Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı 2

KARABIYIK Süreyya Banu

Danışman : Prof. Dr. Doğanay TOLUNAY

Anabilim Dalı : Orman Mühendisliği

Programı : -

Mezuniyet Yılı : 2014

Tez Savunma Jürisi : Prof. Dr. Doğanay TOLUNAY

Prof. Dr. M. Ömer KARAÖZ

Prof. Dr. Ender MAKİNACI

Doç. Dr. Gülriz BAYÇU

Doç. Dr. Orhan SEVGİ

Türkiye Ormanlarında Bitkisel Kütledeki Karbon Stoku: Farklı Hesaplama Yöntemlerinin Karşılaştırılması
Türkiye her yıl Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Sekretaryasına ulusal sera gazları envanterini sunmaktadır. Envantere göre, Türkiye ormanlarında canlı bitkisel kütlede 2011 yılı itibarıyla 16,85 milyon ton net karbon birikimi olmuştur. Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) tarafından hazırlanan arazi kullanımı, arazi kullanım değişikliği ve ormancılık (LULUCF) rehberine göre hazırlanan bu envanterde bazı hatalar bulunmaktadır. Örneğin gövde odunu hacmini gövde odunu kütlesine dönüştürmede kullanılan hacim ağırlığı (t/m3) değerleri hatalıdır. Benzer şekilde, gövde odunu kütlesini topraküstü kütleye genişletmek için kullanılan BEF katsayıları da az sayıdaki bitkisel kütle verisine dayanarak hazırlanmıştır. Orman amenajman planlarında “a gelişim çağı”nda olan meşcereler genç meşcereler olarak tanımlanmakta iken 20 yaşından daha yaşlı olan ve “a gelişim çağı” sınıfında bulunan meşcereler hesaplamalara dahil edilmemiştir. Benzer şekilde korunan alanlarda depolanan karbon miktarı da hesaplamaya dahil edilmemiştir. Halbuki LULUCF’e göre, yönetilen sınıfında yer alan korunan orman alanlarında da biriktirilen karbon miktarının hesaplanması gerekmektedir. Türkiye ormanlarında biriktirilen karbon miktarının hesaplanmasındaki en büyük hata; kesimler, yangın vb. şekilde ormandan uzaklaştırılan karbon miktarının hesaplanmasında yapılmaktadır. Bu hata LULUCF’te kesilenlerle uzaklaştırılan karbon miktarının hesaplanması için verilen yöntemden kaynaklanmaktadır. Nitekim LULUCF yerine hazırlanmış olan AFOLU (Tarım, Ormancılık ve Diğer Arazi Kullanımı) rehberinde bu durum düzeltilmiştir.

Bu çalışma ile 2002 - 2012 yılları arasında Türkiye ormanlarındaki karbon stokları ve yıllık karbon birikimleri incelenmiştir. Hesaplamalar IPCC tarafından 2006 yılında yayınlanan AFOLU rehberi metodolojisi ve ülkemize özgü geliştirilen bitkisel kütle katsayıları ile yapılmıştır. Buna göre Türkiye ormanlarında canlı bitkisel kütledeki karbon stoku AFOLU metodolojisi ve ağaç türüne özgü katsayılarla 2002 yılında 511,34 milyon ton, 2012 yılında ise 598,42 milyon ton, ibreli ve yapraklı türler için genelleştirilmiş katsayılarla 2002 yılında 511,79 milyon ton, 2012 yılında ise 601,94 milyon ton olarak hesaplanmıştır. Türkiye ormanlarında canlı bitkisel kütledeki karbon birikiminin hesaplanmasında stok farkı ve kazanç – kayıp farkı olmak üzere iki ayrı metot kullanılmıştır. Stok değişimi yöntemi ile yıllık karbon birikimi, AFOLU metodolojisine göre ağaç türüne özgü katsayılarla 8,7 milyon ton/yıl, genelleştirilmiş katsayılarla 9,02 milyon ton/yıl bulunmuştur. Kazanç-kayıp yöntemi ile yıllık karbon birikimleri ise sadece AFOLU metodolojisi ve genelleştirilmiş katsayılarla belirlenmiştir. Buna göre 2012 yılında canlı bitkisel kütlede brüt 17,81 milyon ton/yıl karbon tutulmuşken, endüstriyel kesimlerle 8,20 milyon ton/yıl, kaçak kesimlerle 0,73 milyon ton/yıl, toplamalarla 0,41 milyon ton/yıl ve yangınlarla 0,23 milyon ton/yıl olmak üzere toplam 9,57 milyon ton karbonun ormandan uzaklaştırılmış ve net 8,24 milyon ton/yıl karbon birikmiştir. 2002 - 2012 dönemi ortalaması ise 8,04 milyon ton/yıl olup, stok farkı yöntemiyle bulunan değerden (9,02 milyon ton/yıl) yaklaşık 1 milyon ton daha azdır. Bu durum kaçak kesimler ve ormandan toplama ile uzaklaştırılan odun miktarının tam olarak hesaplanamamasından kaynaklanmış olabilir. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından 2000 - 2010 yılları arasında Türkiye’deki verimli ormanlar için bulunan yıllık net karbon birikiminin 8 milyon ton/yıl olduğu belirtilmektedir. Ülkemiz tarafından LULUCF metodolojisine göre hazırlanan ulusal sera gazları envanterine göre ise 2002-2012 döneminde ortalama 13,62 milyon ton/yıl kadar karbon biriktirildiği hesaplanmıştır. Bu değer AFOLU metodolojisi ve güncellenmiş katsayılarla hesaplanan yıllık karbon birikimlerinden oldukça yüksektir. Bu nedenle ormanlarımızda canlı kütlede biriktirilen karbon miktarının yeniden hesaplanması gerekmektedir.