Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

Atatürk Arboretumu (İstanbul) Topraklarının Toprak Kaynakları için

Dünya Referans Temeli`ne Göre Sınıflandırılması
Topraklar insanlara birçok fayda sağlamaktadır. Bunların en başında da gıda ve barınma gelmektedir. Bu nedenle topraklar binlerce yıldır üretim kapasitelerine göre sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Ekolojik toprak sınıflandırması olarak adlandırılan bu sınıflandırmada bitki gelişimini etkileyen özelliklerine (taşlılık, fizyolojik derinlik ve toprak türü gibi) göre topraklar gruplandırılmaktadır. Son birkaç yüzyıldır ise topraklar oluşum ve gelişim süreçlerine göre sınıflandırılmaktadır ve bu sınıflandırma toprakları genetik sınıflandırması olarak adlandırılmaktadır.
Toprakların genetik sınıflandırmasında farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Bu yaklaşımlardan en yaygın olanı toprak taksonomisi olarak bilinen ve ABD Tarım Departmanı (USDA) tarafından geliştirilen sistemdir. Bunun haricinde ilkeleri Almanya’da konulan ve Orta Avrupa yaklaşımı olarak adlandırılabilecek diğer bir sınıflandırma da oldukça yaygındır. Ayrıca bazı ülkeler kendi ekolojik özelliklerine göre ayrı toprak sınıflandırmaları da geliştirmişlerdir. Türkiye’de tarım topraklarının sınıflandırmadında toprak sistematiği, orman topraklarının sınıflandırmasında ise Orta Avrupa sınıflandırması kullanılmaktadır. Toprakların sınıflandırması için farklı yaklaşımların bulunması çeşitli zorlukların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu nedenle Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından ‘Toprak Kaynakları için Dünya Referans Temeli (FAO/DRT)’ (World Reference Base for Soil Resources (FAO/WRB)) olarak adlandırılan yeni bir toprak sınıflandırma sistemi geliştirilmiştir. Zaman zaman yenilenen bu sınıflandırmada, çoğunlukla ABD sistemindeki tanımlamalara dayanan teşhis horizonları kullanılmakta, ancak toprakların adlandırılması değişik dillere dayanmaktadır. Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa topraklarının sınıflandırılmasının FAO/DRT göre yapılması kararı alınmıştır.
Oldukça yeni olan FAO/DRT sınıflandırma sistemi ile ilgili Türkiye’de oldukça az çalışma bulunmaktadır. Bu az sayıdaki çalışmanın neredeyse tamamı ise tarım topraklarında yapılmıştır. Bu nedenle İstanbul’daki Atatürk Arboretumu araştırma alanı olarak seçilmiş ve FAO/DRT sınıflandırma sistemine göre burada bulunan toprak referans gruplarının ve toprak birimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
Çalışmada öncelikle toprak sondası ile 250 X 250 m’lik sistematik ağ üzerinde toprak sondası ile örnekler alınmış ve farklı horizon gelişimlerinin olduğu yerler belirlenmiştir. Toplam 13 adet olan bu alanlarda, arazide belirlenen genel yeryüzü şekli özellikleri (eğim, bakı, yeryüzü şekli, yükselti vb), anakaya, toprak tipi, fizyolojik ve mutlak toprak derinlikleri, meşcerenin kapalılık durumu, ağaç ve çalı türlerinin örtme dereceleri, dış toprak hali ve ölü örtü tipi ile kalınlığı, horizonların komşu horizonlarla olan geçiş sınırları dâhilinde ölçülen kalınlıkları, toprak rengi (Munsell Renk Skalası’na göre), lekelenme, taşlılık, toprak türü, strüktür gibi genel bilgiler ilgili tablolara yazılmıştır. Daha sonra arazide ayrılan horizonlardan toprak örnekleri alınmıştır. Bu toprak örneklerinde laboratuvarda hacim ağırlığı, pH, CaCO3, tekstür, toplam azot, organik karbon, değişebilir katyonlar, değişebilir asitlik, katyon değişim kapasitesi, baz doygunluğu belirlenmiştir.
Arazide ve laboratuvarda belirlenen toprak özellikleri yardımıyla FAO/DRT sınıflandırma sistemi göre Atatürk Arboretumu’nda 5 farklı toprak referans grubu olduğu ortaya konmuştur. Bunlar Stagnosol, Luvisol, Cambisol, Alisol ve Acrisoldur.