33
oppozitsiya sifatida baholashni, so‘z
juftliklarini ham formal, ham semantik jihatdan
muqoyasa
etishni taqozo etadi
1
.
Paronim so‘zlar boshqa-boshqa so‘zlar bo‘lganligi uchun ularning har birida
leksik-semantik xususiyatlar mavjud. Bu xususiyatlar ularning biri o‘rnida ikkinchisini
almashtirib qo‘llashga imkon bermaydi. Lekin nutqda paronimlarni birining o‘rnida
ikkinchisini turli uslubiy maqsadlarda ishlatish mavjud. Natijada paronimlar nutqning
go‘zalligini, ta’sirchanligini ta’minlovchi muhim stilistik vositaga aylanadi. Bu uning
asosiy ahamiyatidir. Masalan,
1. ...
sanoatingizga
balli! (Sh.Boshbekov).
2. ... hech kimdan
sazo
chiqmadi. Hamma jim, ... (X.To‘xtaboyev).
3. Marrino! Avval Fransiya fuqarosi bo‘lgan,
keyin Italiyaga bir million
dollarga
antrakt
tuzgan (H.G‘ulom).
4. –Men so‘zga chiqqanlar
reklamaga
rioya
qilsin demoqchiman
(X.To‘xtaboyev).
8-DARS: O‘ZBEK TILI LEKSIKASINING BOYISH MANBALARI
Har bir tilning lug‘at boyligi, leksikasi ikki manba negizida o‘sib, takomillashib
boradi.
Birinchisi
, tilning o‘z taraqqiyot qonunlari asosida.
Ikkinchisi
, boshqa tillardan
so‘z o‘zlashtirish asosida. Shunga ko‘ra o‘zbek tili lug‘at boyligi ikki katta qatlamga
bo‘lib o‘rganiladi: 1) o‘z qatlam; 2) o‘zlashgan qatlam.
O‘z qatlam
-- umumturkiy va o‘zbekcha so‘zlardan
va shular asosidagi
yasalishlardan, shuningdek, o‘zbekcha affikslar yordamida boshqa til so‘zlari
asosidagi yasalishlardan tarkib topadi. Masalan,
bosh, ko‘z, qosh, til, uch, kel, yosh,
qush; qaznoq, o‘pqon, qalin, burun, to‘n
g‘
iz; ay
g‘
oqchi, bezak, botqoq, bo
g‘
lam,
achchiq-chuchuk, bola-chaqa; boshla, oqla, ishchi, yonil
g‘
i; traktorchi, jangchi,
madaniyatli, bebosh, bilimdon
kabi.
Dostları ilə paylaş: 
