Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

Toplum: Abies bornmülleriana-Fagus orientalis

• 
  Tipik Alt Toplum: Abies bornmülleriana-Fagus orientalis
  
• 
  Alt Toplum: Fagus orientalis-Abies bornmuelleriana-Pinus sylvestris
  
• 
  Alt Toplum: Actaea spicata-Abies bornmülleriana-Fagus orientalis
  

Yetişme ortamı faktörlerinden istatistiksel olarak en önemli değişkenlerin yükselti, metamorfik anakaya ve bakı olduğu belirlenmiştir. Ancak, değişkenlerin marjinal etkisi dikkate alındığında killi-kireçtaşının önemli bir etkisi bulunmaktadır. Yükselti, tüm değişkenlerin neden olduğu varyasyonun %31’ini oluştururken bakının etkisiyle bu oran %44’e yükselmektedir. Kireçtaşı anakayasının koşullu etkisi ise istatistiksel olarak önemsizdir. Anakaya tiplerinin tamamının neden olduğu varsasyonun ise %39 olduğu belirlenmiştir.

Bitki toplumlarının ortalama gösterge değerleri, yetişme ortamı koşullarını tam olarak yansıtmaktadır. Örneğin, Ayıkaya Tepesi’nin güneşli bakılarında orman sınırını oluşturan Physospermum cornubiense-Pinus sylvestris toplumunun nem, sıcaklık gösterge değerleri düşük, ışık gösterge değeri ise yüksektir. Tepenin kuzey yamacında yayılış gösteren Vaccinium arctostaphylos-Fagus orientalis ve Abies bornmülleriana-Fagus orientalis toplumlarının ise ortalama nem değerleri yüksek, sıcaklık değerleri ise yükseltiyle birlikte düşmektedir. Araştırma alanında gösterge değeri bilinen türler yardımıyla, ordinasyon analizinden toprak besin maddesi, toprak reaksiyonu (pH), ışık, nem, sıcaklık ve karasallık gösterge tür grupları belirlenmiştir.
Toprağın pH değerinin yüksek olması, kalsiyum gibi önemli toprak besin maddelerinin varlığını gösterdiğinden, toprak verimliliğinin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Vejetasyon analizinde de ortalama pH gösterge değerleri ile besin maddesi ve nem gösterge değerleri arasında pozitif bir korelasyon bulunmuştur. Bununla birlikte, pH gösterge değeri yüksek olan orman toplumlarının meşcere ortalama boyları diğer toplumlara göre daha yüksektir. Ayıkaya Tepesi’nin güneşli bakılarında yayılış gösteren Physospermum cornubiense-Pinus sylvestris toplumunun ortalama pH değerinin yüksek olmasına karşın, yağış miktarının düşük olması nedeniyle toprak verimliliği nispeten daha düşüktür. Buna karşın bu toplumun ekolojik salınımının daha geniş olması nedeniyle iyi bir gelişme gösterebilmektedir.
Shannon Weiner ve Simpson indislerine göre tür çeşitliliği en yüksek toplumlar, Physospermum cornubiense-Pinus sylvestris ve Erica arborea-Quercus petraea toplumlarıdır. Bitki toplumlarının tür çeşitlilikleri üzerinde toprak besin maddesi miktarı ve meşcere kapalılığı etkili olmaktadır. Tam kapalı meşcerelerde toprak besin maddesi miktarının yüksek olması tür sayısının artışında etkili olmaktadır. Buna karşın, toprak besin maddesi miktarının düşük olduğu güneşli bakılarda, meşcere kapalılığı düşük olduğu için tür sayısında artış görülmektedir. Ancak, orman vejetasyonunun kapalılık yüzdeleriyle tür çeşitlilikleri karşılaştırıldığında, %100 ve %50 kapalılığa sahip alanlarda tür çeşitliliği azalırken, %80-90 kapalılık yüzdesine sahip meşcerelerde tür çeşitliliği artış göstermektedir.
Ayıkaya Bölgesi’nde orman sınırını oluşturan toplumlarda ağaç kollektifleri şeklinde bir meşcere kuruluşu görülmektedir. Ağaç kollektifleri, yüksek dağ ormanlarının stabil meşcere kuruluşlarıdır. Bu kuruluş özelliklerine uygun olmayan silvikültürel müdahaleler, bölgede rüzgar devrikleri ve gövde kırılmalarına yol açmaktadır.
Çalışma kapsamında benzer ekosistemlerde gerçekleştirilen bitki sosyolojisi çalışmaları TURBOVEG veri yönetim programına aktarılarak bölgesel bir vejetasyon veribankası oluşturulmuştur. Bölgesel vejetasyonun sınıflandırılması sonucu, Ayıkaya Bölgesi ile diğer bölge vejetasyonlarının benzerlikleri belirlenmiştir. Öksin kuşakta yer alan Ayıkaya Bölgesi’nin genel vejetasyon özelliklerine bakıldığında; Zonguldak-Çitdere ve Karabük-Büyükdüz vejetasyonlarıyla yakın özellikler gösterdiği, suböksin kuşakta yer alan Düzce-Elmacık ve Ilgaz Dağı’nın güney yamacında yer alan toplumlarla ise benzerliklerin daha az olduğu belirlenmiştir. Buna karşın Ilgaz Dağı’nın kuzey yamaçlarında yer alan toplumların Ayıkaya Bölgesi’ndeki Kayın ve Meşe ormanlarına benzerlikleri yüksektir.
Çayır vejetasyonundan alınan örnek alanların sınıflandırılması sonucu iki toplum belirlenmiştir:

Sınıf: Astragalo-Brometea

Birlik: Hyperico-Verbascion

• 
  Alchemilla pseudocartalinica-Astrantia maxima toplumu
  
• 
  Teucrium chamaedrys-Bromus riparius toplumu
  

Alpin çayır vejetasyonu bölgede orman içi açıklıklar dışında en geniş yayılışını Ayıkaya Tepesi (1760 m) sırtlarında yapmaktadır. Sırtın çok sarp (%60-100 eğimli) olan güney yamacında kserofit karakterli türlerin ağırlıkta olduğu toplum, Teucrium chamaedrys-Bromus riparius olarak tanımlanırken, mezofil ve orman kenarı geçiş zonlarını karakterize eden türlerin egemen olduğu kuzey yamaçtaki toplum ise Alchemilla pseudocartalinica-Astrantia maxima olarak tanımlanmıştır.

Tür çeşitliliği açısından güney yamaçta yayılış gösteren Teucrium chamaedrys-Bromus riparius toplumu daha zengindir. Kuzey yamaçtaki Alchemilla pseudocartalinica-Astrantia maxima toplumunun tür çeşitliliği ise otlatma baskısı nedeniyle nispeten daha azdır. Nitekim, bu toplumda bulunan Cynosurus cristatus, Cirsium vulgare, Urtica dioica, Dactylis glomerata, Rumex crispus gibi türler otlatma etkisinin bir göstergesidir.