Ta'limning an'anaviy va noan'anaviy usullari. Talabalarni o'qitishning noan'anaviy usullari. Zamonaviy darsga qo'yiladigan didaktik talablar

Darsning muvaffaqiyatli o'tishini ta'minlaydigan umumiy qoidalar:
1. Mavzuda darsning o'rnini aniqlang va mavzular - yillik kursda darsning umumiy vazifasini ajratib ko'rsatish.
2. O'quv dasturini ko'ring, ushbu mavzu bo'yicha standart talablarini o'qing, ushbu dars uchun o'qituvchidan nima talab qilinishini bilib oling.
3. Darslik materialini xotiraga tiklang, ZUN mos yozuvini tanlang.
4. Darsning maqsadlarini belgilang, etakchi vazifani ajratib ko'rsatish.
5. O’quvchilarga tushunarli, tushunarli, tushunarli qilib reja tuzing va yozing.
6. Talaba nimalarni tushunishi, darsda eslashi, darsdan keyin nimani bilishi va nimalarga qodir bo‘lishi kerakligini aniqlang.
7. O‘quvchilarga qanday o‘quv materialini, qay darajada, qanday qiziqarli faktlarni aytib berish kerakligini aniqlang.
8. Dars mazmunini uning vazifasiga muvofiq tanlash, yangi ZUNni shakllantirishning eng samarali usullari.
9. Doskaga va o‘quvchilar daftariga nima va qanday yozilishi kerakligini ko‘rib chiqing.
10. Darsni yaxlit hodisa sifatida tasavvur qilib, dars rejasiga darsning rejalashtirilgan borishini yozib oling.
"O'qituvchining faoliyat uslubi" so'rovnomasi
1. Agar sinf tartibli bo'lmasa
1) mening munosabatim vaziyatga bog'liq
2) Men bunga e'tibor bermayman
3) Men darsni boshlay olmayapman
2. Agar bola jamoat joyida tartibni buzsa, tanbeh berishni burchim deb bilaman.
1) vaziyatga qarab
2) yo'q
3) ha
3. Men kimning rahbarligi ostida ishlashni afzal ko'raman
1) ijodkorlik uchun joy taklif qiladi
2) Mening ishimga xalaqit bermaydi
3) Aniq ko'rsatmalar beradi
4. Dars davomida rejalashtirilgan rejaga amal qilaman.
1) vaziyatga qarab
2) Men improvizatsiyani afzal ko'raman
3) har doim
5. Talabaning menga nisbatan bo'ysunmay harakat qilayotganini ko'rganimda
1) Men narsalarni tartibga solishni afzal ko'raman
2) bu haqiqatni e'tiborsiz qoldiring
3) unga xuddi shu tanga bilan to'lash
6. Agar talaba men qabul qila olmaydigan nuqtai nazarni bildirsa, men
1) uning nuqtai nazarini qabul qilishga harakat qiling
2) suhbatni boshqa mavzuga o'tkazish
3) Men uni tuzatishga harakat qilaman, unga xatosini tushuntiraman
7. Menimcha, maktab jamoasida eng muhim narsa
1) ijodiy ishlash
2) nizolar yo'q
3) mehnat intizomi
8. O‘qituvchi o‘quvchiga ovozini ko‘tara olishiga ishonaman.
1) yo'q, ruxsat berilmaydi
2) javob berishga qiynaladi
3) agar talaba bunga loyiq bo'lsa
9. Darslarda kutilmagan vaziyatlar
1) samarali foydalanish mumkin
2) e'tibor bermaslik yaxshiroqdir
3) faqat o'quv jarayoniga aralashish
10. O‘quvchilarim menga hamdardlik bilan munosabatda bo‘lishadi
1) yo'q
2) qachon qanday
3) bilmayman
Agar sizda 1 dan ortiq bo'lsa, bu o'qituvchining demokratik uslubini ko'rsatadi. O'qituvchi talabalarga o'z qarorlarini qabul qilish imkoniyatini beradi, ularning fikrini tinglaydi, mustaqil fikr yuritishga undaydi, nafaqat o'quv natijalarini, balki o'quvchilarning shaxsiy fazilatlarini ham hisobga oladi. Ta'sir qilishning asosiy usullari: motivatsiya, maslahat, so'rov. O'qituvchi o'z kasbidan qoniqish, moslashuvchanlik, o'zini va boshqalarni yuqori darajada qabul qilish, muloqotda ochiqlik va tabiiylik, o'rganish samaradorligiga hissa qo'shadigan do'stona munosabatga ega.
2 ta javob variantining ustunligi o'qituvchi faoliyatining ruxsat beruvchi uslubining xususiyatlarini ko'rsatadi. Bunday o'qituvchi qaror qabul qilishdan, tashabbusni talabalarga, hamkasblarga, ota-onalarga topshirishdan qochadi. Talabalar faoliyatini tashkil etish va nazorat qilish tizimsiz amalga oshiriladi, qiyin pedagogik vaziyatlarda u qat'iyatsizlik va ikkilanishni namoyon qiladi, o'quvchilarga ma'lum bir qaramlik hissini boshdan kechiradi. Ushbu o'qituvchilarning ko'pchiligi o'zini past baholaydi, tashvish va o'z kasbiy mahoratiga ishonchsizlik hissi, o'z ishidan norozilik bilan ajralib turadi.
3-variantning ustunligi o'qituvchi faoliyatidagi avtoritar tendentsiyalarni ko'rsatadi. O'qituvchi, qoida tariqasida, bolalarning fikri va muayyan vaziyatdan qat'i nazar, o'z huquqlaridan foydalanadi. Ta'sir qilishning asosiy usullari - buyruqlar, ko'rsatmalar. Bunday o'qituvchi kuchli o'qituvchi sifatida obro'ga ega bo'lsa-da, ko'plab talabalarning ishidan noroziligi bilan ajralib turadi. Ammo uning darslarida bolalar o'zlarini noqulay his qilishadi. Ularning katta qismi faollik va mustaqillik ko'rsatmaydi.
Yutuqlaringiz va xatolaringizni tahlil qiling. O'z potentsialingizni kashf qiling. Retsept texnikasidan, boshqa odamlarning eslatmalaridan, tayyor darslarni takrorlashdan umidingizni uzing. Darsga tayyorgarlik jarayonini jazo sifatida emas, balki kasbiy o'sish, intellektual, ma'naviy va ijodiy kuchlar manbai sifatida qabul qiling. Sizga ijodiy muvaffaqiyat!
Jahon pedagogik fikri va o'qitish amaliyoti tarixida ta'limni tashkil etishning xilma-xil shakllari ma'lum. Ularning paydo bo'lishi, rivojlanishi, takomillashishi va ba'zilarining asta-sekin nobud bo'lishi talab va ehtiyojlar bilan bog'liq rivojlanayotgan jamiyat. Ta'limni tashkil etish shakllarini tasniflashda quyidagi asoslar ajratiladi: o'quvchilar soni va tarkibi, ish joyi, o'quv ishlarining davomiyligi. Keyin o'qitish shakllari mos ravishda quyidagilarga bo'linadi:
- individual (bir talaba ishlaydi)
- individual - juftlashgan (zamonaviy sharoitda talaba va talaba, o'qituvchi va talabaning aloqasi, bu hodisa repetitorlik sifatida belgilanadi);
- individual - guruh: guruh bir xonada ishlaydi, lekin turli yoshdagi o'quvchilardan iborat (bu ta'lim shakli O'rta asr maktablarida qo'llanilgan);
- o'zaro ta'lim (bu tizim Angliyada paydo bo'lgan va Bell-Lancaster tizimi deb ataladi);
- o'quvchilarning qobiliyatiga ko'ra tabaqalashtirilgan ta'lim (Manngeym tizimi);
- brigada mashg'ulotlari, brigada topshiriq oladi: bir sinfning 5-6 o'quvchisi, odatda brigada boshlig'i hisobot beradi (bu o'quv shakli 20-asrning 20-yillariga xosdir);
- Amerikaning "Vinetka - reja", "Tramp rejasi" va boshqalar.
- mikroguruhlarda o'qitish (frontal va ommaviy ish shakllari va boshqalar).
Darsning har qanday noan'anaviy shaklini tayyorlash o'qituvchidan ko'p kuch va vaqtni talab qiladi, chunki u tashkilotchi sifatida ishlaydi. Shuning uchun, bunday ishni bajarishdan oldin, siz o'zingizning kuchli tomonlaringizni o'ylab ko'rishingiz va imkoniyatlarni baholashingiz kerak. Bunday darsning rolini ortiqcha baholab bo'lmaydi. "Noan'anaviy dars shakllari" atamasi an'anaviy bo'lmaganlarni o'z ichiga oladi:
Darsni tayyorlash va o'tkazish;
Darsning tuzilishi;
O'qituvchilar va talabalar o'rtasidagi rol va mas'uliyatning o'zaro bog'liqligi va taqsimlanishi;
O'quv materiallarini tanlash va baholash mezonlari;
Dars tahlili.
Darsning noan'anaviy shakllarining bir nechta navlari mavjud bo'lib, ularning har biri o'ziga xos ta'lim, rivojlanish, tarbiyaviy vazifalarni hal qiladi. Biroq, ularning barchasi umumiy maqsadni ko'zlaydi: o'quvchilarning o'qishga va mehnatga qiziqishini oshirish va shu orqali o'rganish samaradorligini oshirish. Ko'pgina noan'anaviy darslar, ularda ko'rib chiqiladigan materialning hajmi va mazmuni jihatidan ko'pincha maktab o'quv dasturi doirasidan tashqariga chiqadi va o'qituvchi va o'quvchilar tomonidan ijodiy yondashuvni taklif qiladi.
Noan’anaviy darsning barcha ishtirokchilari unda faol qatnashish, o‘z tashabbusini ko‘rsatish uchun teng huquq va imkoniyatlarga ega bo‘lishi muhim.
Darsning noan'anaviy shakllarini faol o'qitish shakllaridan biri deb hisoblash mumkin. Bu ta'lim samaradorligini oshirishga, o'qitishning turli vositalari va usullaridan foydalangan holda o'rganishning barcha tamoyillarini birlashtirish va amaliyotga tatbiq etish qobiliyatini oshirishga urinishdir.
Talabalar uchun noan'anaviy dars - bu boshqa psixologik holatga o'tish, bu muloqotning boshqa uslubi, ijobiy his-tuyg'ular, yangi sifatda o'zini his qilish (bu yangi vazifa va mas'uliyatni anglatadi); bunday dars insonning ijodiy qobiliyatlari va shaxsiy fazilatlarini rivojlantirish, bilimlarning rolini baholash va uning amaliyotda qo'llanilishini ko'rish, turli fanlarning o'zaro bog'liqligini his qilish imkoniyatidir; Bu mustaqillik va ularning ishiga mutlaqo boshqacha munosabat.
O'qituvchi uchun noan'anaviy dars, bir tomondan, o'quvchilarni yaxshiroq bilish va tushunish, ularning individual xususiyatlarini baholash, sinf ichidagi muammolarni hal qilish imkoniyatidir (masalan, muloqot); ikkinchi tomondan, bu o'z-o'zini anglash, ishga ijodiy yondashish, o'z g'oyalarini amalga oshirish imkoniyatidir.
Har qanday noan'anaviy shaklda dars tayyorlash va o'tkazish to'rt bosqichdan iborat:
Niyat
Tashkilot
Tutish
G'oya eng qiyin va mas'uliyatli bosqichdir. U quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Vaqt chegaralarini aniqlash;
Dars mavzusini aniqlash;
Dars turini aniqlash;
sinf tanlash;
Darsning noan'anaviy shaklini tanlash;
- tarbiyaviy ish shakllarini tanlash.
Vaqt oralig'ini belgilashda quyidagilarni aniqlash kerak: noan'anaviy dars vaqti va tayyorgarlik vaqti. Birinchidan, bu bitta dars (45 daqiqa), juftlashtirilgan (1 soat 30 daqiqa) yoki bir necha kun davomida o'tkaziladigan bir qator darslar bo'lishi mumkin.
Ikkinchidan, tayyorgarlik bir necha kundan bir oygacha davom etishi mumkin. Bu quyidagilarga bog'liq:
- tanlangan shakl;
- darsning maqsadlari;
- o'qituvchi va talabalar o'rtasida mas'uliyatni mohirona taqsimlash.
Keling, misollar bilan tushuntiramiz. Seminar, maslahat darsi, baholash himoyasi, paradoks ma’ruzasi kabi noan’anaviy darslarni tayyorlash uchun bir necha kun, rolli o‘yin yoki integratsiyalashgan darsni ishlab chiqish uchun bir oy kerak bo‘ladi. Ko'pgina noan'anaviy dars shakllari uchun o'rtacha tayyorgarlik muddati ikki haftadan bir oygacha.
Darsning maqsadi o‘tilgan mavzu bo‘yicha o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini tekshirish bo‘lsa, unda asosiy kuchlar nisbatan kam vaqt talab qiladigan tegishli topshiriq va mashqlarni tanlashga qaratiladi. Va agar darsning maqsadi maktab o'quvchilarining o'rganilayotgan mavzu bo'yicha g'oyalarini kengaytirish, mavzuning inson bilimining turli sohalari bilan bog'liqligini ko'rsatish bo'lsa, unda kerakli materialni izlash va tahlil qilishga ko'p vaqt sarflanadi, xususan. , qo'shimcha adabiyotlar bilan ishlash bo'yicha.
Dars mavzusini belgilashda o'qituvchining tanlovi cheklanmaydi. Bu yangi o'quv mavzusiga kirish, umumiy nuqtai nazar, "o'rta" (ikkinchi darajali ahamiyatga ega), bilimlarni umumlashtirish va tizimlashtirish, bilim va ko'nikmalarni qo'llash, bilim va ko'nikmalarni tekshirish va tuzatish yoki asosiy mavzulardan biri bo'lishi mumkin. kurs. Biroq, avvalo, tabiatda qo'llaniladigan, alohida amaliy ahamiyatga ega bo'lmagan va katta ahamiyatga ega bo'lmagan mavzu bo'yicha noan'anaviy dars tayyorlashga ko'p vaqt va kuch sarflash foydalimi yoki yo'qligini aniqlash kerak. kursni o'rganishdagi roli.
Noan'anaviy shakllar darsning barcha turlariga qo'llaniladi. Dars turining o'ziga xos noan'anaviy shaklni tanlashga ta'siri muammosi qiziqroq. Ushbu muammoni muvaffaqiyatli hal qilish uchun darsning turli xil noan'anaviy shakllari bilan tajribaga ega bo'lish kerak. Mana bir nechta misollardan olingan o'z tajribasi: bilimlarni mustahkamlash va takomillashtirish darsi o'yin (musobaqa), bilimlarni nazorat qilish darsi - baholashni himoya qilish, test - amaliy mashg'ulot, takrorlash va bilimlarni tizimlashtirish darsi ( mavzu bo'yicha umumlashtiruvchi dars) - bilim auktsioni, mavzu bo'yicha sayohat, integratsiyalashgan dars sifatida.
Quyidagi turdagi darslar berilishi mumkin:
– Musobaqa va oʻyinlar koʻrinishidagi darslar: musobaqa, turnir, estafeta, duel, KVN, biznes oʻyini, rolli oʻyin, krossvord, viktorina va boshqalar.
- Ijtimoiy amaliyotda ma'lum bo'lgan ish shakllari, janrlari va usullariga asoslangan darslar: tadqiqot, ixtiro, birlamchi manbalarni tahlil qilish, sharhlar, aqliy hujum, intervyular, reportajlar, sharhlar va boshqalar.
- o'quv materialini noan'anaviy tarzda tashkil etishga asoslangan darslar: hikmat darsi, vahiy, dars - blok, dars - "o'quvchi harakat qila boshlaydi" va boshqalar.
Muloqotning ommaviy shakllariga o'xshash darslar: matbuot anjumani, brifing, auktsion, foyda ko'rsatish, tartibga solinadigan muhokama, panorama, telekonferentsiya, reportaj, dialog, jonli gazeta, og'zaki jurnal va boshqalar.
– muassasa va tashkilotlar faoliyatiga taqlid qilishga asoslangan darslar: tergov, patent idorasi, ilmiy kengash va boshqalar.
- Ijtimoiy va madaniy tadbirlar davomida faoliyatga taqlid qilishga asoslangan darslar: o'tmishga sirtqi ekskursiya, sayohat, sayr va hk.
- Fantaziyaga asoslangan darslar: ertak darsi, kutilmagan dars va boshqalar.
Sinfda sinfdan tashqari ishlarning an'anaviy shakllaridan foydalanish: "mutaxassislar tergovni o'tkazadilar", tomosha qilish, "brain ring", debat va boshqalar.
- Integratsiyalashgan darslar.
Darsni tashkil etishning an'anaviy usullarini o'zgartirish: ma'ruza - paradoks, juft so'rov, ekspress so'rov, dars - baholashni himoya qilish, dars - maslahat, dars - seminar, dars - seminar va boshqalar.
Darslar turiga ularni o'tkazish shaklidagi boshqa yondashuvga misol sifatida bir xil turdagi darslarning quyidagi bloklarini keltirish mumkin:
- Ijod darslari: ixtiro darsi, ko'rgazma darsi, insho darsi, ijodiy hisobot darsi va boshqalar.
- Ijtimoiy tendentsiyalarga mos keladigan darslar: dars - bu bilimlarni ommaviy tekshirish, dars - bahs, dars - dialog va boshqalar.
- fanlararo va kurs ichidagi darslar: bir vaqtning o'zida ikkita fan bo'yicha, bir vaqtning o'zida turli yoshdagi talabalar uchun va hokazo.
– Tarixiylik elementlariga ega saboqlar: olimlar haqida saboq, dars - foyda ijrosi, dars - tarixiy sharh, dars - portret va boshqalar.
- teatrlashtirilgan darslar: dars - tomosha, xotira darsi, dars - sud, dars - auktsion va boshqalar.
- o'yin darslari: dars - biznes o'yini, dars - rolli o'yin, didaktik o'yinli dars, dars - musobaqa, dars - sayohat va boshqalar.
– Yordamchi darslar: dars - test, ota-onalar uchun dars, dars - maslahat va boshqalar.
Noan'anaviy dars o'tkaziladigan sinfni tanlash uning qobiliyatlari bilan belgilanadi: profili, o'rganish darajasi, samaradorligi, tashkiliyligi va boshqalar. O'qituvchi uchun o'z maqsadini anglagan holda bir sinfda ishlashi osonroq va qiziqarliroq. o'z imkoniyatlari, yangi g'oyalar va g'oyalarni sinab ko'rish, o'z ishiga ijodiy yondashish. Bunday sinfda darslar har qanday noan'anaviy shaklda o'tkazilishi mumkin.
Boshqa (tayyorlik va o'rganish nuqtai nazaridan) sinfda darsning noan'anaviy shakllaridan foydalanish nafaqat o'quvchilarning fanga qiziqishini oshirishga yordam beradi, balki o'qituvchiga bir qator o'quv va tarbiyaviy muammolarni muvaffaqiyatli hal qilishga imkon beradi. vazifalar.
Darsning noan'anaviy shaklini tanlash bir qancha omillarga bog'liq bo'lib, ularning asosiylari:
Mavzu va sinfning o'ziga xos xususiyatlari,
Mavzuning xususiyatlari (material),
Talabalarning yosh xususiyatlari.
Amaliyotda quyidagicha davom etish maqsadga muvofiq: birinchi navbatda dars mavzusi va turini aniqlang, u o'tadigan sinfni tanlang, so'ngra sanab o'tilgan omillarga asoslanib, aniq noan'anaviy shaklni tanlang.
Darsda tarbiyaviy ish shakllarini tanlashda ikkita asosiy omilni hisobga olish kerak:
Darsning tanlangan shaklining xususiyatlari va imkoniyatlari;
Sinfning o'ziga xos xususiyatlari (shu jumladan o'quv ishining qanday shakllari - individual, jamoaviy, frontal - va bu sinfda qanchalik tez-tez ishlatilganligi).
Ko'pgina noan'anaviy darslarda maktab o'quvchilari ayniqsa buzilmaydigan jamoaviy ish shakllaridan (xususan, guruh va rolli o'yinlardan) foydalanish tavsiya etiladi. Ular individual va frontal shakllarga nisbatan ma'lum afzalliklarga ega va darsning nafaqat tarbiyaviy, balki tarbiyaviy vazifalarini ham hal qiladi.
Tashkilot. Noan'anaviy darsni tayyorlashning ushbu bosqichi quyi bosqichlardan iborat:
Mas'uliyatni taqsimlash (o'qituvchi va talabalar o'rtasida);
Dars skriptini yozish (aniq maqsadlar bilan);
Vazifalarni va ularni baholash mezonlarini, dars usullari va o'quv qo'llanmalarini tanlash;
Talabalar faoliyatini baholash mezonlarini ishlab chiqish.
Noan'anaviy darsni ishlab chiqish va tayyorlashda vazifalarni taqsimlashda quyidagilar ishtirok etishi mumkin:
- O'qituvchi (o'qituvchilar guruhi). U dars stsenariysini yozadi, topshiriqlar, talabalar tomonidan bilim va faoliyatini baholash mezonlarini tanlaydi; talabalar o'rtasida rollarni taqsimlaydi va hokazo.
- O'qituvchi va bir guruh talabalar. Birinchi holatda bo'lgani kabi, xuddi shu ishni kichik talabalar guruhi ham bajaradi, ularning tarkibi, qoida tariqasida, darsning maqsadlari va tanlangan shakli va individual xususiyatlariga qarab o'qituvchi tomonidan belgilanadi. talabalar.
- O'qituvchi va sinf. Bunda butun sinf darsga tayyorlanmoqda. Dars mavzusi oldindan e'lon qilinadi, o'quvchilar o'rtasida rollar va vazifalar taqsimlanadi. Tayyorgarlik bo'lajak dars o'quv ishining qaysi shakliga bog'liqligiga qarab ham individual, ham guruh bo'lishi mumkin. Birinchi holda, o'qituvchi har bir talabaga individual topshiriq beradi, shu bilan o'qitishga differentsial yondashuvni amalga oshiradi. Alohida talabalar, masalan, vazifalarni olishlari mumkin: mavzu bo'yicha taqdimot tayyorlash, tajribalar namoyishi va boshqalar. Guruhga tayyorgarlik ko'rishda guruhlarga turli xil topshiriqlar berish tavsiya etiladi: bir darajali guruh talabalari uchun - bir xil murakkablikdagi vazifalar (har xil yoki o'xshash), ko'p bosqichli guruh talabalari uchun vazifalar o'qituvchi tomonidan tanlanadi. o'zi (farqlangan). Misol uchun, agar umumiy darsda nazariyani takrorlash zarur bo'lsa, u holda guruhlardan biri nazariy materialni tanlaydi va ishlab chiqadi. Agar siz muammolarni hal qilishingiz kerak bo'lsa, qolgan guruhlarning har biriga bir qator masalalarni berishingiz mumkin va iloji bo'lsa, talabalarni o'zlari taklif qilishlari va boshqa guruhlar uchun topshiriqlar bilan kartalar tuzishga taklif qiling, ular uchun echimlar va javoblar bilan topshiriqlar bering. keyingi tekshirish. Har bir guruhda siz o'rtoqlarni tayyorlash uchun mas'ul bo'lgan va bu bosqichda ularning ishini nazorat qiladigan kapitanni (odatda yaxshi o'qigan talabalar orasidan) tayinlashingiz yoki tanlashingiz mumkin. O'qituvchi bu bosqichda talabalar uchun maslahatchi vazifasini bajaradi va darsni tashkil qiladi.
Yuqori sinflarda konferentsiya, seminar, “o'qituvchi sifatida talaba”, baholash (loyiha, g'oya) himoyasi kabi noan'anaviy darslarni o'tkazishda mas'uliyatni batafsil taqsimlashga ruxsat beriladi. Shu bilan birga, talabalar o'zlarining yordamchisi va maslahatchisi bo'lgan o'qituvchining o'rniga (ma'ruza o'qish, tayyorlangan hisobotlarni taqdim etish, sinfdoshlaridan kredit olish) o'rniga butun darsni o'tkazishlari mumkin.
Skriptni ixtiro qilish va ishlab chiqish, ehtimol, noan'anaviy darsni tayyorlashning eng mas'uliyatli va qiyin bosqichidir. Yozilishi mumkin
O'qituvchi (o'qituvchilar guruhi);
O'qituvchi bir guruh talabalar bilan birgalikda.
Ehtimol, ssenariyni yaratish bo'yicha asosiy ish eng faol, ijodiy fikrlaydigan, iqtidorli talabalar maydoniga to'g'ri keladi. Skript quyidagi fikrlarni aks ettirishi kerak:
Batafsil dars rejasi (darsning maqsadlarini ko'rsatgan holda);
Darsning har bir bosqichining xatti-harakatlari bo'yicha ko'rsatmalar;
Ishtirokchilarning rollari ro'yxati (rollar darhol talabalar o'rtasida taqsimlanadi) va rekvizitlar;
Vazifalar, savollar, mashqlar, topshiriqlar va boshqalar tanlovi. qarorlar va ularni baholash mezonlari bilan;
Talabalar faoliyatini baholash mezonlari;
Darsni tahlil qilish uchun savollar.
Noan'anaviy dars uchun topshiriqlarni tanlash (agar darsning tanlangan shakli ularni amalga oshirishni nazarda tutgan bo'lsa) o'qituvchi tomonidan yolg'iz yoki talabalar bilan birgalikda (masalan, ular bir-biriga topshiriq tayyorlaganda) amalga oshirilishi mumkin. Matematik mazmundagi topshiriqlar, amaliy va ijodiy topshiriqlar va mashqlarga talablarni belgilash zarur:
Vazifalar qiziqarli bo'lishi kerak (shakl, mazmun, syujet va boshqalar; hal qilish usuli yoki kutilmagan natija nuqtai nazaridan); ularda mantiq, zukkolik, xayoliy fikrlash, zukkolik va hokazolarni rivojlantirish kerak.
Vazifalar murakkablik darajasida farq qilishi kerak (bir dars uchun), bir nechta echish usullari (va javob berish) bo'lishi kerak.
Vazifalar qiziqarli, ibratli, amaliy ahamiyatga ega va fanlararo mazmunga ega bo'lishi kerak.
Vazifalar shunday shakllantirilishi kerakki, ularni nazariy materialni yaxshi bilmasdan amalga oshirish mumkin bo'lmaydi.
Takrorlashda (umumlashtirish darsi), agar vazifalar ro'yxatini sezilarli darajada diversifikatsiya qilish mumkin bo'lsa, o'quvchilarga "xatoni topish" (masalan, sofizmlar) yoki xatoga olib keladigan vazifalarni berish foydali bo'ladi.
Vazifalar o'rganilayotgan mavzu bilan bevosita bog'liq bo'lishi, uni o'rganish jarayonida olingan ko'nikma va ko'nikmalarni o'zlashtirish, mustahkamlash, takomillashtirishga hissa qo'shishi kerak.
Imkon qadar, topshiriqlar oddiy, tushunarli va talabalarning asosiy qismi tomonidan oson bajariladigan bo'lishi kerak.
Tegishli vazifalarni tanlashingiz mumkin bo'lgan turli xil adabiyotlar mavjud. Tanlovga kiritilishi mumkin bo'lgan vazifalarning faqat ayrim turlarini sanab o'taman: rebuslar, boshqotirmalar, krossvordlar, anagrammalar va boshqalar. Vazifalardan tashqari, darsda o'yinlardan foydalanishingiz va o'yin vaziyatlarini yaratishingiz mumkin (masalan, "Beshinchi" qo'shimcha", "Qora quti").
Darsda o'quv ishlarining turli shakllari bilan vazifalari bo'lgan kartalarning tuzilishi har xil bo'lishi mumkin.
Shaxsiy ish.
Vazifalarni kompilyatsiya qilishning mumkin bo'lgan variantlari:
Barcha talabalar bir xil topshiriqni olishadi;
Turli xil ma'lumotlarga (yoki o'xshash so'zlarga) ega bir xil turdagi vazifalar;
Turli xil vazifalar (so'z, yechim usuli, murakkabligi bo'yicha);
Boshqa variantlar.
Guruh ishi. Guruhlar taklif qilinishi mumkin:
Xuddi shu vazifalar (agar guruh bir darajali bo'lsa);
Murakkablik jihatidan bir xil bo'lgan vazifalar (turli darajadagi guruhlar uchun); xususan, agar darsda qiyin vazifa yechilsa, uni bir nechta kichik vazifalarga bo'lish va guruhlarga bo'lish mumkin;
Boshqa variantlar.
Vazifalar hajmi, ularning murakkablik darajasi, har bir talaba (yoki guruh) uchun topshiriqlar soni - bularning barchasi dars vaqtiga, sinfning xususiyatlariga (masalan, ish tezligi), individual xususiyatlarga bog'liq. talabalar va boshqa omillar.
Talabalarning ishini baholash mezonlari o'qituvchi tomonidan (ehtimol talabalar bilan birgalikda) oldindan ishlab chiqiladi va darsdan oldin yoki boshida e'lon qilinadi.
Barcha talabalar yoki ulardan faqat ba'zilari baholanishi mumkin (bu darsdagi faollikka, darsning maqsadlariga, tanlangan noan'anaviy shaklning o'ziga xos xususiyatlariga bog'liq).
Ta'lim ishlarining har xil turlari va shakllari uchun baholash mezonlari har xil bo'lishi mumkin.
Guruh ishi har xil baholanadi: guruhning har bir a’zosi, butun guruhning ishi baholanishi mumkin (talabalar bir xil baholar oladi) yoki guruhga ma’lum “5”, “4”, “3” raqamlari “ajraladi”. , va talabalarning o'zlari o'zaro "taqsimlaydilar" (guruh muhokamasi).
Yakuniy baho odatda tayyorgarlik bosqichidagi ish uchun baho (agar mavjud bo'lsa) va to'g'ridan-to'g'ri darsda "to'plangan" bahoning yig'indisidir.
Reyting: o'qituvchi; o'qituvchi va kapitan (guruh ishida); talabalarning o'zlari (individual ish shakli bilan, talabalar sinfdoshlarining chiqishlarini tahlil qilganda; yoki guruh ishida - guruhning har bir a'zosi ishini muhokama qilgandan keyin).
Qachon baho berish kerak? Variantlar mumkin: dars davomida (masalan, talabaning hisobotidan keyin); dars oxirida (agar og'zaki ish baholansa); darsdan keyin (yozma ishni baholash zarur bo'lganda).
Noan'anaviy darsning yakuniy bosqichi - uni tahlil qilish. Tahlil - o'tgan darsni baholash, savollarga javoblar: nima ishladi va nima bo'lmadi; muvaffaqiyatsizliklarning sabablari nimada, barcha bajarilgan ishlarni baholash; kelajak uchun xulosalar chiqarishga yordam beradigan "orqaga" qarash. Darsning sifati va samaradorligi ko‘p jihatdan o‘qituvchining o‘zining va boshqalarning yutuq va xatolarini tahlil qila olishiga bog‘liq. O'z ishingizni darsdan so'ng darhol va keyingi mashg'ulot boshlanishidan oldin, ya'ni darsning konspekti asosan tayyorlanganda tahlil qilish foydalidir. Bunda o`qituvchi darsga tayyorgarlik ko`rishda oldingi dars natijalarini hisobga olgan holda hamma narsa hisobga olinganmi yoki yo`qligini ko`rib chiqadi. O'z-o'zini baholash allaqachon o'tkazilgan darsni tahlil qilishga asoslanadi, o'qituvchi o'zi tuzgan rejani yana bir bor tahlil qiladi, muvaffaqiyatsizlik sabablarini topishga va yaxshi bo'lgan narsalarni birlashtirishga harakat qiladi. Darsdan keyin o'zingizga javob berish tavsiya etiladigan savollar ro'yxati cheklanmagan.
Siz darsni turli shakllarda tahlil qilishingiz mumkin: og'zaki "quyosh", ya'ni. talabalar aylanada o'tirganda va navbatma-navbat o'z taassurotlari, istaklari, sharhlari va boshqalarni bildirganda; og'zaki tanlab (masalan, guruh a'zolaridan biri o'tgan dars haqida guruhning fikrini bildiradi); yozma shaklda (masalan, anketa shaklida).
Darsni tahlil qilish darsdan so'ng darhol amalga oshirilishi mumkin ("issiq izlanish") yoki biroz vaqt o'tgach (bir necha kun yoki bir oy ichida) tekshirish uchun: xotirada nima qolgan); agar so'ralsa, siz ikki marta tahlil qilishingiz mumkin (turli vaqtlarda).
Noan'anaviy darsni tahlil qilish sinf darajasida ham, pedagogik darajada ham amalga oshirilishi kerak, buning uchun darsga boshqa o'qituvchilarni taklif qilish mumkin.
Darsning har qanday noan'anaviy shaklini tayyorlash o'qituvchidan ko'p kuch va vaqtni talab qiladi, chunki u tashkilotchi sifatida ishlaydi. Shuning uchun, bunday ishni bajarishdan oldin, siz o'zingizning kuchli tomonlaringizni o'ylab ko'rishingiz va imkoniyatlarni baholashingiz kerak. Noan'anaviy darsni muvaffaqiyatli tayyorlash va uni o'tkazish uchun o'qituvchi bir qator shaxsiy fazilatlarga ega bo'lishi va ma'lum talablarga javob berishi kerak, ularning asosiylari:
Mavzu va metodologiyani yaxshi bilish;
Ishga ijodiy yondashish, topqirlik;
O'quv jarayonida darsning noan'anaviy shakllaridan foydalanishga ongli munosabat;
O'z xarakteri va temperamentini hisobga olish.
Talabalarning bilim, ko'nikma va malakalarini umumlashtirish va mustahkamlashda noan'anaviy darslarni yakuniy dars sifatida o'tkazish yaxshiroqdir. Qoida tariqasida, ular ma'lum bir mavzuga bag'ishlangan va uni ochib berish uchun siz allaqachon ma'lum bilimlar to'plamiga, o'rganilayotgan muammoni shaxsiy idrok etish va tushunishga asoslangan poydevorga ega bo'lishingiz kerak.
Shuni ta'kidlash kerakki, o'quv jarayonini tashkil etishning bunday shakllariga juda tez-tez murojaat qilish noto'g'ri, chunki noan'anaviylik tezda an'anaviy bo'lib qolishi mumkin, bu esa pirovardida o'quvchilarning fanga va o'rganishga qiziqishini pasayishiga olib keladi. Integratsiyalashgan darslarni ishlab chiqishda turli fan o'qituvchilarining sa'y-harakatlarini birlashtirish maqsadga muvofiqdir.
3 Koishiboeva N.I. bittaJunisbekova D.A. bitta
1 Janubiy Qozog'iston Davlat universiteti ular. M. Auezov
2 Janubiy Qozog‘iston davlat pedagogika instituti
3 nomidagi Qozoq milliy pedagogika universiteti abaya
Zamonaviy maktabning bola shaxsini har tomonlama rivojlantirishga yo'naltirilganligi bilan ta'lim faoliyatini o'quvchilarning individual moyilligini, ularning bilim faolligini, muammolarni mustaqil hal qilish qobiliyatini va boshqalarni rivojlantirish bilan bog'liq ijodiy faoliyat bilan uyg'un uyg'unlashtirish zarur. . Binobarin, zamonaviy ta'limning muvaffaqiyati an'anaviy ta'lim jarayonini qayta ko'rib chiqmasdan mumkin emas: uning mazmuni, shakllari, o'qitish usullari, faoliyatni tashkil etish va boshqalar. Demak, noan'anaviy pedagogik texnologiyalarga qiziqishning ortishi tasodifiy emas. Noan'anaviy pedagogik texnologiyalarni joriy etish va ularni an'anaviy ta'lim bilan muvaffaqiyatli uyg'unlashtirish ko'proq o'quvchini rivojlantirishga qaratilgan.
o'quv jarayoni
ta'lim texnologiyasi
o'qitish usullari
an'anaviy usullar
noan'anaviy usullar
intellektual va kognitiv qobiliyatlar.
1. Abdibekova S.K. Pedagogika oliy o'quv yurtlari matematika talabalarini kelajakdagi kasbiy faoliyatida zamonaviy ta'lim texnologiyalaridan foydalanishga tayyorlash: Bitiruv malakaviy ishi konspekti. diss. ... mumkin. ped. Fanlar. – Arkaliq, 2009 yil.
2. Ivanova L.A. Kollektiv ta'lim usuliga o'tishda rivojlantiruvchi ta'lim texnologiyasi // Plyus, minus. - 2009. - 3-son.
3. Katz E., Babaeva Yu. Boshlang'ich ta'lim kontseptsiyasining asosiy qoidalari // Zamonaviy ta'lim texnologiyalari. - M., 2008 yil.
4. Junisbekova J.A. O'yin faoliyati jarayonida maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish // Jahon makonida yangilangan Qozog'iston: yutuqlar va rivojlanish istiqbollari: ma'ruza tezislari. Rep. konf. (M.Auezov nomidagi O‘DDU, 2012). – Chimkent, 2012. – S. 102-107.
5. Levitas G.G. Zamonaviy matematika darsi - o'qitish usullari. - M .: Oliy maktab, 1999 yil.
6. Minskin E.M. O'yinlardan faoliyatga: Kichik yoshdagi o'quvchilar uchun o'quv va o'quv o'yinlari. – M.: Ma’rifat, 1999 yil.
Kirish
Ijtimoiy hayotning barcha sohalarining yangilanishi yosh avlodni individual tarbiyalash shakllarini o'zgartirish zarurligini yaqqol ochib berdi. Ular yanada demokratik bo'ladi, keng tanlov imkoniyati mavjud. Moslashuvchan, o'zgaruvchan ijtimoiy amaliyot sharoitida o'rganishga noan'anaviy yondashuvning ahamiyati shaxsning individual ta'limning o'zboshimchalik bilan yuqori shakllarini o'zlashtirish usuli sifatida ortadi, bunda shaxs ijtimoiy tanlashning faol sub'ekti hisoblanadi. Jamiyatning har bir yangi a’zosini pedagogik tizimda innovatsion ta’limning kompleks amaliyoti bilan erta tanishtirishga ijtimoiy ehtiyoj ortib bormoqda.
Zamonaviy maktabning bola shaxsini har tomonlama rivojlantirishga yo'naltirilganligi, xususan, asosiy bilim, ko'nikma va ko'nikmalar shakllanadigan o'quv faoliyatining individual moyilliklarni rivojlantirish bilan bog'liq ijodiy faoliyat bilan uyg'un kombinatsiyasi zarurligini anglatadi. o'quvchilarning kognitiv faolligi, muammolarni mustaqil hal qilish qobiliyati va boshqalar. An'anaviy ta'lim jarayoniga bolaning shaxsiy-motivatsion va analitik-sintetik sohalarini, xotirasini, e'tiborini, fazoviy tasavvurini va boshqa bir qator muhim aqliy funktsiyalarni rivojlantirishga qaratilgan turli xil rivojlanish tadbirlarini faol joriy etish maktabning eng muhim vazifalaridan biridir. pedagogik xodimlar. Binobarin, zamonaviy ta'limning muvaffaqiyati an'anaviy ta'lim jarayonini qayta ko'rib chiqmasdan mumkin emas: uning mazmuni, shakllari, o'qitish usullari, faoliyatni tashkil etish va boshqalar. Demak, noan'anaviy pedagogik texnologiyalarga qiziqishning ortishi tasodifiy emas. Pedagogik texnologiyalarni joriy etish va ularni an'anaviy ta'lim bilan muvaffaqiyatli uyg'unlashtirish ko'proq o'quvchilarga yo'naltirilgan. Ular talabaning qiziqishlari, moyilligi, imkoniyatlarini hisobga olgan holda qurilgan va o'rganishning minimal darajasini kafolatlaydi, natijalarning takrorlanishi va takrorlanishini ta'minlaydi.
Shaxsni rivojlantirish g'oyasini yangi deb aytish mumkin emas, ilgari o'quv jarayonida bola rivojlanishi muammolari ko'tarilmagan yoki hal qilinmagan. O'quv jarayonida shaxsni rivojlantirish muammolari bilan bog'liq bo'lgan bir qator nomlarni (L.S. Vygotskiy, V.V. Davydov, E.N. Kabanova-Meller, N.A. Menchinskaya, I.S. Yakimanskaya va boshqalar) sanab o'tishingiz mumkin. . Jamiyat taraqqiyotida u yoki bu g‘oya birinchi o‘ringa chiqadi yoki vaqtinchalik “unutiladi”, lekin uni o‘rganish hech qachon to‘xtamaydi, eng muhimi, maktabda amaliyotga tatbiq etilishi.
Madaniy rivojlanishning tashqi vositalarini (yozishni, o'qishni, hisoblashni o'z ichiga oladi) o'z maqsadlari bilan chegaralangan o'qitishni an'anaviy, sof ta'lim muammolarini hal qilish deb hisoblash mumkin. Madaniy rivojlanishning tashqi vositalarini o'zlashtirish orqali butun shaxsning yuqori aqliy funktsiyalarining rivojlanishini ta'minlashni (tashkil etishni) etakchi maqsadlar deb hisoblaydigan ta'lim rivojlanmoqda va shu bilan birga maqsadli xususiyatga ega bo'ladi. . Bunday ta'limning natijasi - bolaning erishgan shaxsiy rivojlanish darajasi, uning individualligi.
E'tibor bering, an'anaviy va noan'anaviy texnologiyalarni tanlash bir o'qitish usulini boshqasiga qarama-qarshi qo'ymaydi. Aksincha, ko'plab o'qitish texnologiyalarining yaratilgan yaxlit ko'rinishi nafaqat ularga teng munosabatda bo'lishga yordam beradi, balki o'qituvchini ular haqidagi ma'lumotlarning barcha manbalari bilan muntazam tanishtirishga yordam beradi: didaktika, matematikani o'qitish usullari, va umumta’lim muassasalari o‘qituvchilari tajribasi. Shunday qilib, bir-birini to'ldiruvchi turli xil o'qitish texnologiyalari o'qituvchi va talabalarning turli tomonlardan bir xil o'zaro ta'sirini tavsiflaydi. Shuning uchun o'qitish texnologiyalarini tanlash va to'g'ri kombinatsiyasi murakkab pedagogik muammo bo'lib, o'qituvchi tomonidan turli darajadagi: intuitiv, ongli va oqilona hal qilinishi mumkin.
Darsni ishlab chiqishda o'qitish texnologiyalarini tanlash va uyg'unlashtirishning mantiqiy asosi ularning qo'yilgan o'quv, tarbiyaviy va rivojlantirish maqsadlariga, tanlangan o'quv materialining mazmuniga, talabalar va o'qituvchilarning imkoniyatlariga muvofiqligini aniqlash orqali amalga oshirilishi kerak. mavjud sharoitlar va o'quv materialini o'rganish uchun ajratilgan vaqt.
Ishning maqsadi: boshlang’ich sinflarda matematika o’qitishning an’anaviy va noan’anaviy texnologiyalarini uyg’unlashtirish yo’llari va vositalarini aniqlash.
Maqsaddan kelib chiqib, quyidagi vazifalarni hal qilish kerak bo'ladi:
Tahlil asosida zamonaviy tayanch maktabda matematikani o‘qitish jarayonini takomillashtirish yo‘llarini aniqlash uchun an’anaviy va noan’anaviy ta’lim texnologiyalari;
Boshlang'ich maktabda matematika o'qitishning an'anaviy va noan'anaviy texnologiyalarini uyg'unlashtirish jarayonining mazmuni va mohiyatini ochib berish;
Ta'lim jarayonida an'anaviy va noan'anaviy o'qitish texnologiyalarini uyg'unlashtirishning pedagogik maqsadga muvofiqligini nazariy asoslash.
Materiallar va tadqiqot usullari
O‘rganish jarayonida biz qo‘yilgan vazifalarga adekvat bo‘lgan metodlar majmuasidan foydalandik: matematikadan falsafiy, psixologik, ilmiy-pedagogik adabiyotlar, dasturlar, darsliklarni nazariy tahlil qilish, o‘quvchilarga matematika o‘qitish jarayonini kuzatish.
Tadqiqot natijalari
Didaktikada ta'lim jarayonining barcha tarkibiy qismlari tabiiy ravishda o'zaro bog'liqligi aniqlangan. Maqsad qonun sifatida ta’lim mazmuni va usullarini belgilaydi. Uslublar o'quv jarayonini tashkil etish vositalari va shakllarini tanlashni belgilaydi. Ta'limning barcha tarkibiy qismlarining o'zaro bog'langan birligi ma'lum ta'lim natijalarini beradi.
Uni samarali tashkil etish uchun ma'lum fundamental talablar o'rganish tamoyillari deb ataladigan o'rganish qonunlaridan kelib chiqadi. O'qitish tamoyillarini bilish sizga kerakli o'qitish usullarini ishonchliroq tanlash imkonini beradi.
O'quv jarayonining umumiy tuzilishi va uning usullarini bilgan holda, o'qituvchi darsning ushbu bosqichida qanday faoliyat usullari, o'zi va o'quvchilarning o'zlari qanday aniq harakatlar va operatsiyalarni bajarishlari, qanday o'quv vositalaridan foydalanish haqida o'ylaydilar. ta'limning ushbu bosqichiga qo'yilgan vazifalarni eng muvaffaqiyatli hal qilish. Shuni esda tutish kerakki, harakatlar har doim belgilangan vazifalar bilan, operatsiyalar esa - o'rganish uchun mavjud sharoitlar bilan bog'liq. Va harakatlar va operatsiyalar o'zaro bog'liq bo'lsa-da, ma'lum bir texnika va o'qitish usulini qurishda ularning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olish kerak.
O'qitish usullarining funktsiyalari haqidagi g'oya kengaytirildi. Endi rag'batlantiruvchi (rag'batlantiruvchi), tashkil etuvchi va nazorat qiluvchi funktsiyalarni ajrating. Usullarni qo'llash maqsadlari ham maktab o'quvchilariga ta'lim berish bilan cheklanmaydi, ular albatta tarbiya va rivojlanishni o'z ichiga oladi. Shuning uchun ular o'qitish usullarining ta'lim, tarbiya va rivojlantiruvchi funktsiyalari haqida gapiradilar. Ushbu qoidalar barcha didaktlarni tan oladi, lekin ayni paytda ular har bir usulning dominant funktsiyalarini ta'kidlaydi.
O'qitish usullarini optimal tanlash bo'yicha rivojlanayotgan nazariya va metodologiya paydo bo'ldi, unda ma'lum bir vaziyat uchun eng samarali usullarni tanlash mezonlari ishlab chiqilgan, tipik vaziyatlarda ularning samaradorligini qiyosiy baholash amalga oshirilgan va shartlar yaratilgan. o'qitish usullarining qaysi biri eng oqilona ekanligi aniqlangan.
O'qitish usullarini takomillashtirishda mukammallikning ahamiyati haqida ham shuni aytish kerak. Masalan, pedagogika va maktab amaliyotidagi Lipetsk tajribasi dars tuzilishini yaratishga ijodiy yondashishning muhim dialektik g'oyasini qoldirdi. Pedagogikadagi Rostov tajribasidan ta'lim jarayonini optimallashtirish g'oyasi paydo bo'ldi, ya'ni. maktab o'quvchilarining real ta'lim imkoniyatlarini chuqur o'rganish, ularning ba'zilarini bo'rttirib yoki kam baholamasdan turli xil o'qitish usullarini mohirona uyg'unlashtirish, maktab o'quvchilari va o'qituvchilarini ortiqcha yuklamasdan o'rganish samaradorligini oshirish g'oyasi asosida uning optimal variantini tanlash.
Turli metodlar asosida maktab o‘quvchilarining bilim qobiliyatlarini har tomonlama rivojlantirish uchun sharoit yaratiladi. Tabiiyki, shu bilan birga, o'rganish o'quvchilar e'tiborini o'quv materialining mohiyatidan chalg'itadigan o'zgaruvchan faoliyatning kaleydoskopiga aylanmasligi uchun xilma-xillik mezoniga rioya qilish kerak. Bularning barchasi yana o'qituvchilardan nafaqat turli xil texnologiyalarni mustaqil ravishda qo'llashni, balki har bir alohida holatda ularning optimal kombinatsiyasini tanlashni talab qiladi. Buning uchun, birinchi navbatda, texnologiyani tanlash holatini tushunish kerak, ya'ni. uning fikrlash, asoslash va o'z-o'zidan emas, tasodifiy qo'llanilishini amalga oshirish.
Qozog'istonda zamonaviy maktabning rivojlanishi maktab ta'limining barcha bosqichlarida shaxsning turli xil ta'lim ehtiyojlarini qondirishga qaratilganligi bilan tavsiflanadi. Ommaviy maktabning bazaviy o‘quv dasturiga o‘tishi, har bir ta’lim muassasasi tomonidan o‘quvchilarga yo‘naltirilgan ta’lim mazmunini yaratish va turli texnologiyalarni joriy etish, ularni maktab faoliyati amaliyotiga joriy etish yana dolzarb masala asosiy maktabda noan'anaviy o'qitish usullarini qo'llash. O'qitishdagi ustun shaxsga yo'naltirilgan yo'nalish talabaning sub'ektivligini tan olishni o'z ichiga oladi, bu ko'p jihatdan uning yo'nalishi bilan belgilanadi. shaxsiy rivojlanish. Shu bilan birga, talaba bilim, ko'nikmalarni egallashga yordam beradigan o'quv ishining usullarini o'zlashtirishni amalga oshirishda o'z taqdirini o'zi belgilash, o'zini o'zi anglash, keyinchalik ularni o'rganish bilan bog'liq bo'lmagan vaziyatlarda qo'llash huquqini saqlab qoladi, shuningdek, o'qitish usulini, axborot darajasini va hokazolarni tanlash mumkin. Ta'limda o'quvchiga yo'naltirilgan yondashuvni amalga oshirish uchun shart-sharoitlarni yaratish bosqichi - bu talabaga ko'proq e'tibor qaratiladigan va zamonaviy sharoitda ta'lim jarayonini modernizatsiya qilish usullaridan biri bo'lishi mumkin bo'lgan noan'anaviy o'qitish usullari, masalan: 1) individuallashtirish va darajalarni farqlash; 2) axborotlashtirish; 3) o'quv o'yinlari yordamida intensivlashtirish. Ularning barchasi bolaning faolligini, uning bilim va ko'nikmalarni o'zlashtirishga bo'lgan ehtiyojini oshirishga imkon beradi.
Boshlang'ich sinf o'quvchilariga matematika o'qitish oldida turgan etakchi didaktik vazifa ularning bilish faoliyatini faollashtirish, mustaqillikni rivojlantirish va o'quv materialini o'zlashtirishga ijodiy munosabatni shakllantirishdir. Boshlang'ich sinf o'quvchilarining o'quv va kognitiv faoliyati va bilimlarni o'zlashtirishi ularning tafakkuri, xotirasi va zukkoligining individual xususiyatlarini o'z ichiga oladi. Bularning barchasi ta'limning jamoaviy shakllarida o'quvchilarga individual yondashishning didaktik tamoyilini amalga oshirish va ta'lim jarayonida individuallashtirish muammosini jadal rivojlantirish zarur degan xulosaga keladi.
Boshlang'ich sinf o'quvchilariga individual yondashishning navbatdagi tamoyili tabaqalashtirilgan yondashuvdir. Differentsial yondashuvning eng muhim sharti har bir bolaning o'rganish imkoniyatlarini aniqlash asosida uning individual xususiyatlarini bilish va hisobga olishdir. Aqliy jarayonlarning individual xususiyatlari bolaning idrok etish, xotira, fikrlash, sezish va his-tuyg'ularning rivojlanishiga qarab, uning darajadagi imkoniyatlarini belgilaydi va uning profil yo'nalishini belgilaydi. Shu sababli, o'quv jarayoniga individuallashtirish va darajalarni farqlashni joriy etish, shuningdek, asosiy maktabda matematika darslarida ularning individual rivojlanish darajasiga mos keladigan topshiriqlardan foydalanish bolaga quvonch keltiradi va o'rganishga doimiy qiziqish uyg'otadi. , shuningdek, o'rganish motivatsiyasini faollashtirish.
Matematika umuman ko'rinib turganidek hisobdan boshlanmaydi, balki ... topishmoqlar, ya'ni muammolar bilan boshlanadi. Boshlang'ich sinf o'quvchilarining ijodiy tafakkurini rivojlantirish uchun ular hayrat va qiziqishni his qilishlari, bilishda insoniyat yo'lini takrorlashlari, yozuvlarga bo'lgan ehtiyojni qondirishlari kerak. Faqat qiyinchiliklarni engish, muammolarni hal qilish orqali bola ijod olamiga kirishi mumkin. Muhim rol bolalarning ijodiy ishlariga tayyorgarlik ko'rishda asosiy maktab o'ynaydi. Bunday faoliyatning psixologik asosi erta maktab yoshida yotadi. Tasavvur va fantaziya, ijodiy tafakkur rivojlanadi, qiziquvchanlik tarbiyalanadi, hodisalarni kuzatish va tahlil qilish, taqqoslash, faktlarni umumlashtirish, xulosalar chiqarish, faoliyat, faollik, tashabbusni amaliy baholash qobiliyati shakllanadi. Qiziqishlar, mayllar shakllana boshlaydi va farqlanadi, ijodkorlik asosida yotuvchi ehtiyojlar shakllanadi.
Ta’limni axborotlashtirishning afzalliklaridan biri – matematika darslarida “Bilimlar minorasi”, “Superintellekt”, “Vunderkind”, “Saymoq va g‘alaba qozonish”, “Aqliy hisoblash”, “Kasr” o‘yin dasturlari kabi ta’lim dasturlarini qo‘llashdir. " va boshqalar dars materialini o'zlashtirishning turli bosqichlarida o'qitish, umumlashtirish va o'zlashtirishni nazorat qilish imkonini beradi.
Jamiyatni axborotlashtirish sharoitida doimo pedagogikaning eng muammoli vazifalaridan biri bo‘lib kelgan boshlang‘ich maktab yoshidagi bolalarning mantiqiy tafakkurini shakllantirish yanada murakkab muammoga aylanib bormoqda va buning sababi, birinchi navbatda, kichik odamni o'rab turgan predmet muhiti tubdan o'zgarib borayotganligida.bilimlar olamiga kirib borish. Ob'ekt muhiti nafaqat o'sib bormoqda, balki ob'ekt muhitining tubdan yangi segmentlari paydo bo'ladi va ularning ko'rinishi, birinchi navbatda, jamiyatni axborotlashtirishning global jarayoni bilan bog'liq. Fan muhitining yangi segmentlarining ko'pgina ob'ektlari o'qituvchilar uchun "o'z-o'zidan narsalar" dir. Bu erda bolalarning rivojlanishi, shu jumladan ularning mantiqiy tafakkurini shakllantirish, ularni tarbiyalash uchun to'g'ri kognitiv yordam yoki to'g'ri psixologik yosh strategiyasiga ega bo'lmasligi katta xavf tug'diradi.
O'yin har doim bolalarni rivojlantirish, tarbiyalash va o'qitishning eng kuchli vositalaridan biri bo'lib kelgan. Mavzu muhitining holati va kompyuter dasturlari va o'yinlaridan foydalanish bir-biri bilan chambarchas bog'liq. Boshlang'ich maktabda matematika darslarida kompyuter o'yinlaridan foydalanish jarayonida predmet muhitining ushbu aktual ob'ektlari bola uchun "u uchun narsalar" ga aylanadi.
Bundan kelib chiqadiki, kompyuter o'yinlari zamonaviy pedagogik vosita sifatida uning stsenariysi amalga oshiriladigan fan muhitining segmentini sinchkovlik bilan tanlash va tahlil qilishni talab qiladi.
Talabalar va o'qituvchilar o'rtasidagi mavjud munosabatlarning tabiati barcha ta'lim ishlarining samaradorligiga ta'sir qiladi. O'rnatilgan munosabatlar har xil bo'lishi mumkin: ular pedagogik jarayonni afzal ko'radi va uni qiyinlashtiradi, o'rganish va qiziqish jarayonini rag'batlantirishi va ularni sekinlashtirishi mumkin. O'quv jarayonida bolaning faolligi printsipi didaktikaning asosiy va eng muhim tushunchalaridan biri bo'lgan va shunday bo'lib qoladi. Bu tushuncha bola faoliyatining sifatini bildiradi, u yuqori darajadagi motivatsiya, bilim va ko'nikmalarni egallashga bo'lgan ongli ehtiyoj, shuningdek, ijtimoiy me'yorlarga rioya qilish va bajarish bilan tavsiflanadi. Bolaning bunday faolligiga maqsadli pedagogik ta'sirlar va pedagogik muhitni tashkil etish, ya'ni asosiy maktabda matematika darslarini faollashtirish sabab bo'lishi mumkin. Boshlang‘ich sinflarda matematika darslarida o‘quv o‘yinlaridan foydalanish shular jumlasidandir. O'yin, o'rganish va mehnat bilan bir qatorda, inson faoliyatining asosiy turlaridan biridir. Akademik G.K.ning taʼrifiga koʻra. Selevko: "O'yin - bu ijtimoiy tajribani qayta tiklash va o'zlashtirishga qaratilgan vaziyatlardagi faoliyat turi bo'lib, unda xatti-harakatlarning o'zini o'zi boshqarishi shakllanadi va takomillashtiriladi". Aksariyat o'yinlar to'rtta asosiy xarakterga ega, bular: erkin rivojlanuvchi faoliyat; bu faoliyatning ijodiy, asosan improvizatsiya, juda faol tabiati; faoliyatning hissiy ko'tarilishi, raqobat, raqobatbardoshlik, raqobat va boshqalar; o'yin mazmunini, uning rivojlanishining mantiqiy va vaqtinchalik ketma-ketligini aks ettiruvchi bevosita yoki bilvosita qoidalarning mavjudligi.
O'yinning o'quv faoliyati sifatida tuzilishi maqsadni belgilash, rejalashtirish, maqsadni amalga oshirish, shuningdek, o'quvchi o'zini sub'ekt sifatida amalga oshiradigan natijalarni tahlil qilishni o'z ichiga oladi. O'yin faoliyatining motivatsiyasi uning ixtiyoriyligi, tanlov imkoniyati va raqobat elementlari, shuningdek, o'quvchilarning o'zini o'zi tasdiqlash va o'zini o'zi anglash ehtiyojlarini qondirishdir. Asosiy maktabda matematika darslarida quyidagi turdagi o`quv o`yinlaridan foydalanish: arifmetik o`yinlar, geometrik o`yinlar, tasavvur, xotira va diqqatni rivojlantirish uchun o`yinlar va boshqalar o`quvchilarni o`qishga undaydi. Matematika darslarida o`quv o`yinlaridan foydalanishni amalga oshirish quyidagi asosiy yo`nalishlarda amalga oshiriladi: o`quvchilar oldiga o`yin topshirig`i shaklida didaktik maqsad qo`yiladi; ta'lim faoliyati o'yinning asosiy qoidalariga bo'ysunadi; o'quv materiali uning vositasi sifatida ishlatiladi, didaktik vazifani o'yinga aylantiradigan o'quv faoliyatiga raqobat elementi kiritiladi; didaktik vazifani muvaffaqiyatli bajarish o'yin natijasi bilan bog'liq.
Intensiv ta'lim uchun eng qulay fonni rejalashtirish, ishlab chiqish va ishlab chiqish talabaning shaxsiy, motivatsion va semantik sohasida ijobiy o'zgarishlarga yordam beradi.
Shunday qilib, boshlang‘ich sinflarda matematika darslarida noan’anaviy o‘qitish usullarini qo‘llash muammosini o‘rganish shuni ko‘rsatadiki, o‘rtacha o‘quvchiga e’tibor qaratishdan tabaqalashtirilgan va individuallashtirilgan o‘quv dasturlariga o‘tish zarur. Shuning uchun boshlang'ich sinf o'qituvchilariga ta'lim faoliyatining an'anaviy va intensiv shakllarini sezilarli darajada o'zgartirish muhim rol o'ynaydi va ulardan darslarda ijodiy jarayonning o'zini modellashtiradigan zamonaviy ta'lim texnologiyalaridan foydalanish zarur. Noan'anaviy o'qitish usullaridan foydalanish uchun bolaning o'z intellektual qobiliyatlarini o'z-o'zidan amalga oshirish imkoniyati mavjud bo'lgan ma'lum darajadagi guruhda bo'lish qulayligini yaratish mumkin.