TəLİm və TƏRBİYƏ prosesiNİn həyata keçİRİLMƏSİ Layihə Avropa İttifaqı tərəfindən maliyyələşdirilir
Yüklə 2,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Tərifləmə
- rəğbətləndirmənin ən yüngül vasitəsidir. Şagirdi həm təklikdə, həm də kollektiv qarşısında tərifləyirlər. İstər təklikdə, istərsə də kollektiv qarşısında təriflənən şagird öz qüvvəsinə inanır, tapşırılan işi həvəslə icra etməyə çalışır. Təşəkkür - təriflənməyə nisbətən daha təsirli vasitədir. Təşəkkür həm şifahi, həm də yazılı şəkildə verilir, Təşəkkür adətən daha gərgin əmək prosesində əldə edilmiş nailiyyətə görə verilir. Təşəkkürün kollektiv qarşısında elan edilməsi onun tərbiyəvi təsirini xeyli artı - rır. Mükafat - şagird hər hansı bir tapşırığı səmərəli, keyfiyyətlə icra etdikdə verilir. Modulun adı: Təlim və tərbiyə prosesinin həyata keçirilməsi 113 Şagirdə kitab, avtoqələm, fotoaparat, musiqi aləti suvenirlər, şahmat taxtası və s. mükafat verilə bilər. Belə mükafatların verilməsində məqsəd həm şagirdləri, həm də kollektivi daha səylə, həvəslə işləməyə ruhlandırmaqdır. Müvəffəqiyyət qazanan şagirdin tərifnamə ilə təltif edilməsi, hər hansı bir şagirdin daha çox həvəs göstərdiyi fənni öyrənməsinə, məşğələlərdə fəal iştirak etməsinə şərait yaradır. Məktəblərdə cəzanın bir sıra vasitələrindən istifadə edilir. Məzəmmət etmək və ya danlamaq cəzanın ən yüngül formasıdır. Müəllim pis hərəkətinə görə şagirdi danlayır, həmin hərəkətdən narazı qaldığını bildirir. Bu kömək etmədikdə şagird dərsdən və ya hər hansı bir tədbirdən kənarlaşdırılır. Şagirdin hərəkəti kobud, intizamsız xarakter aldıqda ona əvvəlcə şifahi, bu davam edərsə, yazılı töhmət verilir. Dərsdən sonra şagird məktəbdə saxlanılır, icra olunmamış tapşırığın icrası tələb olunur. Şagirdin valideyninin məktəb şurasına çağırılması kimi cəza vasitəsindən də istifadə olunur. Normalara uyğun gəlməyən hərəkətlərinə görə şagird valideyni ilə birlikdə məktəb şurasına çağırılır. Şagirdin digər sinfə və ya məktəbə köçürülməsində məqsəd şagirdi ona təsir edən amillərdən, mühitdən uzaqlaşdırmaqdır. Şagird müəllimlərə və məktəb rəhbərlərinə müntəzəm tabe olmadıqda və intizamı kobud surətdə pozduqda, onun haqqında ən ağır cəza vasitəsi olan məktəbdən xaric edilməsi tətbiq edilir. Tərbiyə metodlarından istifadə edərkən şagirdlərin yaş və fərdi xüsusiyyətləri nəzərə alınmalı, uşaq kollektivinə və onun tərbiyəvi gücünə istinad edilməli, tərbiyə metodlarının tətbiqində isə müəyyən hədd, obyektivlik, ədalətlilik və təhsilalanların hüquqları gözlənilməlidir. İnsan şüurlu məxluq olduğu üçün onun bütün fəaliyyəti, davranışı şüurla tənzim olunur. Buna görə də ilk növbədə şüura təsir göstərmək, onda əxlaqi təsəvvürlər, inam, əqidə formalaşdırmaq lazım gəlir. Tərbiyə şüurla davranışın vəhdətinə əsaslanır. İnsana əxlaqi normaları izah etməklə yanaşı, onun bu normalara uyğun davranması, müsbət adətlərə yiyələnməsi də vacibdir. Tərbiyə keyfiyyətlərinin böyük qismi adətlərlə bağlıdır. Məsələn, intizam, mədəni davranış, səhiyyə - gigiyenik vərdişlər, həyati tələbat və bacarıqlar adət nəticəsində formalaşır. Xüsusən böyük yaşlarda şüura təsir göstərmək imkanı məhdud olan dövrdə tərbiyə işində adətlər böyük rol oynayır. Deməli, tərbiyə işində insanın iradəsini möhkəmlətmək, onda müsbət adətlər yaratmaq və bu yolla düzgün davranış təcrübəsi formalaşdırmaq zəruridir. Tərbiyə metodlarının müəyyən qrupu məhz bu məqsədə xidmət edir. Tərbiyə işində insanın hissi aləmi də mühüm rol oynayır. Rəğbət - nifrət, sevinc - kədər, xeyirxahlıq - bədxahlıq, hümanizm - eqoizm, həzz - ikrah hissləri davranış və rəftarı stimul laşdırır. Uşaqlıqdan insan qəlbinə müsbət hisslər aşılanmazsa, orada boşluq yaranar və çox vaxt bu boşluğu mənfi hisslər tutur. Nəticədə insan qəlbində bədxahlıq, qəddarlıq, laqeydlik, habelə bir çox nəfs xəstəlikləri - paxıllıq, tamahkarlıq, kin, qeybət, acgözlük yuva salır və insanı xoşagəlməz yollara çəkir. Bu mənada tərbiyə metodları həm insanın psixi - şüur fəaliyyətinin, həm davranış, rəftar və ünsiyyət fəaliyyətinin təşkilini, həm şüur və davranışı stimullaşdırmağı, həm də prosesə nəzarəti təmin etməlidir. |