TüRKİye kooperatiFÇİLİk raporu
GELİŞMELER VE 2014 YILI DEĞERLENDİRMESİ
Yüklə 1,04 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 9.1.Kooperatif Faaliyetleri
- 2.1.1.Kredi ve Kefalet Kooperatifleri
9.GELİŞMELER VE 2014 YILI DEĞERLENDİRMESİGeniş alanlarda ve farklı sektörlerde faaliyet gösteren işletmeler olması ve sağlanan katkının GSYH ile doğrudan ilişkilendirilememesi nedeniyle ülke ekonomilerinde kooperatifçiliğin yerini ve etkisini belirlemek zordur. Ülkemizde GSYH, iktisadi faaliyet kollarına göre cari ve sabit (1998 bazlı) fiyatlarla dönemsel tahmin sonuçları üzerinden verilmektedir. Bu sınıflamaya göre dönemsel tahminlerde içerilen faaliyet kolları sektörel olduğundan kooperatifçilikle ilgili ayrı bir değerlendirme yapılamamaktadır (GTB-2014). Bununla birlikte, Türkiye Resmi İstatistik Programında kooperatifler için veri düzeni de bulunmamaktadır. Bu nedenle kooperatifçiliğin ekonomi içinde yerini sayısal veri temelli ortaya koymak mümkün olamamaktadır. Bu durum dikkate alınarak elde edilen veriler temelinde Raporda, kooperatiflerin 2014 yılına ilişkin faaliyetleri incelenmiş gelişmeler dönemsel ve sektörel olarak değerlendirilmiştir. 9.1.Kooperatif FaaliyetleriKooperatifçilik, hemen her ekonomik faaliyet için uygulanabilecek bir işletme modelidir. Bu nedenle birçok sektörde uygulanabilir ve geniş kitlelerin katılımına olanak sağlayan bir özellik gösterir. Kooperatifçilik faaliyetleri yarattığı istihdam ve ekonomik değer üretme katkısı kadar ticari yaşamın içinde de önemli bir yer almaktadır. Bu nedenle konut üretiminden, tarımsal üretime, eğitim hizmetlerinden, sağlık hizmetlerine ve taşımacılıktan, sigortacılık hizmetlerine kadar geniş alanlara yayılım göstermektedir. Faaliyetleri itibariyle ülke ekonomisine önemli katkı sağlayan ve sektörel olarak önemli işlevler üstlenen kredi ve kefalet kooperatifleri, tarımsal amaçlı kooperatifler, yapı kooperatifleri, ulaştırma hizmeti kooperatifleri, tüketim kooperatifleri, enerji kooperatifleri, eczacı kooperatifleri, sigorta kooperatifleri ile kadın girişimi üretim ve işletme kooperatifleri RAPOR’da ayrı ayrı incelenmiştir. 2.1.1.Kredi ve Kefalet KooperatifleriBir ekonominin büyümesi ve gelişmesinde mal ve hizmet üretimi kadar ekonomik faaliyetler için kaynak sağlamak da önemlidir. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde sermaye yetersizliği nedeniyle işletmeler dış finansmana ihtiyaç duyarlar. Sağlanan dış finansmanın işletmelerde etkin kullanılması mali yapının istikrarı bakımından kaçınılmaz bir gerekliliktir. Aksi takdirde, toplumun tasarrufları ve sermaye birikimi istenen ölçüde oluşamaz ve ekonomiye kazandırılamaz (GTB-2014). İşletmelerin finansman ihtiyacının, banka veya diğer finans kuruluşlarından karşılanmasında mali yapının istikrarı açısından kredi kefalet sistemi önem taşımaktadır. Ülkemizde halen kredi kefaleti sağlama konusunda en önemli organizasyon kredi ve kefalet kooperatifleridir. Ülkemizde bu amaca hizmet eden kurumsal yapıların başında Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri (ESKKK) gelmektedir. Esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet kooperatiflerinin ilki 1951 yılında kurulmuş, 1969 yılından sonra 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun yürürlüğe girmesiyle üst örgütlenmesini oluşturmuş, halen Kooperatifler Kanunu hükümleri çerçevesinde değişir ortaklı, değişir sermayeli ve sınırlı sorumlu olarak faaliyetlerini sürdürmektedirler. Kredi ve kefalet kooperatifleri 32 bölge birliği ve bir merkez birliği altında örgütlenmişlerdir. 2014 yılı itibarıyla kooperatif sayısı 994, kooperatif ortak sayısı 648.743’dür. Kredi ve kefalet kooperatifleri, ortaklarına kredi kullandırmak üzere kefalet vermektedirler. İlk kurulduğu 1951 yılından itibaren ESKKK’nin kooperatif sayıları onar yıllık dönemler itibariyle Tablo-11’de özetlenmiştir. Tablo : Dönemler İtibariyle (1951-2014) Kurulan ESKKK Sayısı
Kaynak: TESKOMB Tablo-11’in incelenmesinden görüldüğü üzere; ilk on yılda 111 adet kooperatifle toplam kooperatif sayısının %11,2 si kurulmuşken, 1970 yılında bu oran %41,2, 1980 yılında %68,2, 1990 yılında %77,1, 2000 yılında %90,6’ya ulaşmıştır. İlk otuz yılda kurulan kooperatif sayısı 2014 yılı sonu itibariyle toplam kooperatif sayısının %68,2’sini oluşturmaktadır. Son on dört yılda (2014 yılı sonu itibariyle) kurulan kooperatiflerin oranı %9,4 dür. ESKKK’lar tabii oldukları mevzuat gereği (anasözleşme) mülki sınırlar (il ve ilçe) temelinde kurulmakta ve bölge birlikleri oluşturmaktadırlar. Türkiye’de 81 ilin tamamında kredi kefalet kooperatifi bulunmaktadır. Ortak sayısına göre kredi kefalet kooperatiflerinin il bazında sıralaması Tablo-12’de gösterilmiştir. Tablo : Ortak sayısına göre kredi kefalet kooperatiflerinin il bazında sıralaması
Kaynak: GTB Tablo-12’nin incelenmesinden görüleceği üzere, kredi ve kefalet kooperatiflerinde en fazla ortak sayısı İzmir’de (50.244 ortak) bulunmaktadır. Ortak sayısı büyüklüğüne göre İzmir’i sırasıyla Ankara, Antalya, Bursa ve Samsun izlemektedir. Öte yandan en düşük ortaklı iller Bingöl, Bayburt, Hakkâri, Iğdır ve Kilis’tir. Esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet kooperatifleri, anasözleşmelerinde belirtildiği üzere kefalet sağlamak suretiyle ortaklarının finansmana ulaşmalarına hizmet etmektedir. ESKKK’ların 2005-2014 yılları (son on yıl) kefalet verebilen kooperatif sayısı, yıl içinde kullandırılan kredi miktarı ve yıllara göre kredi hacmi değişimine ilişkin bilgiler Tablo-13’de özetlenmiştir. Tablo : 2005-2014 yılları ESKKK kredi kullanım görünümü
Kaynak: TESKOMB ve Halkbank Tablo-13’ün incelenmesinden görüleceği üzere, son on yılda kredi bakiyesi olan ESKKK ortak sayısı 227.431’den 317.710’a yükselmiştir. Kredi bakiyesi olan ortak sayınının yıllara göre değişiminde 2008, 2009 ve 2010 yıllarında bir önceki yıla göre azalış, diğer yıllarda ise artış olmuştur. Aynı dönemde kefalet verebilen kooperatif sayısı 687’den 859’a yükselmiş, yıl içinde kullandırılan kredi miktarı 1.450.000.000 TL’den 8.073.000.000 milyon TL’ne, kredi hacmi ise 1,558.546.562 TL’den, 12,519.575.397 TL’ye yükselmiştir. 2014 yılı itibariyle ESKKK’ların sayıları 994, ortak sayıları 648.743 olup, kefalet verebilen kooperatif sayısının toplam kooperatife oranı %86.41 iken, kredi bakiyesi olan ortak sayısı toplam ortak sayısının %48.9’u kadar gerçekleşmiştir. Son on yıl (2005-2014) ESKKK kooperatif sayısı ve yıllara göre kredi kullanan kooperatif sayısı Grafik-1’de, yıllara göre kredi kullanım miktarı ve toplam kredi hacmi miktarı Grafik-2’de gösterilmiştir.
Tablo : 2005-2014 yılları ESKKK kredi kullanım görünümü
Kaynak: TESKOMB ve Halkbank Tablo-14’ün incelenmesinden görüleceği üzere 2005 yılında %20 olan cari faiz oranı, 2008 yılında %22 olmuş, diğer yıllarda azalarak 2014 yılında %10-12 arasında gerçekleşmiş, aynı dönemde hazine kaynaklı sağlanan faiz desteğiyle ESKKK ortakları cari faiz oranından daha düşük oranla (yaklaşık %50’si) kredi kullanabilmiştir. Aynı dönemde kredi limitleri de 25.000 TL’den, 150.000 TL’ye yükselmiştir. ESKKK’ların kefaletiyle kooperatif ortaklarına, kamu faiz desteği programı çerçevesinde, Halk Bankası aracılığıyla kullandırılacak krediler için 2014 yılında merkezi yönetim bütçesinde 528 milyon 108 bin TL ödenek tahsis edilmiş ve yıl içinde tamamı harcanmıştır. ESKKK tüm illerde bulunmakta olup, kredi kullanma miktarı ve kooperatiflerin kefalet verebilme durumları illere göre değişkenlik göstermektedir. İllere göre ESKKK ortak sayısı ve kredi kullanım oranları Tablo-15’de özetlenmiştir. Tablo : ESKKK’ların kredi kullanma oranına göre il bazında sıralama
Kaynak: TESKOMB ve Halkbank Tablo-15’in incelenmesinden görüleceği üzere, ESKKK ortaklarının %48,9’u kredi kullanmıştır. İllere göre en yüksek kredi kullanma oranı Hakkâri’de gerçekleşmiş, Hakkari’yi sırasıyla Siirt, Osmaniye ve Bayburt izlemiştir. Yüklə 1,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||