Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

G‘ovakli qilib xromlash.
G‗ovakli xromning silliq xromdan 
asosiy farqi shuki, g‗ovakli xrom moy pardasini yaxshi tutib turadi. Bu 
esa silliq xromning issiqbardoshlik va korroziyabardoshlik xossalariga 
ega bo‗lgani holdadetallarni quruq hamda chegaraviy ishqalanishdan 
saqlaydi va yeyilishga chidamliligini oshiradi. Bu usuldan ko‗p 
hollardai, chegaraviy ishqalanish bilan ishlaydigan detallarni, masalan 
gilzalar, porshen xalqalarini, xromlashda foydalaniladi.

---

188 
G‗ovakli xrom qoplami mexanikaviy, kimyoviy yoki elektrokim-
yoviy usullar bilan hosil qilinadi. Mexanikaviy usuldan foydalanilganda 
detalni xromlashdan oldin uning yuzasida, yuzaga yuqori bosim ostida 
qum yoki pitra purkash yo‗li bilan chuqurchalar yoki g‗ovaklar hosil 
qilinadi. Bunday yo‗l bilan tayyorlangan yuzaga qoplangan xrom 
qatlami yuzasida ham notekisliklar bo‗ladi. 
Xrom qoplamidagi g‗ovaklikni kimyoviy usulda sulfat kislota 
ta‘sir ettirish yo‗li bilan hosil qilish mumkin. g‗ovakli xrom hosil 
qilishning elektrokimyoviy usuli eng ko‗p qo‗llanilayotgan usuldir. Bu 
usuldan foydalanilganda xromlangan detallarga qo‗shimcha ravishda 
anodiy ishlov beriladi. 
Detallarning yuzalari oqizma xromlash usulida xromlanganda 
(10.5-rasm), elektrolit vannadan kislotabardosh nasos vositasida taqsim-
lash kollektori orqali blok silindrlari ichiga beriladi, keyin esa elektrolit 
xavol anod va tushirish trubaprovod orqali yana vannaga oqib tushadi. 
Oqma 
elektrolitda 
xromlashda, 
oshirilgan 
zichlikdagi 
tokdan 
foydalanish mumkin. Bu usul qo‗llanilganda talab etilgan sifat va 
qalinlikdagi xrom qoplamalarini odatdagi yo‗l bilan xromlashdagiga 
qaragada 6-8 marta tez hosil qilinadi. 
Anodiy purkama xromlash usuli
detallar sirtqi yuzalarining 
ma‘lum joyini xromlashda qo‗llaniladi. Bu usul (10.6-rasm) detallarni 
vannaga botirmay xromlash imkonini beradi va yirik o‗lchamli detallarni 
xromlashda qo‗l keladi. 
Bu usulda elektrolit xromlanadigan yuzaga maxsus nasadkaning 
kesich orqali purkaladi. Nasadka bir vaqtning o‗zida anod vazifasini 
ham o‗taydi. Purkama xromlash usulidan foydalanilganda ham 
oshirilgan zichlikdagi tokdan foydalanish mumkin.
Detallar yuzasini qattiq temir bilan qoplash usuli 1869-yilda rus 
olimlari B.S.Yakovlev va Ye.I.Kleymanlar tomonidan ishlab chiqilgan 
bo‗lib, bu usul birinchi bo‗lib, 1955-56-yillarda M.P.Melkov tomonidan 
ishlab chiqilgan xlorli issiq elektrolitlar yordamida avtomobil detallarini 
tiklash amaliyotida foydalanildi.
Ta‘mir ishlari uchun tarkibida turli organik qo‗shimchalar bo‗lgan, 
ya‘ni, xlorli, sulfat kislotali va aralash elektrolitlar qo‗llaniladi. 
Amaliyotda asosan tarkibida xlorlangan temir (FeCl
2 
4H
2
O va HCl) 
bo‗lgan xlorli elektrolitlar qo‗llaniladi. Bu o‗z navbatida katta mexanik 

---

189 
va yoyilishga chidamli xususiyatlarga ega, qalinligi 1,0-1,5 mm bo‗lgan 
mayda zarrachali qoplamni olishga imkon yaratadi.