Turizm və onun təşkili

Qiymət əmələgəlmə ttsulumm seçilməsi
Məqsəd aydın olduqdan sonra qiymət təyin edən üsul seçilir.
Ümumiyyətlə. qiymətin əmələ gəlməsi məhsulun hazırlanmasına sərf olunan
xərclərdən, sorğunun və rəqabətin səviyyəsindən asılıdır. Qiymət
strategiyasının tərtibində firma bu üç üsulun qarşılıqlı təsirindən istifadə
etməlidir. Ona görə ki. onlardan birinə üstünlük vermək çevik qiymət
strategiyası ola bilməz və bəzən də itkilərə səbəb ola bilər.
Birinci üsul məhsulun hazırlanmasına sərf olunan xərclərin hesablanması.
xidmətlər, əmək haqqı və gözlənilən gəlirin əsasında tərtib olunur. Bu zaman
son qiymət təyin olunur və nəticədə, bu qiymətdən aşağı qiymət ola bilməz. Bu
üsul bir neçə başqa faktları nəzərə almır, özü də «israflı» üsul adlanır: turist
sorğusunun səviyyəsi, alıcıların qiymətə olan münasibəti və rəqiblərin qiymət
səviyyəsi kənarda qalır. Bu da qiymətin düzgün təyin edilməsinə mənfi təsir
göstərir. Eyni zamanda, «israflı» üsulun müəyyən üstünlükləri də var.
Birincisi, firma öz xərclərinin strukturunu yaxşı bilir. İkincisi, bu üsulun
rəqiblər tərəfindən tətbiq olunması qiymət rəqabətini aşağı salır. Nəhayət
üçüncüsü, firma üçün imkan yaranır ki, turist məhsuluna olan sorğunun
dəyişmələrinə az fikir versin.
Sorğunun səviyyəsi əsasında tərtib olunan qiymət strategiyası alıcıların
istək və arzularını nəzərə alır və məhsulun satılmasını təmin edən ən əlverişli
haldır. Bu üsul o vaxt tətbiq olunur ki, məhsulun satılmasında onun qiyməti
həlledici rol oynayır. Bu halda turist məhsuluna alıcının verə biləcəyi ən
yüksək qiymət təyin olunur.
Rəqabət səviyyəsinə əsaslanan üsul onunla fərqlənir ki, firma öz xərcləri
ilə məhsulun qiyməti arasındakı asılılığı sabit saxlamağa çalışmır.
Qiymət strategiyasının təyin olunması və gerçəkləşməsi
Qiymət strategiyası - müəssisənin məqsədinə uyğun qiymət dəyişmə
dinamikasının seçilməsidir. Qiymət strategiyası məhsulun yeni və ya köhnə
olmasından asılıdır.
Məhsulun yenilik dərəcəsi qiymət əmələgəlməsində mühüm rol oynayır.
Ona görə ki. yeni və xüsusilə, unikal turist məhsulunun qiymətinin təyin olunmasında bir çox çətinliklər meydana çıxır. Doğrudan da, yeni və unikal
məhsulun qiyməti geniş diapazonda dəyişə bilər və onun dəyişmə sərhədlərini
təyin etmək, hələ olmayan məhsulla müqayisə etmək çox çətindir. Yeni
məhsulun həcmini də proqnozlaşdırmaq çətindir. Bazarda yeni məhsul
haqqında məlumatın olmaması və ya az olması, onun inkişaf təmayüllərinin
məlum olmaması təbiidir ki, müştərilərdə yeni məhsula qarşı inamsızlıq
yaradır.
Yeni məhsulun bazarı marketinq tədbirləri ilə yaradılır. Onun xərcləri çox
ola bilər, ona görə ki. bazarda bu məhsulun mövqe tutmasına müəyyən sərmayə
lazımdır. «Qaymaq götürmək» strategiyası (yüksək qiymətlər) məhsulu ilk
mərhələdə yuxarı qiymətlə satmağı tələb edir. Bu da ancaq «yeni məhsul» və
rəqabətin olmadığı zamanda mümkündür. Bu üsulu tətbiq edən firma, faktiki
olaraq monopoliya hüququndan istifadə edir. Məsələn, ABŞ öz vətəndaşlarını
bir neçə günlüyə kosmik fəzaya səfərə dəvət edir. Səfərin qiyməti 12 mln
dollardır. Bu səfərə getmək istəyən də çoxdur. Deməli, nə qədər ki, bu səfərin
təşkilinə rəqabət yoxdur, qiymət aşağı düşməyəcəkdir və onu təşkil edənlər öz
monopoliya hüquqlarından istifadə edəcəklər.
Bazara daxil olmanın bir yolu da turist məhsuluna olan qiymətlərin aşağı
salınmasıdır. Lakin bu üsulun bir neçə mənfi tərəfləri vardır:
1. Elə situasiya seçmək lazımdır ki, rəqiblər qiymətlərin aşağı salınmasına
reaksiya verə bilməsinlər:
2. Məhsulun hazırlanma xərcləri o qədər aşağı olmalıdır ki, çox da yuxan
olmayan qiymətlərlə də gəlir götürmək mümkün olsun;
3. Qiymətlərin «aşağı salma oyununa» rəqiblərin qoşulması çox böyük
təhlükə yarada bilər.
Bazara qoşulmağın başqa yolları da var, vaxt az olduğuna görə, onları