” dedik. Rasulullah (s.a.v.): Siz şalvar da giyiniz, etek de takınız. Ehl-i Kitab’a muhalefet ediniz.” Buyurdular. Bizler:

“-Ya Rasulallah! Ehl-i Kitab ibadet esnasında mest giyiyorlar; ancak ayakkabı giymiyorlar” dedik. Rasulullah (s.a.v.):

“-İbadet esnasında siz hem mest, hem de ayakkabı giyiniz. Ehl-i Kitab’a muhalefet ediniz.” Buyurdular. Bizler:

“-Ya Rasulallah Ehl-i Kitap sakallarını kısaltıp, bıyıklarını uzatıyorlar” dedik. Ebu Ümame devamında şöyle dedi: Bunun üzerine Rasulullah (s.a.v.):

“- Bıyığınızı kısaltın, sakalınızı uzatın. Ehl-i Kitab’a muhalefet ediniz” buyurdular³⁸³.

Bu hadisin ravileri hakkında bilgi ayakkabı ile namaz bölümünde verilmiştir.³⁸⁴İbn-i Hacer³⁸⁵ ve Ayni³⁸⁶ bu hadisin hasen olduğunu belirtmişlerdir.

Etek giyerek Ehl-i Kitab’a muhalefeti emreden zikri geçen Ebu Ümâme(ra) hadisinden başka hadis yoktur.

Etek, peştamal gibi belden aşağıyı örten, bele bağlanmak suretiyle giyilen bir elbisedir. Azaların gizlenmesini sağlar. Ehl-i Kitab’a muhalefet için etek takmayı emir ve tavsiye eden Peygamber(s.a.v.); eteğin uzun olup yerlerde süründürülmesini de yasaklamıştır.

İbn-i Ömer (ra) dan rivayet olunan bir hadiste Peygamber(s.a.v.):

“-Elbisesini büyüklenerek sürükleyen kimseye Allah(cc) rahmet nazarıyla bakmaz” dedi.³⁸⁷

Ümmü Seleme (r.anha) bu hadisi işitince:

—o halde kadınlar eteklerini ne yapacaklar? Diye sordu.

Bir karış salarlar buyurdu. Ümmü Seleme: Bu durumda ayakları açıktır deyince Peygamber (s.a.v.):

“-Öyleyse bir zira’ salsınlar. Bunu daha da artırmasınlar!” buyurdular.³⁸⁸

Erkekler için eteğin sünnete en uygun olan şekli baldırların yarısına kadar olanıdır. Kadınların ise daha aşağıdır. Yerde sürünmeyecek şekilde topuklara kadar olmasıdır. Erkeklerin topuklara kadar salması da caizdir. Kibir ve gurur gibi bir maksatla yerde sürünecek şekilde salınması haramdır. Büyüklenme hissi olmaksızın eteği topuk aşağı sarkıtmak haram olmayıp³⁸⁹ mekruhtur. Eteği topuktan aşağı sarkıtılması durumunda yürürken kirli zemine temas etmesi nedeniyle kirlenmesi ve ibadet yaparken sıkıntı yaratacağı da gözardı edilmemelidir.