T. C. ÇEvre ve şEHİRCİLİk bakanliği mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü

1.1KALKINMA PLANLARININ HAZIRLANMA SÜRECİ:

Kalkınma Planı Türkiye’nin ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda bütüncül bir yaklaşımla gerçekleştireceği dönüşümleri ortaya koyan temel politika dokümanıdır.

Bu kapsamda Dokuzuncu Kalkınma Planı “İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen, AB’ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye” vizyonu ve Uzun Vadeli Gelişmenin Temel Amaçları ve Stratejisi (2001 – 2023) çerçevesinde hazırlanmıştır.
Kalkınma Planları ülkenin uzun vadede ve 5 yıllık dönemler için ekonomik, sosyal ve mekânsal gelişimine yönelik genel politikaları, öncelikleri tanımlamakta ve bu politikaları gerçekleştirmek için gerekli yatırım ve diğer yasal ve yönetsel düzenlemeleri belirtmektedir. Kalkınma Bakamlığı tarafından hazırlanan Yıllık Programlar ise öngörülen politikaları hayata geçirmek için gerekli projeleri ve diğer düzenlemeleri ve bu proje ve düzenlemeleri yapmakla sorumlu olan kuruluşları tanımlamaktadır. Yıllık Programlar yine yıllık olarak hazırlanan Yatırım Bütçelerini belirleyen ana dokümanlardır.
Kalkınma Planı, Kalkınma Bakanlığının koordinasyonunda tüm kamu kurum ve kuruluşlarının katkılarıyla hazırlanmakta ve Planın hazırlanmasında katılımcılığa özen gösterilmektedir. Bu amaçla, hazırlık çalışmaları başlatılan Onuncu Kalkınma Planı için çok geniş bir alan yelpazesine sahip 46 adet Özel İhtisas Komisyonu (ÖİK) ile 20 Çalışma Grubu oluşturulmuş, söz konusu komisyon ve çalışma gruplarına kamu kesimi, özel sektör ve üniversite kesiminden çok sayıda uzman katılmaktadır. Plan stratejisi ve metninin oluşturulmasında kurumsal birikimin yanı sıra ÖİK raporları ile kendi alanlarında temayüz etmiş uzman kişiler ve kamunun üst düzey yöneticileri ile yapılan istişare toplantılarının sonuçlarından da yararlanılmaktadır.
Şema : Kalkınma Planlarının Hazırlanma Süreci
ÖZEL İHTİSAS KOMİSYON ve ÇALIŞMA GRUPLARI RAPORLARI

YPK

TBMM

KALKINMA BAKANLIĞI

KALKINMA PLANI

(UZUN DÖNEMLİ STRATEJİLER)

SEKTÖR ANA PLANLARI, STRATEJİ BELGELERİ

Kalkınma planı kapsamında hazırlanacak kısa, orta ve uzun dönemli strateji ve hedeflerin, mevzuatımıza 644 sayılı KHK ile girmiş ülke ve bölge mekânsal strateji planlarının ana strateji ve hedeflerine girdi sağlayacak biçimde geliştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır.

Kalkınma planlarının mevcut hazırlanma süreci mekânsal strateji planlama modellerinde bir dış veri olarak alınmaktadır. Kalkınma Bakanlığının koordinasyonunda tüm kamu kurum ve kuruluşlarının katkılarıyla hazırlanmakta olan Kalkınma Planı, Yüksek Planlama Kurulunda¹ görüşülüp kabul edildikten sonra Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmaktadır. Kalkınma planlarının onay mercii TBMM’dir.

1.2BÖLGESEL GELİŞME ULUSAL STRATEJİSİ SÜRECİ:

Kalkınma Planları ülkenin, ekonomik ve sosyal gelişmesi konusundaki ana hedef ve politikaları belirlerken, bölgesel gelişme konusunda da hedefleri ve ana politikaları ortaya koymaktadır². Bölgesel gelişme konusundaki amaçlara ulaşabilmek için bölgesel gelişme politikasının merkezi düzeyde etkinleştirilmesi, yerel dinamiklere ve içsel potansiyele dayalı gelişmenin sağlanması, yerel düzeyde kurumsal kapasitenin artırılması ve kırsal kesimde kalkınmanın sağlanması ana politika başlıkları olarak sunulmuştur.

Yukarıdaki açıklamadan da izlenebileceği gibi belirlenen ana politika eksenleri ve bunlara yönelik olarak tanımlanmış politikalar mekânsal bir içerik taşımamaktadır. Tanımlanan bu politikaların bölgelerde yapılacak planlama çalışmalarına, yatırım ve düzenlemelere yol göstermesi, planlarda tanımlanan politikaların ülke için genel doğrultuları belirlemesi ile sınırlı tutulması nedeniyle olanaklı değildir.

Bu nedenle, Kalkınma Planlarında belirlenen ana politikaları temel alarak bu politikaların bölge düzeyindeki ayrıştırılmasını gerçekleştirerek bir strateji belgesine gerek bulunmaktadır. Üzerinde uzun süredir çalışılmakta olan Bölgesel Gelişme Ulusal Strateji (BGUS) belgesi bu eksikliği gidermeyi amaçlamaktadır.

Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi (BGUS), Kalkınma Planlarıyla uyumlu olarak bölgesel gelişme politikalarını, hedefleri, ilkeleri, stratejileri ve uygulama yaklaşımını belirleyen bir strateji belgesi olarak tanımlanmaktadır. Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisinin amacı, ülke genelini kapsayan, mekânsal ve bölgesel gelişme stratejilerinin altyapısını oluşturmak, bölgesel gelişme açısından ulusal düzeyde eşgüdümü sağlamak, uygulamayı yönlendirmek ve hazırlanacak bölge plan ve stratejilerine (İİB 1 ve 2 düzeyinde) genel bir çerçeve oluşturmaktır. BGUS’ta yerel dinamiklerin ve potansiyellerin temel alınması, mekânsal ve tematik odaklanmanın sağlanması, katılımcılık, ortaklık ve sahiplenme, sürdürülebilirlik ve ölçülebilirlik esas olup, hedefler ile hedeflere bağlı seçim ölçütleri ve bu hedeflerin karşılık geldiği müdahale düzeyi (mekânsal ifade) ile her bir hedef için yaklaşık finansman miktarının yer alması özellikle bölgesel gelişme için kullanılabilecek kaynakların önceden belirlenebilmesi açısından son derece önemlidir.
Şema : Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi Hazırlama Süreci

KALKINMA AJANSLARI

BÖLGESEL GELİŞME KOMİTESİ

VALİLİKLER

KALKINMA BAKANLIĞI

BÖLGESELGELİŞME ULUSAL STRATEJİSİ

SEKTÖR ANA PLANLARI, STRATEJİ BELGELERİ

BGYK
BÖLGESEL GELİŞME YÜKSEK KURULU

Kalkınma Bakanlığının üzerinde çalıştığı bu belge’nin Türkiye’nin kalkınma politikasının bölgelere yönelik olarak somutlaştırılması açısından önemlidir. Bu nedenle geliştirilen öneride Kalkınma Bakanlığı tarafından sekretaryası yapılacak, Kalkınma Planlarının genel politikaları doğrultusunda ilgili Bakanlıklar, Valilikler, Kalkınma Ajansları, Bölge Kalkınma İdareleri ve ilgili kamu kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarından elde edilecek bilgi ve belgeler değerlendirilerek hazırlanacak Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi belgesinin 641 numaralı KHK’nin 23/A maddesinde görevleri tanımlanan Bölgesel Gelişme Komitesinde tartışılarak geliştirilmesi ve Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu tarafından onaylanması Birinci Seçenekte benimsenmiştir.