Toshkent amaliy fanlar universiteti pedagogika fakulteti

3.Kichik maktab o'quvchilarining matematika darslarida o'quv va tadqiqot faoliyatini shakllantirish va rivojlantirish.
Kichik maktab o'quvchilarining shakllangan qobiliyatlari yangi narsalarni mustaqil ravishda kashf etishga qaratilgan ularning faoliyatini tashkil etishdir. Boshlang'ich maktab o'quvchilarining ta'lim faoliyatini hozirgi tashkil etish fikrlashning reproduktiv turi - "ob'ekt" dan fikrlashning transformativ ijodiy turiga - "mavzu" ga o'tishni o'z ichiga oladi, ya'ni: talabalar yordamisiz muammoni topishga harakat qilishadi. O'qituvchi, uning mohiyatini tushunib oling va ilgari o'rganilgan material bilan sabab-oqibat munosabatlarini o'rnatgan holda, o'zingizning boshqalardan farqli o'laroq, o'quv muammosini hal qilishni tavsiya eting. Tadqiqot faoliyati bolaning maktabda bo'lgan birinchi kunlaridan boshlab zarur. Uni amalga oshirish uchun zamonaviy o‘quv-uslubiy to‘plamlardan foydalanish zarur, ular yordamida o‘quvchilar fanda ma’lum bo‘lgan narsalarni qayta kashf etadilar. Boshlang'ich maktab uchun matematika bo'yicha bunday o'quv majmuasiga misol sifatida L.G.ning "Perspektiva" ta'lim tizimining darsliklarini tasavvur qilish mumkin. Peterson. Kognitiv faoliyatni faollashtirish va o'qitishning dastlabki bosqichida matematik fikrlashni rivojlantirish uchun talabalarga har xil turdagi topshiriqlar taklif etiladi. Ularning orasida qidiruv vazifalari ajralib turadi, buning natijasi taxmindir, ya'ni. hal qilish yo'lini (usulini) topish².
Matematika o’qituvchisi dars vaqtida, shu dars mavzusiga bog’liq bo’lgan matematika tushunchalarining paydo bo’lishi, ularning rivojlanib borishi va bu sohada O’rta Osiyolik matematik olimlarning xizmatlarini, ular olib borgan ishlar haqida ma’lumotlar berishi lozim.
Darsdan tashqari mashg’ulotlarda, masalan, matematika to’garaklarida O’rta Osiyolik olimlarning ijodlaridan keng foydalanish mumkin. Matematik gazetalar tashkil etib, ularni qiziqarli matematik mavzularga yoki mashhur olimlarning hayoti va ijodlariga bag’ishlash mumkin. Mashhur matematik olimlarning tavallud topgan kunlariga bag’ishlab o’tkaziladigan kechalar esa juda katta tarbiyaviy ahamiyatga ega.
Boshlang’ich sinf matematika kursida bolalar masalalarni arifmetik usullar bilan yechishni o’rganib olganlaridan so’ng algebraik usulda ham masalalarni yechishni o’rganishlari muhim ahamiyatga ega. Bu ishni muvafaqiyatli amalga oshirish uchun ular masaladagi berilgan va izlanayotgan miqdorlarni ajratib olish, undan o’zaro teng bo’lgan ikkita asosiy miqdorni ajrata olish yoki undan bitta miqdorning o’zaro teng ikkita qiymatini ajrata olish va bu qiymatlarni har xil ifodalar bilan yoza olish malakalariga ega bo’lishlari kerak. Bunda al-Xorazmiy tadqiqiotlari natijalaridan foydalanish katta samara beradi.
Tenglamalar tuzish yordamida sodda masalalar yechish 2-chi sinfdan boshlanadi. 2-chi sinfda tenglamalar tuzish usuli bilan qo’shish, ayrish, ko’paytirish va bo’lish amallarining noma’lum komponentlarini topishga doir sodda masalalar yechiladi. Bunday masalalar o’quvchilarning fikrlash qobiliyatini o’stiradi.
Masalan, bunday masala taklif qilinadi:
Tarelkada 15 ta konfet bor edi. Nonushtada bir nechta konfet yeyildi.
Shundan keyin 6 ta konfet qoldi. Nechta konfet yeyilgan?
Bor edi–15 ta konfet Qoldi–6 ta konfet Yeyildi–?
Masalani yechish uchun o’quvchi quyidagicha mulohaza qilish kerak. Nonushtada yeyilgan konfetlar sonini x bilan belgilayman. 15 ta konfet bor edi x ta konfet yeyildi, 6 ta konfet qoldi. Bunda quyidagi tenglamani yozishim mumkin.
15–x=6

Bu tenglamani yechish qoidasi o’quvchiga oldindan ma’lum bo’lgani uchun yeyilgan konfetlar soni x quyidagicha topiladi: x=15–6, x=9
Ko’paytirish va bo’lish amallarining noma’lum komponentlarini topishga keltiriladigan masalalar asosan abstrakt shaklda beriladi. Masalan, o’ylangan sonni 3 ga ko’paytirib, 18 hosil qilindi. Qanday son o’ylangan?
Bunda o’quvchi mustaqil ravishda 3∙x=18 tenglamani tuzadi. Uni yechib o’ylangan son x topiladi x=18:3, x=6
Uchinchi sinfda noma’lum komponentlarni topishga doir soda masalalarni yechish malakasi mustahkamlanadi. Bunda o’quvchilarni masalani mustaqil yechishga o’rgatib boriladi. Shunday masalalardan namunalar keltiramiz:
Masala: O’ylangan son 20 dan 15 ta ortiq. O’ylangan sonni toping. Yechish: masalani sxematk tasvirlash foydali
20 15 x
O’quvchilar chizmaga suyanib tenglama tuzishni taxminan bunday tushunadilar:

x–20=15 Masala shartida noma’lum son bilan 20 orasidagi ayirma 15 ga teng. Bu tenglamani yechib o’quvchilar x=20+1, x=35 ni topadilar.

Masala shartidan boshqa tenglama ham tuzish mumkin: Noma’lum

son 20 dan 15 ta ortiq bo’lgani uchun x–15=20 deb yozish mumkin. Bunda uni 15 ta kamaytirib 20 ni hosil qilinadi.

Agar 20 soni noma’lum sondan 15 ta kam ekanligini nazarga olsak, uni 20 ta orttirib noma’lum songa teng bo’lgan yig’indini topamiz: x=20+15

O’quvchilardan bitta masala shartiga ko’ra turli tenglamalar tuzishni talab qilish shart emas. Lekin tenglama qanday tuzilganligini tekshrishda mumkin bo’lgan barcha variantlarni qarash maqsadga muvofiq.

Masala. O’ylangan son 14 dan 2 marta katta. Qanday son o’ylangan?
Yechish. Bunda ham chizmaga murojat qilish foydali

X 15

Farazning paydo bo'lishi bolalarda aqliy faoliyatning zukkolik va aql-zakovat kabi fazilatlarini shakllantirishdan dalolat beradi. Darslik muallifi L.G.Peterson boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining o‘zlariga xos sonlar qatorlarini, sonli jadvallarni tuzish, raqamlar va geometrik figuralar o‘rtasidagi bog‘lanishlarni aniqlash, atrofdagi hodisalar va kalendarlardagi matematik qonuniyatlarni ochishni matematik tadqiqotlarning elementlari sifatida ko‘radi. , o'z o'lchov birliklarini ixtiro qilish va ishlatish. L.G.ning ilmiy-tadqiqot faoliyatini tashkil etish. Peterson bir-birini to'ldiradigan ikki turdagi matematik muammolarni taklif qiladi: -inchi tur - namuna yoki o'rganilgan qoida bo'yicha o'quvchilar faoliyatini ta'minlaydigan standart vazifalar (hisoblash, o'lchash, amaliy topshiriqlar va boshqalar). Masalan: Peterson L.G. 3-sinf, Matematika. [32, 6]
Misollardagi javoblarga mos keladigan nuqtalarni ketma-ket bog'lang. Nima bo'ldi?
1) 20 * 9 = 180 4) 480 : 60 = 8
2) 34 * 5 = 170 5) 52 : 4 = 13
chizma tenglamalar tuzishni tushuntirishga yordam beradi x:2=14 yoki x:14=2 Yechim:x=14∙2 ya’ni x=28
Matematika o`qitish metodikasi predmeti Qadimgi yunon tilidan tarjima qilingan "metodologiya" so'zi "bilim yo'li", "tadqiqot yo'li" degan ma'noni anglatadi. Usul - bu maqsadga erishish yoki muayyan ta'lim muammosini hal qilish usuli. "Metodologiya" tushunchasining mazmuni bo'yicha turli nuqtai nazarlar mavjud. Ba'zilar metodologiyani pedagogik fan sifatida e'tirof etib, uni barcha fanlar uchun umumiy bo'lgan o'qitish tamoyillariga ega bo'lgan alohida didaktika deb hisoblashdi. Boshqalar esa metodikani fan mazmuni orqali o’qitish va shaxsni rivojlantirishning barcha muammolarini hal qiladigan maxsus pedagogik fan deb hisobladilar. Keling, ta'riflarga bir nechta misollar keltiraylik. Matematika o`qitish metodikasi – o`quv predmeti sifatida matematika fani va turli yosh guruhlari va qobiliyatlaridagi o`quvchilarga matematikani o`qitish jarayonining qonuniyatlari. Matematika o`qitish metodikasi - matematika o`qitishning vazifalari, mazmuni va usullari haqidagi pedagogik fan. U matematika o‘qitish jarayonini uning samaradorligi va sifatini oshirish maqsadida o‘rganadi va tadqiq qiladi. Matematika o'qitish metodikasi matematikani qanday o'qitish kerak degan savolni ko'rib chiqadi. Matematika o`qitish metodikasi - pedagogika fanining jamiyat tomonidan o`sib kelayotgan yosh avlodni o`qitish maqsadlariga muvofiq rivojlanishning ma'lum darajasida o`qitish qonuniyatlarini o`rganuvchi bo`limi. Matematika oʻqitish metodikasi matematika taʼlimi, matematika oʻqitish va matematika taʼlimi muammolarini oʻrganishga moʻljallangan. O'rta maktabda matematikani o'qitish metodikasi o'quv materialini taqdim etishning pedagogik jihatdan mos keladigan usullari va vositalarini topish maqsadi bilan paydo bo'lgan. Matematika oʻqitish metodikasi chex olimi J.A. Komenskiy. Matematika oʻqitish metodikasi mustaqil fan sifatida birinchi boʻlib Shveytsariya olimi I.G. Pestalozzi "Raqamning vizual ta'limoti" (1803, ruscha tarjimasi 1806). Rossiyada matematika usullari bo'yicha birinchi qo'llanma F.I. Busse "O'qituvchilar uchun arifmetikani o'rgatish bo'yicha qo'llanma" (1831). P.S. davlat maktablari uchun rus arifmetika usulini yaratuvchisi hisoblanadi. Guryev, tajriba va amaliyotni uslubiy muammolarni to'g'ri hal qilish mezoni sifatida tan oldi. Matematika o`qitish metodikasining maqsadi maktabda matematika o`qitish tizimining asosiy tarkibiy qismlari va ular o`rtasidagi bog`liqliklarni o`rganishdan iborat. Asosiy komponentlar deganda: matematika o`qitishning maqsadlari, mazmuni, usullari, shakllari va vositalari tushuniladi. Matematika o`qitish metodikasi predmeti nihoyatda murakkab. Matematika o`qitish metodikasining predmeti matematika ta`limining maqsad va mazmuni, matematika o`qitish usullari, vositalari, shakllaridan tashkil topgan matematika o`qitishdir.
Matematika o'qitish tizimining faoliyatiga bir qator omillar ta'sir ko'rsatadi: ta'limning umumiy maqsadlari, ta'limni insonparvarlashtirish va insonparvarlashtirish, matematikaning fan sifatida rivojlanishi, matematikaning amaliy va amaliy yo'nalishi, yangi ta'lim g'oyalari va texnologiyalari, tadqiqot natijalari. psixologiya, didaktika, mantiq va boshqalar. Bu omillarning uyg'unligi matematika o'qitish tizimiga bevosita ta'sir ko'rsatadigan tashqi muhitni tashkil qiladi. Tashqi muhitning ko'pgina komponentlari unga matematika o'qitish maqsadlari orqali ta'sir qiladi.
Matematika oʻqitish metodikasi, birinchi navbatda, maktab matematikasi va matematika fani oʻrtasidagi tafovutni bartaraf etishdagi qiyinchiliklar, shuningdek, falsafa, matematika, matematika, fanlar chorrahasida pedagogikaning chegaradosh boʻlimi boʻlganligi sababli, oʻz rivojlanishida katta qiyinchiliklarga duch keladi. mantiq, psixologiya, biologiya, kibernetika va qo'shimcha ravishda san'at. Matematika o`qitish metodikasi va fanni o`qitish amaliyoti qadimgi davrlardan to hozirgi kungacha bo`lgan ko`p asrlik rivojlanish tarixining xususiyatlarini o`zida aks ettiradi. Uslubiy tamoyillarni chuqur anglash uchun talabalar matematika o’qitish metodikasining rivojlanish tarixini bilishlari kerak.