Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

12.5.
 
Optik elementlar bazasidagi xalqaro telekommunikatsiya
tarmoqlari
 
Zamonaviy biznes mamlakatlar va davlatlarni sakrab o’tdi. 
Zamonaviy tadbirkor xayotning asosiy xususiyati – axborotlarni intensiv 
ayirboshlashga talablardir. Axborotlarni almashinish intensivligining 
ortishi va kompaniyalar faoliyatining geografik masshtablari kengayishi 
xalqaro axborot tarmoqlarida spetsifik izlar qoldirmoqda. 
Shu narsa ma’lum bo’ldiki, xalqaro tarmoq – axborot tarmog’i 
bo’lib, uning komponetlari bir nechta mamlakatlarda joylashgandir. 
Xalqaro tarmoqlarning xususiyati – aloqa liniyalaring narxlari 
balandligi. Bitta mamlakat xududidagi aloqa, xalqaro liniyalardagi 
aloqaga nisbatan bir darajaga arzondir, bu nisbat aloqa turlariga bog’liq 
emas. Shuning uchun xalqaro tarmoqlar bilan ishlaganda axborotlarni 
qisishning xar xil usullari, shuningdek terminal uskunalarining rad 
etishga bardoshligini oshirish juda muxim axamiyatga egadir. 
Xalqaro tarmoqlardan foydalanish bilan bog’liq yana muxim 

---

313 
muammolardan biri - telekommunikatsion standartlar, aloqa liniyalari 
va 
foydalanilayotgan 
uskunalarning 
turli 
xilligidir. 
Xalqaro 
tarmoqlarning yana bir xususiyati ularning katta geografik masshtablar 
bilan bog’liqligi va monitoring va boshqarish tizimlariga ayrimcha 
talablardir. 
Telekommunikatsion inrfastrukturaning
turli mamlakatlarda 
rivojlanish darajasining farqi katta, bu esa o’sha 
mamlakatlarda 
qo’llanayotgan tizimlarda katta iz qoldiradi. Texnologiyaning juda tez 
rivojlanishi bunday sharoitda qo’shimcha muammolarning paydo 
bo’lishiga olib 
keladi. Dunyojuda
xam 
integrallashmoqda, 
uni 
axborotlashtirish juda katta tezlikda o’smoqda. Bundan 
quyidagi 
xulosani aytish mumkin – xalqaro telekommunikatsiya tarmoqlari shunday 
loyixalashtirilishi kerakki, ularni bo’layotgan o’zgarishlarga ortiqcha 
xarajatlarsiz tezda moslashtirish imkonyatga ega bo’lishi lozim. Xalqaro 
tarmoqlar, 
xususan 
optik 
xalqaro 
tarmoqlar 
juda 
spetsifik 
telekommunikatsion muxitdir. Bu spetsifika ulardan foydalanish xosil 
bo’ladigan muammolarga va ular yychimiga o’z ta’sirini o’tkazmay 
qolmaydi. 
Keyingi yillarda xar xil loyixalarni amalga oshirish natijasida 
umumiy uzatish tezligi 12 Gbit/s transatlantika va 6,98 Gbit/s tinch 
okeani optik telekommunikatsiya tarmoqlari foydalanishga topshirilgan. 
Ularning ayrimlari xaqida axborot berish mumkin. Project Yellow 
loyixasi Shimoliy Amerika (Nyu-York) va Evropani (Angliya) 
bog’lovchi, uzatish tezligi 320 Gbit/s dan 1,28 Tbit/s gacha 
o’zgartirilishi mumkin bo’lgan, keng polosali uzunligi 6000 kilometr 
suv osti magistrali; TAT-14 – WDM texnologiyasi qo’llangan 14-nchi 

---

314 
transatlantik telefon kabel tizimi. Sig’imi 640 Gbit/s, STM-
64 tizimi qo’llangan optik suv osti kabeli AQShni xalqa topologiyasi 
bo’yicha Buyukbritaniya, Fransiya, Gollandiya, Germaniya va Daniya 
bilan bog’lovchi magistraldir; Apollo tizimi – umumiy uzunligi 
13000 
kilometr, 
uzatish 
tezligi 
3,2 
Tbit/s 
gacha, 
AQSh, 
Buyukbritaniya va Fransiyani ikkita yo’lcha bilan bog’laydigan suv osti 
magistrali. Apollo tizimi optik elementlar bazasida yaratilgan nufuzli 
xalqaro telekommunikatsiya tarmog’idir; Yaponiya, Gavay orollari va 
AQSh bog’lovchi suv osti uzunligi 225000 kilometr TRS-5 (Trans-
Pacific Cable – 5)optik magistral; uzunligi 30500 kilometr, jumladan 
28900km suv osti kabelli optik magistral Southern Cross Avstraliya, 
YAngi Zelandiya, Gavay orollari va AQSHni bog’laydi; PC-1 (Pacific 
Crossing 1) optik-tolali 
uzunligi 21000 kilometrli xalqali tarmoq 
AQSh va Osiyoni bog’laydi. 
Shunday 
qilib, 
quyidagilarni 
ta’kidlash 
mumkin, 
foton 
texnologiyasi asosidagi telekomunikatsiya tarmog’i istiqbolli tarmoqdir; 
Er shari umuman olganda yuqori tezlikli optik tolali xalqalar bilan o’rab 
olingan, bu tarmoqqa ulangan istalgan milliy telekommunikatsiya 
tarmog’i istalgan mamlakat telekommunikatsiya tarmog’iga kirishi 
mumkin. 

---

315