TüRKİYE’de interneti İncelemek konulu

Araştırmacının Olası Soruları ve Yöntem
BDİ ortamını incelerken araştırmacının başvurabileceği araştırma yöntemlerinin başında metinlerin çözümlemesi, görüşme ve gözlem gelmektedir. E.H. Bassett ve Kathleen O’Riordan’a göre, İnternet araştırmalarında iki temel yönseme vardır. “uzam” ve metin” incelemeleri. İnternet araştırmalarında “uzam”, bu uzamın nasıl kullanıldığı, uzama dahil olan toplumsal aktörlerin neler yaptığı bu uzamın toplumsal bir uzama nasıl dönüştüğü soruları ile ele alınmaktadır. İkinci yönsemede ise sanal ortamın kendisinin metin olarak ele alınmasını içerir. Bu metin ile beden ilişkisi, diğer bir deyişle bedenden arınma/bedeni geride bırakma işlemi irdelenmektedir. İnternetin metinsellik özelliğinin BDİ’e yansıları da bu ikinci yönsemede ele alınmaktadır.
Son yıllarda web sayfasını temel alan sormaca uygulaması da yaygınlaşmıştır. Burada araştırmaya katılan, sormacayı yanıtladıktan sonra “gönder” komutu ile yanıtlarını araştırmacıya iletmektedir. Bu araştırma yöntemi ucuz, hızlı ve ekonomik olmasından dolayı yeğlenmektedir. Özelikle e-ticaret yönelimli incelemelerde bu araştırma tekniği yeğlenmektedir. Bu araştırmada katılımcının kimliği ile ilgili elde edilen enformasyon için verilen yanıtlara güvenmekten başka yol yoktur. Web sitesindeki her hangi bir sormaca uygulamasında, bilgi vericinin rızasını kazanmak kolaydır. “Bu araştırmaya verdiğim yanıtların kullanılmasını kabul ediyorum” şeklindeki bir satır ile bilgi vericinin rızası kazanılabilir. Ancak araştırma online yapılıyorsa bu rıza nasıl elde edilecektir? Araştırmacının karşısına çıkan etik sorunlardan biri de budur.
Bazı araştırmalar BDİ ortamında metinlerin çözümlemesi üzerine yoğunlaşarak, bu iletişim biçiminin yüzyüze iletişim biçimiyle benzerliklerini ve ya farklarını araştırmakta, kullanılan dilsel ve simgesel pratiklerin neler olduğunu hangi koşullarda kullanıldıklarını/başvurulduklarını incelemektedir. Örneğin gülme ya da ağlama simgeleri ya da diğer duyguları ifade edecek yüz mimikleri ve beden dilinin BDİ ortamında simgesel dile nasıl dönüştürüldüğü incelenmektedir. Ancak, Don Slater’e göre (2002:541) BDİ ortamının incelemesinde sıklıkla başvurulan yöntem etnografik alan araştırması ya da katılımlı gözlem tekniğidir. Online toplulukların tartışmaları ve diğer etkinliklerine dahil olan araştırmacı araştırma sorunsalı ile ilgili zengin verilere anında ulaşabilmektedir. Bu nedenle katılımlı gözlem tekniği BDİ ortamını inceleyen araştırmalarda tercih edilmektedir. Online topluluğun katılımcıları, onların kimlik oyunları/kurguları, dilsel ve simgesel pratiklerini araştırmacı da bizzat ortamın içinden birisi olarak gözlemekte, grubun kurallarını ve değerlerini öğrenmektedir. Araştırmacının online gruplar içinde yaptığı görüşmelerde karşısındaki en önemli sorun bilgi vericilerinin kimliklerine ilişkin verdikleri bilgilerin ne kadar doğru olduğu konusudur. Kendisinin kadın olduğunu söyleyen biri “gerçek” yaşamda erkek olabilir ya da tam tersi... İnternette kimlik gizlenmesi ile ilgili en bilinen olay, kadınların sorunlarını dinleyen bir ağ üzerinde kendisini “Joan” adlı özürlü bir kadın psikiyatrist olarak tanıtan kişinin aslında bir erkek olduğunun açığa çıkmasıdır (Mann ve Stewart 2002:55). Psikiyatristin gerçek cinsiyeti ortaya çıktığında, kadın katılımcılardan bazıları deneyimlerini “bilişsel tecavüz” şeklinde nitelendirmişlerdir. Böyle bir durumda araştırmacı bilgi vericinin dilsel pratiklerine bakarak toplumsal cinsiyetini teyit etmeye çalışmaktadır. Ya da neden online topluluklar içinde kimlik kurgusu oyunlarının egzersiz edildiğini incelemeye yönelmekte, bu kimlik egzersizlerinin hangi koşullarda ve bağlamlarda nasıl geliştiğini çözümlemektedir. Bazı araştırmacılar online grup ilişkilerinin gerçek yaşama ve yüzyüze iletişim ortamına taşınma durumlarını incelemekte, bilgi vericiler ile görüşmeler yapmaktadır. BDİ ortamının katılımcıları yüzyüze iletişim ortamı ile bu ortamı nasıl ayırt etmektedir, neden ayırt etmektedir vb. soruları sorarlar. Örneğin sohbet odasında sanal seks yapan ya da yapmaktan hoşlanan bilgi verici bu edimini telefon ile sekse taşımakta mıdır? Sohbet odasındaki partnerleri/eşleri ile yüzyüze iletişim ortamında buluşmakta mıdır? Diğer bir deyişle BDİ’nin bedensizleşmiş/bedenden arı etkileşim ne zaman bedene geri bürünmektedir? BDİ ortamında araştırmacı bireyin farklı etkinliklerini de inceleyebilir. Örneğin farklı e posta adreslerine sahip olma, farklı tartışma ve sohbet gruplarına farklı takma adlar ile üyelik durumlarında bu kimlik kurgularının toplumsa, kültürel ve psikolojik nedenleri incelenebilmektedir. Sohbet odalarını inceleyen bir araştırmacı, bu odalardaki temsil ilişkilerini, diğer bir deyişle iktidar ilişkisini de ele alabilir.
Klaus Braun Jensen’e göre Internet araştırmalarında teknik yapı, dolayımlanmış iletişim biçimi ve toplumsal aktörler bağlam vurgusu ile birlikte ele alınmalıdır (2000). Jensen’e göre bağlamda ne vardır ya da bağlam nerededir soruları yanlış sorulardır. Bağlam, eylemin materyal zaman ve uzamda, eyleme yönelik söylemsel pratikte, eylemenin toplumsal ve tarihsel eğiliminde şekillenmektedir. Jensen hatta bağlam vurgusunu, anlam/anlamlandırma ne zaman anlam/anlamlandırmadır şeklinde dile getirmektedir. Bu sorunun yanıtı için, kurumsal niyet, söylemsel pratikler ve kurallar olarak alımlama ele alınmalıdır (2000).
Araştırmacının BDİ ortamını incelemesi için ya doğrudan ya da dolaylı metinlere gereksinimi vardır. Bu gereksinimden dolayı ya onlardan biri imiş-çesine “içeride” olacaktır. Bu da iki şekilde gerçekleşir: ya kendini gizler ya da onlara uyar. Ya da araştırmacı araştırma konusu ve katılımcıları arasına “mesafe” koyar, diğer bir deyişle “dışarıda” olmayı seçer. Dorinne Kondo bu bilimsel mesafeyi “hiçbir yerden bakış” olarak tanımlar. İnternet araştırmaları artık “sanal etnografi” (“virtual ethnography”) olarak adlandırılmaktadır (Hime 2000). Bu kurulan benzerlikten dolayı, çalışamnın bundan sonraki kısımında İnternet incelemelerinde araştırmacının öz-düşünümselliği konusunu ele alınacaktır.