T. C. Firat üNİverstiESİ aleviLİK İnançlari ve teolojik temelleri (tunceli Örneğİ) Prof. Dr. Erkan Yar son rapor
Yüklə 1,26 Mb.
|
KAYNAKÇAAbdulcebbâr, Ebu'l-Hüseyin Şerh’u Usuli’l-Hamse, thk. Abdulkerim Osman, Kahire 1988. Ahmet Rıfat, Devhatu’n-Nukebâ, Haz. Hasan Yüksel-M. Fatih Köksal, Sivas 1998. Akgül, Suat, Amerikan ve İngiliz Raporları Işığında Dersim, Yaba Yayınları, İstanbul 2004. Aksoy, Bilal, Tarihsel Değişim Sürecinde Tunceli, Ankara 1985. Altıntaş, Ramazan, “Alevi-Bektaşi Geleneğinde Dedelik Kurumu”, Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu, İsparta 2005. Asım Efendi, Kamus, Basım Yeri ve Yılı Mevcut Değil. Atalay, Besim, Bektaşilik ve Edebiyat, Osmanlıcan trc. Vedat Atila, Ant Yayınları, İstanbul 1991 Atay, Hüseyin, İslam’ın İnanç Esasları, A.Ü.İ.F. Yayınları, Ankara 1992. Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdulkâhir b. Tâhir, Kitâb'u Usûli'd-Dîn, İstanbul 1928. Bâkıllânî, Ebu Bekr b. et-Tayyib el-Basrî, Kitâbu’t-Temhidu’l-Evâil ve Talhisu’d-Delâil, tkk. İmadu’d-Dîn Ahmed Hayadar, Beyrut 1978. Birdoğan, Nejat, Anadolu’nun Gizli Kültürü Alevilik, Berfin, İstanbul 1995. Bisâtî, Menâkıbu’l-Esrâr ve Behcetu’l-Esrâr, (Şeyh Sâfî Buyruğu). Botterweck, Johannes G.- Ringgren, Hemler, Theological Dictionary of The Old Testament, USA 1997. Bozçalı, Mahmut, Alevi Bektaşi Nefeslerinde Dini Muhteva, Horasan Yayınları, İstanbul 2005. Bruinnessen, Martin Van, Türklük, Kürtlük, Alevilik, trc. Hakan Yurdakul, İstanbul 2001. Bulut, Faik, Ali’siz Alevilik, Berfin, İstanbul 1998. Buyruk, İmam Cafer Sadık Buyruğu, haz. Fuat Bozkurt, Kapı Yayınları, İstanbul 2005. Cafer Sâdık, Fütüvvetname (Osmanlıca) Cebbâr Kulu, Risâle (Osmanlıca) Üçer, Üçer, “Geleneksel Alevilikte İbadet Hayatı ve Alevilerin Temel İslami İbadetlere Yaklaşımları”, Dinbilimleri, c.5, s.2, 2005. Tokat Yöresinde Geleneksel Alevilik, Ankara Okulu, Ankara 2005. Clarke, Gloria L., “Ocakzade Dedelerin Geleneksel ve Güncel Durumu”, Folklor/Edebiyat, 2002/2. Cürcânî, Alî b. Muhammed, Kitâbu’t-Tarifât, Basım yeri ve yılı mevcut değil, 8. Cüveynî, Ebu’l-Meâlî, Kitâbu’l-İrşâd ila Kavâtiu’l-Edille fi Usuli’l-İtikâd, thk. Esad Tamim, Beyrut 1985. Çamuroğlu, Reha, Bektaşilikte Zaman Kavrayışı Dönüyordu, Om Deneme, İstanbul 1999.
Çem, Munzur, Dersim’de Alevilik, Peri Yayınları, İstanbul 1999 Çetin, İsmail, Alevilerde Halk Mahkemeleri, Alev Yayınları, Basım Yeri ve Yılı Mevcut Değil. Çınar, Erdoğan, Aleviliğin Gizli Tarihi Demirin Üstünde Karınca İzi, Çiviyazıları, İstanbul 2004. Danık, Ertuğrul, Koç ve At Şeklindeki Tunceli Mezartaşları, Ankara 1993.
Dersimi, Nuri, Dersim Tarihi, Diyarbekir 1992 Divân-ı İbrâhîm Edhem, TDV Yayınları, Ankara 2007. Ebu’l-Fidâ, Takvîmu’l-Buldân, Lübnan (1840 Paris baskısından tıpkıbasım). Eğri, Osman, “Alevi-Bektaşi Geleneğinde Kur’an Tasavvuru”, İslami İlimler Dergisi, Cilt: 2, Sayı:1, Çorum 2007.
Ehvâzî, Ebû Alî el-Hasen b. Ali b. İbrâhîm, Mesâlib’u İbn Ebî Bişr, nşr. Michel Allard, Bulletin D’études Orientales, c. XXIII, Damas 1970. Eisenberg, Joyce, JPS Dictionary of Jewish Words, USA 2001. Ekinci Mustafa, Anadolu Aleviliğinin Tarihsel Arka Planı, Beyan, İstanbul 2002. Eliade, Mircea, Şamanizm, trc. İsmet Birkan, İmge Kitabevi, Ankara 1999.
Eröz, Mehmet, Eski Türk Dini ve Alevilik Bektaşilik, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1992. Erseven, İlhan Cem, Alevilerde Semah, Ant Yayınları, İstanbul 1996. Ertuğrul, İsmail Fenni, Vahdet-i Vücud ve İbn Arabi, İnsan Yayınları, İstanbul 1997. Eşarî, Ebu’l-Hasan Alî b. İsmâil, al-İbânah an Usûl ad-Diyânah, trc. Walter C. Klein, American Oriental Society, New Haven 1940.
Eyüpoğlu, İsmet Zeki, Anadolu İnançları, Toplumsal Değişim Yayınları, İstanbul 1987. Farrer, M., R., W., “Heresey”, Baker’s Dictionary of Theology, USA 1988. Fığlalı, Ethem Ruhi, “Alevilik Hakkında Bazı Düşünceler”, Uluslar arası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu-I, 28-30 Ekim 2005. Türkiye’de Alevilik-Bektaşilik, Selçuk Yayınları, İstanbul 1994. “Alevilik Hakkında Bazı Düşünceler”, Uluslar arası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu-I, 28-30 Ekim 2005. Fuzûlî, Hadikâtu’s-Suedâ, Haz. Şeyma Göngör, Ankara 1987.
Gazâlî, Ebû Hâmid, Fedaihu’l-Bâtıniyye, thk. Abdurrahman Bedevî, Kahire 1964. Gölpınarlı, “Kızıl-Baş”, İslam Ansiklopedisi, Eskişehir 1997.
Gülçiçek, Ali Duran, Alevilik, Etnograpia Anatolia, Köln 2004. Hacı Bektaş Veli, Besmele Tefsiri, TDV Yayınları, Ankara 2007.
Hamedani, Ahmed Sabri, İslam’da Caferi Mezhebi ve İmam Cafer Sadık Buyrukları, Ankara 1983. Hamevî, Yakut, Mucemu’l-Buldân, Basım Yeri ve Yılı Mevcut Değil. Hanefi, Hasan, Mine’l-Akide İle’s-Savra, Mektebet’u Medbûlî, Kahire trs. Harpûtî, Abdullatif Lütfi, Tenkıhu’l-Kelâm fi Akâid-i Ehli’l-İslâm, İstanbul h.1330, 361. Hasluck, F. W., Anadolu ve Balkanlarda Bektaşilik, Anadolu Matbaası, İstanbul 1996, 72; Christianity and Islam Under The Sultans, The Clerendon Pres, London 1929, 1/160; Bektaşilik Tetkikleri, trc. Rağıp Hulusi,Devlet Matbaası, İstanbul 1928, 55. Gölpınarlı, Abdulbaki- Boratav, Pertev Naili, Pir Sultan Abdal, İstanbul 1992 Gültekin, Ahmet Kerim, Gültekin, Ahmet Kerim, “Şıh Delil Berhican” Tunceli (Dersim) Aleviliğinin Eksik Parçaları Üzerine Bazı Notlar, Kırkbudak, Yıl:2, Sayı: 7, Yaz 2006.
Hasluck, F. W. Bektaşilik Tetkikleri, (Osmanlıcaya trc. Rağıb Hulusi) İstanbul 1928. Anadolu ve Balkanlarda Bektaşilik, Anadolu Matbaası, İstanbul 1996. Christianity and Islam Under The Sultans, The Clerendon Pres, London 1929. Hamevî, Yakût b. Abdillah, Mucemu’l-Buldân, Beyrut 1977. Hatâî, Şah İsmail Hatâî’nin Eserleri, 2/19, 23; Hoca Sadettin Efendi, Tâcu’t-Tevârih, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992. Hurûfî, Fadlullah, Cavidanname (Osmanlıca) Hüseynî, Mirzâ Muhammed Nakî Tâcir, Kitâb’u Mustetâb’u Kenzu’l-Mesâib (Kumru), İstanbul h.1325. İbn Arabî, el-Futûhatu’l-Mekkiyye, Dâr’u Sadr, Beyrut trs. İbn Hacer, Askalânî, İnbâu’l-Ğumer ve Ebnâu’l-Ömr, thk. Hasan Habeşi, Kahire 1969. Tercumetu’l-İmami’l-Hüseyn, Beyrut 1980. İbn Esir, Abdulvâhid Şeybanî, el-Kâmil fi’t-Târih, thk. Ebi’l-Fida Abdullâh el-Kâdî, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 1987. İbn Hacer, Askalânî, İnbâu’l-Ğumer ve Ebnâu’l-Ömer, trs. İbn Haldun, Abdrrahmân b. Muhammed, Tarih’u İbn Haldun (Kİtâbu’l-İber), Lübnan, 1971. İbn Hazm, Ebu Muhammet Ali b. Ahmet ez-Zahiri, el-Fasl fi Milel ve'l Ehva ve'n Nihal, Beyrut, 1986. İbn Kayyim, el-Cevziyye, et-Tıbbu’n-Nebevî, tsh. Abdulğânî Abdulhâlık, Dâru’l-Fikr, Beyrut trs. İbn Kesir, Ebi’l-Fidâ İsmâil, el-Bidâye ve’n-Nihâye, thk. Alî Şîrî, Dâr’u İhyâu Turasi’l-Arabî, Bidaye, Beyrut 1988, 10/33. İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddin Muhammed b. Mükrim, Lisânu’l-Arab, Beyrut 1990. İbn Meymûn, Mûsâ, Dilâletu’l-Hâirîn, thk. Hüseyin Atay, A.Ü.İ. F. Yayınları, Ankara 1974. İbn Nedîm, Fihrist, Beyrut, 1994. İbn Sa’d, Muhammed, Kitâb’u Tâbakâti’l-Kebîr, thk. Ali Muhammed Ömer, Kahire 2001. İbn Sâbûr, ez-Ziyât, Tıbb’u Eimme, el-Mektebetu’l-Haydariyye, Necef 1965. İsfehani, Ebi’l-Kasım el-Hüseyin b. Muhammed el-Fadl er-Rağıb, el-Müfredât fî Ğaribi’l-Kur’ân, Karaman Yayınları, İstanbul 1986. Kaşgarlı Mahmut, Divan-ı Lügat-ı Türk, çev. Besim Atalay, Ankara 1992. Kaya, Ali, Deylem’den Dersime, İstanbul 2001. Kekil, Seyyid, Peygamber ile Seyyidlerin Şecereleri ve Aşiretlerin Tarihi, Köln trs. Kemal Paşazâde, Risâle fî Tekfîr’r-Revâfıd, “Hamsu Resâil fî’l-Furûk ve’l-Mezâhib” adlı eser içerisinde, thk. Saîd Bâhcevân, Fas 2005. Kızılöz, Mehmet, Gülbenk Alevilikte Dua, Ayyıldız Yayınları, Ankara 1997. Kitâb’u Dâr (Anonim), haz., Osman Eğri, TDV Yayınları, Ankara 2007. Koca, Şevki, Mürg-i Dil, Nazenin Yayıncılık, İstanbul 1999. Kureyşizâde, Muhammed Fevzi, Nihâyetu’l-İktidâr li’l-Evliyâi’l-Kibâr, İstanbul trs., Kutlu, Sönmez, Alevilik Bektaşilik Yazıları, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2006. “Ehl-i Beyt Sembolik Kapitalinin Tarihi Süreç İçerisinde Semerlendirilmesi”, İslamiyat, c. 3 (2000), sayı: 3, 103-108. Lane, Edward William, An Arabic-English Lexicon, Beyrut 1968. Makrîzî, Takyuddîn Ahmet b. Ali, Mârifet’u mâ Yecibu li’l-Âli’l-Beyti’n-Nebevî mine’l-Hakki alâ men Adâhum, Kahire 1978. Malatî, Ebu'l-Hasan Muhammed b. Ahmet Abdurrahman eş-Şafii, et-Tenbih ve'r Red ala Ehli'lEhva ve'l-Bid'a, Basım yeri ve yılı mevcut değil. Markîzî, Takiyuddîn, Kitâbu’n-Niza ve’t-Tehâsum fima beyne Benî Umeyye ve Benî Hâşim, thk. Hüseyin Munis,Kahire trs. Mâverdî, Muhammed b. Habîb, el-Ahkâmu’s-Sultâniyye, Mısır, 1973. Mélikof, Iréne, Uyur İdik Uyardılar, trc. Turan Alptekin, Cem Yayınları, İstanbul 1994.
Minkârî, Nasr b. Muzahim, Vakat’u Sıffin, thk. Abdusselam Harun, Kahire 1981 Münci Baba, Tarikât-ı Bektaşiyye-i Aleviyye, TDV Yayınları, Ankara 1995, 15. Nicholson, Reynold A., The Mystics of Islam, Routledge, London 1914, 3. Ocak, Ahmet Yaşar, İslam-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü yayınları, Ankara 1990. Okumuş, Ejder, “Alevilerde Kurban Bayramı Kurbanı: Söz Vermek”, D.Ü.İ.F. Dergisi, c.VII, s.1, 2005. Onat, Hasan, Emevi Devri Şii Hareketleri ve Günümüz Şiiliği, Ankara 1993. Öz, Baki, Dersim Olayı, Can Yayınları, İstanbul 2004. Öztürk, Ünsal, Alevilerin Büyük Sırrı, Yurt-Kitap Yayın, Ankara 2006. Packer, I. James, “Orthodoxy”, Baker’s Dictionary of Theology, USA 1988, 389-400. Pehlivan, Battal, Alevi-Bektaşi Düşüncesine Göre Allah, Yaprak Yayınları, İstanbul 1991. Quinet, Vital, La Turquie d’Asie, Paris 1982. Râzî, Fahruddin, et-Tefsîru’l-Kebîr, Mısır 1938. Refik, Ahmet, Onaltıncı Asırda Rafizilik, Sad. Mehmet Yaman, ufuk Matbaası, İstanbul 1994. Sayf b. Ömer, el-Fitne’tu ve vakatu’l-Cemel, Beyrut 1971. Say, Yağmur, Anadolu Alevilerinin Tarihi, Su Yayınları, İstanbul 2007. Semerkandî, Ebu’l-Leys, Tezkiretu’l-Evliyâ, trc. Selahettin Olcay, Ankara 1965. Sezgin, Abdulkadir, Alevilik Deyince, İstanbul 1996. Hacı Bektaş Veli ve Bektaşilik, İstanbul 1991. Sunar, Cavit, Varlık Hakkında Ana Düşünceler, AÜİF Yayınları, Ankara 1977. Sümer, Faruk, Safevi Devletinin Kuruluşu Sürecinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara 1992. Şehristânî, Ebu'l-Feth Muhammet b. Abdulkerîm, Kitâb'u Nihâyetü’l-İkdâm fi Ilmi’l-Kelâm, Basım yeri ve yılı belli değil, 370. Şener, Cemal, Osmanlı Arşivi’nde Aleviler ve Bektaşiler, Karacaahmet Sultan Dergahı Yayınları, İstanbul 2002. Şeyhu’l-Müfid, Muhammed b. Numân, Evâilu’l-Makalât fi’l-Mezâhibi’l-Muhtarât, Tebriz 1371. Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Tarihu’t Taberî, Târihu’l-Ümem ve’l-Mulûk, th. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim, Dâru’l-Meârif, Mısır trs. Taberî, Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Suudi Arabistan 2000. Tâvil, Muhammed Emîn Gâlip, Arap Alevilerinin Tarihi Nusayriler, çev. İsmail Özdemir, Çiviyazıları, İstanbul 2004, 19. Tuğrul, Talip, Tunceli Aleviliğinde İnanç ve İbadet (Sarı Saltık Ocağı Örneği), Marmara Üniverstisi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006. Tur, Seyit Derviş, Erkânname, Can Yayınları, İstanbul 2002. Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. el-Hasan, thk Ahmet Habib, et-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’an, İhyâu Turâsi’l-Arabî, trs., 8/339. el-İktisâd fima Yeteallaku bi'l-İ'tikâd, Beyrut 1986. Ulug, Neşit, Tunceli Medeniyete Açılıyor, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1939. Üzüm, İlyas, “Hüsniye”, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1999.
Varlık, Ali Aga, Allah Hedef Can Nokta, Can Yayınları, İstanbul 1997, 48. Veli Baba, Menakıbname, haz. Bedri Noyan, Can Yayınları, İstanbul 1996.
Watt, Montgomery, İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, Ankara 1981 Winter, Michael, Egyptian Society Under Otoman Rule 1517-1798, London 1992. Wolfson, Hary Austryn, The Philosophy of Kalam, Harvard University Press, England 1976. Xeming, E, Aleviliğin Kökenindeki Mazda İnancı ve Zerdüşt Öğretisi, İstanbul 1998. Yakûbî, Vehb b. Vâdıh, Târihu’l-Ya’kubî, Dâru’s-Sadr, Beyrut trs., 2/223, 305. Yalçın, Aziz, Hz. Ali ve Alevilik Gerçeği, Der Yayınları, İstanbul 2001, 112. Yakûbî, Vehb b. Vâdıh, Târihu’l-Ya’kubî, Dâru’s-Sadr, Beyrut trs. Yaman, Ali, Alevilikte Dedeler ve Ocaklar, Karacaahmet Sultan Dergahı Yayınları, İstanbul 2004, 50. Yar, Erkan, “Allah-İnsan Arasındaki İletişimin İmkanı ve Dili”, Tabula Rasa, Yıl: 2, Sayı: 5, Mayı-Ağustos 2002. “Kur’an’ın Ahiret Hakkındaki Anlatımlarında Simgesellik”, İslamiyat, c.10, s.1, Ocak 2007. “Sözün Başlangıcı Ya Da Başlangıcın Sözü”, Kelam Araştırmaları Dergisi, Yıl:4, Sayı:1, Ocak 2006. Yesevî, Ahmet, Yesevî’nin Fakr-nâmesi, Haz. Kemal Eraslan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c.XXII, İstanbul, 1977. Yılmazçelik, İbrahim, XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Dersim Sancağı, Elazığ, 1999 Yolga, Zülfü, Dersim (Tunceli) Tarihi, Ankara 1994. Yüksel, Hasan-Köksal, M. Fatih, Osmanlı Toplumunda Sâdât-ı Kirâm ve Nâkibuleşraflar, Sivas 1998. Zebidî, Muhammed Murteza el-Hüseynî, Tacu’l-Arûs Min Cevâhiri’l-Kâmus, thk. Abdulkerîm Azbavî, Kuveyt Hükümeti Matbaası, Kuveyt 1979. Zeylut, Rıza, Öz Kaynaklarına Göre Alevilik, Karacaahmet Sultan Dergahı Yayınları, İstanbul 2002. 1 Kutlu, Sönmez, Alevilik Bektaşilik Yazıları, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2006, 30. 2 Üzüm, İlyas, Günümüz Aleviliği, İSAM Yayınları, İstanbul 2000, 67. 3 Müslümanların yazın geleneğinde ve söylem biçimlerinde yer alan giriş cümlelerinin değerlendirilmesi hakkında bkz. Yar, Erkan, “Sözün Başlangıcı Ya Da Başlangıcın Sözü”, Kelam Araştırmaları Dergisi, Yıl:4, Sayı:1, Ocak 2006, 73–90. 4 Cumhuriyet döneminde bu ile Tunceli ismi verilmeden önce, Osmanlı Devleti döneminde “Dersim” olarak isimlendirilmekteydi. Dersim sözcüğü, Farsça kapı anlamındaki der ve gümüş anlamındaki sim sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur. Bkz. Öz, Baki, Dersim Olayı, Can Yayınları, İstanbul 2004, 8; Bkz. Akgül, Suat, Amerikan ve İngiliz Raporları Işığında Dersim, Yaba Yayınları, İstanbul 2004, 17; Dersimi, Nuri, Dersim Tarihi, Diyarbekir 1992, 1. 5 Atalay, Besim, Bektaşilik ve Edebiyat, Osmanlıcan trc. Vedat Atila, Ant Yayınları, İstanbul 1991, 14. 6 Ulug, Naşit, Tunceli Medeniyete Açılıyor, İstanbul 1939, 121. 7 Bu konuda yapılan bir çalışma için bkz. Gültekin, Ahmet Kerim, Tunceli’de Sünni Olmak: Ulusal ve Yerel Kimlik Öğelerinin Tunceli-Pertek’te Etnolojik Tahlili (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007. 8 Tunceli’deki aşiretlerin Horasan’dan geldikleri günümüzde ifade edildiği gibi, geçmişte de bu şekilde ifade edilmektedir. Bkz. Dersimi, Dersim, 24; Yolga, Zülfü, Dersim (Tunceli) Tarihi, Ankara 1994, 47; Öz, Baki, Dersim Olayı, İstanbul 2004, 7-10. 10 Gölpınarlı, Abdulbaki- Boratav, Pertev Naili, Pir Sultan Abdal, İstanbul 1992, 179. 11 Öz, Baki, Dersim Olayı, İstanbul 2004, 32. 12 Dersimi, Dersim, 24. 13 Yolga, Zülfü, Dersim (Tunceli) Tarihi, 47 14 Yılmazçelik, İbrahim, XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Dersim Sancağı, Elazığ, 1999, 18. 15 Kaya, Ali, Deylem’den Dersime, İstanbul 2001, 31. 16 Kaya, Ali, age, 42. 17 Hasluck, F. W. Bektaşilik Tetkikleri, (Osmanlıcaya trc. Rağıb Hulusi) İstanbul 1928, 1. 18 Hamevî, Yakût b. Abdillah, Mucemu’l-Buldân, Beyrut 1977, 2/201; Aynı şekilde bkz. Ebu’l-Fidâ, Takvîmu’l-Buldân, Lübnan (1840 Paris baskısından tıpkıbasım), 427-431 19 Bkz. Aksoy, Tarihsel Değişim Sürecinde Tunceli, 117. 20 İbn Esîr, el-Kâmil fi’t-Târih, thk. Ebu’l-Fida Abdullah el-Kâdî, Beyrut 1987, 2/477-478. 21 Yılmazçelik, Dersim Sancağı, 15. 22 Dersimi, Dersim, 25. 23 Yolga, Zülfü, Dersim (Tunceli) Tarihi, 49; Yılmazçelik, age, 15. 24 Yılmazçelik, Dersim Sancağı, 16. 25 Yılmazçelik, Dersim Sancağı, 17. 26 Bkz. Akgül, Suat, Dersim, 17. 27 Sümer, Faruk, Safevi Devletinin Kuruluşu Sürecinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara 1992, 43-56. 28 Danık, Ertuğrul, Koç ve At Şeklindeki Tunceli Mezartaşları, Ankara 1993, 15. 29 Bkz. Akgül, Suat, Amerikan ve İngiliz Raporları Işığında Dersim, İstanbul 2004, 17 30 Dersimi, Dersim, 24. 31 Danık, Tunceli Mezartaşları, 35; Tunceli’nin siyasal tarihi için bkz. Aksoy, Bilal, Tarihsel Değişim Sürecinde Tunceli, Ankara 1985. 32 Çınar, Erdoğan, Aleviliğin Gizli Tarihi Demirin Üstünde Karınca İzi, İstanbul 2004, 30; Faik Bulut, Alevi sözcüğünün, gerçekte Ali’ye nispet edilerek yaygınlık kazanmadığını kanıtlamak için pek çok kanıt sunmaktadır. Bunlar arasında sözcüğün etimolojisine ilişkin olarak, birincisi; ateş alevinin kökünün Farsça/Kürtçe Alaw olduğu ve ateşe tapanlar anlamında Alawi sözcüğün kullanıldığı; diğeri de Sümer metinlerinde geçen ateş ruhunun adı olarak al veya alu biçimidir. Bulut, Faik, Ali’siz Alevilik, İstanbul 1998, 480. 33 Yaman, Ali, Alevilikte Dedeler ve Ocaklar, İstanbul 2004, 50. 34 Fığlalı, Ethem Ruhi, Türkiye’de Alevilik-Bektaşilik, İstanbul 1994, 7. 35 Fığlalı, age, 7. 36 Kasas 28/15. 37 Saffât 37/83. 38 Şeyhu’l-Müfîd, Muhammed b. Numân, Evâilu’l-Makâlât fi’l-Mezâhibi’l-Muhtarât, 1371, 42. 39 Sözgelimi Alevilik, Arap Aleviliği için de kullanılmaktadır. Bkz. Tâvil, Muhammed Emîn Gâlip, Arap Alevilerinin Tarihi Nusayriler, çev. İsmail Özdemir, İstanbul 2004, 19. 40 Hasluck, F. W., Christianity and Islam Under The Sultans, The Clerendon Pres, London 1929, 1/160; Hasluck, F. W., Anadolu ve Balkanlarda Bektaşilik, Anadolu Matbaası, İstanbul 1996, 72; Hasluck, F.W., Bektaşilik Tetkikleri, trc. Rağıp Hulusi, Devlet Matbaası, İstanbul 1928, 55. 41 Refik, Ahmet, Onaltıncı Asırda Rafizilik, Sad. Mehmet Yaman, ufuk Matbaası, İstanbul 1994, 76; Şener, Cemal, Osmanlı Arşivi’nde Aleviler ve Bektaşiler, Karacaahmet Sultan Dergahı Yayınları, İstanbul 2002, 41. 42 Şu kullanımlarda bu kelimenin anlamı daha açık olarak ortaya çıkmaktadır. Araplar, bazı insanların evlerini terk etmelerini el-kavm’u rafadu’n fi buyûtihim, yolculuktan ayrılmalarını en-nâs’u erfâdu’n fi’s-sefer, develeri çobansız olarak salıvermelerini erfeda’n-nâs’u ibilehum şeklinde ifade etmektedirler. İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddin Muhammed b. Mükrim, Lisânu’l-Arab, Beyrut 1990, 7/156–157; Zebidî, Muhammed Murteza el-Hüseynî, Tacu’l-Arûs Min Cevâhiri’l-Kâmus, thk. Abdulkerîm Azbavî, Kuveyt Hükümeti Matbaası, Kuveyt 1979, 18/349–350. 43 Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Tarihu’t Taberî, Târihu’l-Ümem ve’l-Mulûk, th. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim, Dâru’l-Meârif, Mısır trs., 7/181; İbn Esir, el-Kâmil fi’t-Târih, 452. 44 Eşarî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail, Makâlât’ul-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut 1990, 1/89. 45 Malatî, Ebu'l-Hasan Muhammed b. Ahmet Abdurrahman eş-Şafii, et-Tenbih ve'r Red ala Ehli'lEhva ve'l-Bid'a, Basım yeri ve yılı mevcut değil, 18. 46 Bkz. Hasluck, F. W. Christianity and Islam Under The Sultans,England 1926, 1/139. 47 Gülçiçek, Ali Duran, Alevilik, Etnograpia Anatolia, Köln 2004, 1/199. 48 Yaman, Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|