Uluslararasi iLİŞKİler söZLÜĞÜ Uluslararası Örgütler

Yine antlaşmaya göre taraflarından birisi Avrupa'da silahlı bir saldırıya uğrarsa diğer taraf ülkeler her türlü yardımı yapacaklardır.Günümüz Avrupa Entegrasyon hareketinin bir öğesi ve Avrupa Topluluğu'nun savunma örgütü gibikabul edilen B.A.B. üyelerinin önemli bir bölümünün aynı zamanda NATO'ya üye olmaları nedeni ile fiilen bağımsız faaliyet göstermemektedir. Birliğin organları, tüm üyelerin katıldığı Konsey, 108 parlamenter bulunan Savunma Meclisi ve Sekreterlik'tir.
Örgütün üyeleri: Almanya, Belçika, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Fransa, İngiltere, İspanya ve Portekiz'dir.
Örgütün merkezi: İngiltere'nin başkenti Londra'dadır.
Benelux Ekonomik Birliği (Benelux Economic Union)
Belçika, Hollanda ve Luksemburg'un Avrupa Ekonomik Topluluğu'ndan önce oluşturdukları gümrük birliği. 1948'de Hollanda'nın Belgo-Luxembourg gümrük birliğine katılmasıyla oluşmuştur. Bu 3 ülke, aralarındaki ticarette gümrük tarifelerini kaldırdılar, kotaları indirdiler ve dışarıya karşı ortak bir gümrük tarifesi uygulamaya koyuldular. Benelux bu durumuyla Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun kuruluşuna öncülük etmiştir. Benelux ülkeleri uzun yıllar sabit kurlardan birbirine bağlı ulusal paralarının birbirine karşı dalgalanmasını da sınırlar içinde tutmuşlardır. 1958'de Roma Antlaşması'nın imzalanmasının ardından Benelux, Avrupa Ekonomik Topluluğu içinde yer almıştır. Ancak bugün 3 ülkeden hala Benelux, ülkeleri diye sözedilir. Aralarında daha büyük ölçüde bir birlik ve dayanışma vardır. Örgütün merkezi Belçika'nın başkenti Brüksel'de idi.
Birleşmiş Milletler Örgütü (United Nations Organization-UNO)
Dünyada barış ve güvenliği korumak, hak eşitliği ve kendi kaderini belirleme ilkeleri temelinde ülkeler arasında dostluk ilişkilerini geliştirmek, ekonomik, toplumsal, kültürel ve beşeri sorunları çözmede uluslararası işbirliği sağlamak amacıyla 24 Ekim 1945'te kurulan uluslararası örgütün merkezi New York'tadır.
BM adı ilk kez II. Dünya Savaşı sırasında Mihver'e (Almanya, Japonya, İtalya) karşı birleşen 26 ülkenin 1 Ocak 1942'de Washington D.C.'de imzaladığı BM bildirisinde kullanıldı.
ABD başkanı Franklin Delanor Roosevelt ile İngiltere Başbakanı Winston Churchill'in 14 Ağustos 1941'de yayınladıkları "Atlantik Bildirisi" BM'nin kurulması yolunda ilk adım olmuştur. 21 Ağustos-7 Ekim 1944 tarihleri arasında Washington yakınlarındaki Dumbarton Oaks'ta, ABD, SSCB, İngiltere ve Çin temsilcileri biraraya gelerek BM'nin kuruluş çalışmalarını başlatmışlardır. Bu çalışmalar sırasında Güvenlik Konseyi'nde oy verme yöntemi sorun olmuştur. 3-11 Şubat 1945'te Churchill, Roosevelt ve Josef Stalin arasında yapılan "Yalta Konferansı"nda Çin, ABD, SSCB, İngiltere, Fransa'ya "veto" hakkı verilmesi ile sorun çözülmüştür. 25 Nisan 1945'te Almanya ve Japonya'ya savaş açan devletler San Fransisco'da toplanarak yüz onbir maddelik "Birleşmiş Milletler" antlaşmasını oybirliği ile kabul etmişlerdir. Yetmiş maddelik "Uluslararası Adalet Divanı Statüsü"nün de eklendiği BM kurucu antlaşması 24 Ekim 1945 tarihinde yürürlüğe girmiştir. BM her ne kadar "Milletler Cemiyeti"nin siyasal ve hukuksal mirasçısı gibi görünse de ondan farklı ve daha kapsamlıdır. BM antlaşmasına göre tüm üye devletler eşittirler. Antlaşmazlıklar barışçı yollardan çözülecektir. Örgüt, barış ve güvenlik adına örgüte üye olmayan devletlere karşı da antlaşma maddelerini uygulayabilmektedir. Prensip olarak örgütün üye devletlerin iç işlerine karışmaması esastır.
Örgütün altı temel organı, elliye yakın danışma ve teknik organı bulunmaktadır. Temel organlar: 1)Genel Kurul, 2)Güvenlik Konseyi, 3)Ekonomik ve Sosyal Konsey, 4)Vesayet Konseyi, 5)Uluslararası Adalet Divanı, 6)Sekreterlik.
1)Genel Kurul (General Assembly): Örgüte üye tüm devletlerin en çok beş temsilci ile katıldıkları ve bir oy hakkına sahip oldukları organdır. Genel kurul bir komisyon sistemidir. Komisyon dört kategoride toplanır: 1)Ana Komisyonlar, 2)Ulusal Komisyonlar, 3)Daimi Komisyonlar, 4)Ad hoc (özel komisyonlar).
Bunlardan özel komisyonlar a)Siyasal İşler ve Güvenlik Komisyonu, b)Özel Siyasal İşler Komisyonu, c)Ekonomik ve Parasal İşler Komisyonu, d)Sosyal, İnsancıl ve Kültürel İşler Komisyonu, e)Yönetim ve Bütçe İşleri Komisyonu, f)Vesayet İşleri Komisyonu, g)Hukuk İşleri Komisyonu olmak üzere toplam yedi tanedir. Genel ve Yetki Belgeleri Komisyonları da ulusaldır. Daimi Komisyonlar ise iki tanedir. Bütçe ve İdari İşler Danışma Komisyonu ve Katkılar Komisyonu.
Genel Kurul yılda bir kez olağan olarak toplanır. Ancak istediği kadar olağanüstü toplantı yapabilir. Her oturum için bir başkan ve onüç başbakan yardımcısı seçilir. Genel Kurul kararları genellikle oy çokluğu ile alınmaktadır. Ancak önemli sorunlar sözkonusu olduğu zaman, hazır bulunan ve oylamaya katılan üyelerin 2/3 oy çokluğu gerekmektedir. Bu önemli sorunlar; uluslararası barışın ve güvenliğin sağlanması, Güvenlik Konseyi'nin sürekli olmayan üyelerinin ve Ekonomik ve Sosyal Konsey'in ve Vesayet Konseyi'nin üyelerinin seçimi, üyelerin üyeliğinin askıya alınması veya düşmesi, yeni üyelerinin kabulü ve Vesayet rejimine ilişkin kararlarla ilgili sorunlardır. Genel Kurul olağan çalışmaları genellikle Eylül ayında başlayıp Ocak ayına dek sürmektedir. Genel Kurul kararları hukuksal olarak bağlayıcı değildir. Sadece tavsiye niteliği taşır.
2)Güvenlik Konseyi (Security Council): Örgütün barış ve güvenliğin korunmasından sorumlu organıdır. Organ bu çerçevede iki tür yetki ile donatılmıştır. 1. Uluslararası barışın ve güvenliğin tehdit edilmesi, bozulması ve saldırı durumunda alacağı bağlayıcı karar yetkisi, 2. Uyuşmazlıkların barışçı çözüm yolları konusunda vereceği tavsiye kararı yetkisi. Güvenlik Konseyi bir sorunun çözümünde soruşturma, uzlaştırma, arabuluculuk faaliyetlerinde bulunabilir. Barışın tehdit edilmesi durumunda ise çeşitli zorlama önlemleri alabilir. Bunlar, ekonomik ilişkileri ulaştırma ve iletişim ilişkilerini kesme biçiminde askeri müdahaleye kadar tırmanabilir. Gerekli olan her zaman toplanmaya hazır olan Konsey'de kararlar 3/5 oy çokluğu ile alınır. Konsey'in üyesi olan onbeş ülkenin beş tanesi (A.B.D., Çin, Rusya, Fransa, İngiltere) sürekli üyelerdir. Diğerleri ise geçicidir ve coğrafi dağılım esas alınarak iki yıl için seçilir. Güvenlik Konseyi'nde yöntem ile ilgili kararlar için üyelerden dokuz tanesinin olumlu oyu gerekmektedir. Yöntem dışı kararlarda da sürekli üyelerden herhangi birinin vetosu yoksa dokuz oy aranır. Sürekli üyelerden birinin olumsuz oy kullanarak kararın alınmasına engel olması "veto" anlamına gelmektedir.
3)Ekonomik ve Sosyal Konsey (Economic and Social Council): Dünya barışını korumaya yönelik olarak ekonomik ve sosyal faaliyetlerde bulunan organdır. Bu amaca ilişkin görevi ekonomik, toplumsal, kültürel alanlarda, eğitim ve sağlık alanlarında ve insan haklarının korunması alanında incelemeler yapmak ve BM Genel Kurulu üyelerine tavsiyede bulunmaktır. Önceleri onsekiz olan Konsey üye sayısı bugün elli dörte yükselmiştir. Üyeler üç yıllık bir süre için seçilirler ve yeniden seçilebilme hakları vardır. Üyelerin coğrafik dağılımları ise şöyledir: Afrika'dan dört, Asya'dan onbir, Latin Amerika'dan on, Doğu Avrupa'dan altı, Batı Avrupa ve diğerlerinden onüç'tür. Konsey'in alt organı ise şunlardır: İnsan Hakları Komisyonu, Uyuşturucu ile Mücadelede Komisyonu, Sosyal Gelişme Komisyonu, Kadın Statüsü Komisyonu, İstatistik Komisyonu ve Bölgesel Komisyonlar. Bölgesel Komisyonlar da; Afrika Ekonomik Komisyonu, Avrupa Ekonomik Komisyonu, Latin Amerika ve Karayipler Ekonomik Komisyonu, Asya ve Pasifik Ekonomik ve sosyal Komisyonu, Batı Asya Ekonomik ve Sosyal Komisyonu'dur.
4)Vesayet Konseyi (Trusteeship Council): Milletler Cemiyeti'ndeki manda rejiminin yerini Birleşmiş milletler örgütünde Vesayet konseyi almıştır. Vesayet altında ülke statüsü örneklerinin günümüzde kalmaması bu organın önemini azaltmıştır. Konsey, Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesinden oluşmaktadır. Ancak kararlarda üyelerin veto hakkı yoktur. Kararlar oy çokluğu ile alınır.
5)Uluslararası Adalet Divanı (International Court of Justice): BM'nin başlıca yargı organıdır. On beş bağımsız yargıçtan oluşur. Yargıçlar ulusal grupların gösterdikleri adaylar arasından Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi tarafından mutlak çoğunluk esasına göre seçilirler. Organ, üye devletler arasındaki uyuşmazlıkları, örgüt içi hukuksal sorunları, uzmanlık kuruluşlarının danışma faaliyetlerini çözüme kavuşturmakla görevlidir. Divan önünde sadece devletler taraf olabilirler. Kişilerin böyle bir hakkı yoktur. Divanda alınan kararların bağlayıcı etkisi yoktur. Ancak karara uyulmaması durumunda Güvenlik Konseyi devreye girmektedir. Uygulamada ise tüm devletlerin divan kararlarına uydukları görülmektedir. Divan'ın, Güvenlik Konseyi'ne, Genel Kurul'a ve Uluslararası Uzmanlık Kuruluşlarına istenildiği zaman danışma görüşü verme yetkisi vardır.
6)Sekreterlik (Secretariat): BM örgütünün aktivitelerini düzenleyen ve yöneten organdır. Sekreterlik; Güvenlik Konseyi'nin tavsiyesi ile beş yıl içinde seçilen bir Genel Sekreter ve örgüt memurlarından oluşmaktadır. Genel Sekreter her yıl örgüt faaliyetleri hakkında Genel Kurul'a rapor verir. BM Andlaşması'nın 99. Maddesi gereğince uluslararası barış ve güvenliğin tehdit edildiğine inandığından Güvenlik Konseyi'nin dikkatini çekebilir. Genel Sekreter ve ona bağlı olarak görev yapan uluslararası personel, uyruğu altında bulunduğu ülkeden direktif alamazlar. BM'de şimdiye kadar görev yapmış genel sekreterler sırası ile şunlardır: Trygvie lie, Dag Hammarskjöld (iki dönem), U'Thant (iki dönem), Kurt Waldheim (iki dönem), Perez de Cuellar (iki dönem), Boutros Ghali BM üye sayısı yüzseksenbeşi bulmaktadır. BM üyeleri iki gruba ayrılır. Birinci grupta 51 kurucu üye ülke bulunmaktadır. İkinci grubu ise sonradan katılan üyeler oluşturmaktadır.
BM: bkz. Birleşmiş Milletler Örgütü
BM Çevre Programı (United Nations Enviroment Programme)
15 Aralık 1972 tarihli Birleşmiş Milletler Genel Kurulu kararı ile kurulan B.M. örgütüne bağlı teknik uzmanlık kuruluşu, Örgütün amacı, insanın yaşadığı çevreyi etkileyen tüm konularda uluslararası işbirliğini kolaylaştırmak, çevreyi korumak ve bu konuya hükümetlerin ilgilerini çekmek olarak özetlenebilir.
Yürütme Konseyi, Program Bürosu, Çevre Fonu, Yönetim Bürosu, Sekreterya örgütün temel organlarıdır. Yürütme Konseyinin elli sekiz üyesi vardır. Yürütme Konseyi üyelikleri coğrafi kotalara ve rotasyona bağlıdır. Buna göre Afrika'nın 16, Asya'nın 13, Latin Amerika ve Karayipler'in 10, Eski Doğu Avrupa ülkelerinin 6, B.Avrupa ve diğerlerinin 13 kotaları vardır.
Örgütün üyeleri, B.M. Örgütün üyeleridir. Örgütün merkezi, Kenya'nın başkenti Nairobi'dedir.
BM Çocuk Fonu (United Nations Children's Fund-UNICEF)
Birleşmiş Milletler Örgütüne bağlı kültürel uzmanlık kuruluşlarından birisi, BM Genel Kurulu'nun 11 Aralık 1946 tarihli kararı ile geçici olarak, 6 Ekim 1953 tarihli kararı ile de sürekli olarak kurulmuştur. Örgütün kuruluş amacı, özellikle azgelişmiş ülkelerde çocuk sağlığı ile ilgili hizmetlerin gelişmesini ve bu ülkelerdeki çocuk gelişim olanaklarının artırılmasını sağlamaktır. Kırkbir üyesinin rotasyon ve kotalara göre belirlendiği Yürütme Konseyi, Ulusal Komiteler ve Sekreterya örgütün temel organlarıdır.
Örgüt üyeleri, Birleşmiş Milletler örgütü üyeleridir.
Örgütün merkezi: New York'tadır.

BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization-UNESCO)

Birleşmiş Milletler Örgütüne bağlı bir uzmanlık kuruluşu. 16 Kasım 1945'te Londra'da imzalanan bir antlaşma ile kuruldu. Ancak andlaşma 1946'da yürürlüğe girdi.
Amacı üye ülkeler arasında eğitim, bilim, haberleşme ve kültür alanlarında işbirliğini geliştirerek uluslararası barışın ve huzurun gelişimine hizmet etmektir. Bu bağlamda, eğitim, doğa bilimleri, sosyal bilimler, kültür ve iletişim alanlarında kimi aktiviteler düzenlemektedir.
Örgüt, bugün 183 asıl ve üç ortak üyeden oluşmaktadır. Merkezi Fransa'nın başkenti Paris'tedir. Örgütün temel organları, tüm üye ülkeleri kapsayan Genel Kurul, elli bir üyeliği Yürütme Kurulu ve Sekreterya'dır. Üye ülkelerdeki Milli Komisyonlar da örgütün organları ile işbirliği içerisinde çalışmaktadırlar. 1984'te Amerika Birleşik Devletleri 1985'te ise İngiltere ve Singapur örgütten çekilmişlerdir. Bugün bu devletler örgüte yeniden katılma eğilimindedirler.
BM Kapital Geliştirme Fonu (United Nations Capital Development Fund) UNCDF
Birleşmiş Milletler Örgütüne bağlı ekonomik nitelikli bir uzmanlık kuruluşudur. BM Genel Kurulu'nun 13 Aralık 1966 tarihli kararı ile oluşturulmuştur. UNCDF'nin kuruluş amacı, gelişmekte olan ülkelere borç ve hibe biçiminde yardımlar sağlayarak onların eksik sermaye kaynaklarını geliştirmektir. Başlıca organı, yirmi dört üyeli Yürütme Kurulu'dur. Üyeleri BM örgütü üyeleri olan kuruluşun merkezi New York'tadır.

BM Sınai Gelişme Örgütü (United Nations Industrial Development Organization-UNIDO)

Birleşmiş Milletler örgütüne bağlı bir uzmanlık kuruluşu. 17 Kasım 1966 tarihli karar ile oluşturulmuştur. 1967 yılında faaliyete başlamıştır. 1 Ocak 1986'da Birleşmiş Milletlere bağlı özel bir ajans statüsü kazandı. Amacı gelişmekte olan ülkelerde endüstriyel ilerlemeyi ve yeni bir uluslararası ekonomik düzenin kurulmasını sağlamaktır. Örgüt Kuzey-Güney diyalogunun artmasına zemin oluşturmuştur. Örgütün temel organları; tüm üyelerine katıldığı Genel Konferans, elli üç üyeli Sınai Gelişme Kurulu, Proje Bölümü, yirmi yedi üyeli Program ve Bütçe Komisyonu, Birleşmiş Sınai ve Gelişme Fonu ve Sekreterya'dır.
Örgüt üyeleri BM üyelerinden oluşur. BM üyesi olduğu halde örgüte üye olmayan devletler şunlardır: Antigua ve Barbuda, Burma, Burundi, Kamboçya, Çad, Cibuti, İzlanda, Liberya, Singapur, Soloman Adaları, Güney Afrika Cumhuriyeti, Batı Samoa. Örgüt merkezi Avusturya'nın başkenti Viyana'dadır.

BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı (United Nations Conferenceon Trade and Development-UNCTAD)

1960'larda az gelişmiş ülkeler, çıkarlarına daha uygun, adil ve dengeli bir uluslararası düzen kurmak amacıyla Bağlantısız Ülkeler Hareketi'ni oluşturmuşlardır. Bu ülkeler dikkatlerini B.M. teşkilatına çevirerek, bu örgütten sırf kendi ekonomik sorunlarını görüşmek üzere özel olarak toplanmasını istiyorlardı. Sonunda 1964 yılında BM Genel Kurulu Cenevre'de bu amaçla özel bir toplantı yaptı. Bu toplantılar zamanla süreklilik kazandı ve B.M.'nin bir organı durumuna geldi (UNCTAD'ın kuruluş tarihini 30 Aralık 1964 olarak alabiliriz). ABD gibi bazı gelişmiş ülkelerin karşı olmalarına rağmen UNCTAD her 4 yılda bir kez toplanmış ve az gelişmiş ülkelerin kalkınma sorunlarını dile getirmiştir. Bu durumuyla Kuzey-Güney diyaloğuna aracılık eden önemli bir uluslararası forum niteliği taşımıştır. Her üyenin bir oya sahip olduğu gerçeği dolayısıyla, sayıca çoğunluğu oluşturdukları için az gelişmiş ülkelerin denetimi altında bulunan bir organdır. Ticaret ve Kalkınma Kurulu (Trade and Development Board) adlı sürekli bir organı vardır. Az gelişmiş ülkeleri ilgilendiren her konuda çalışmalar yaparak sonuçları rapor halinde B.M.G. Kurulu'na sunar. UNCTAD'ın ayrıca sanayi malları, görünmez işlemler, dış ticaretin finansmanı, bölgesel iktisadi birleşmeler gibi konularda çalışmalar yapan sürekli özel komiteleri bulunmaktadır.
Bu ülkeler, 1973 Cezayir toplantısına katıldıkları sıradaki sayılarının 77 olması sebebi ile 77'ler Grubu (Group of 77) olarak anılmışlardır.
Örgüt Üyeleri: B.M. üyeleri, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti Kore Cumhuriyeti Liechtenstein, Monako, İsviçre ve Tonga'dır.
Örgüt merkezi Cenevre'dir. 77'ler grubu soğuk savaş sonrası gelişmelerin ardından Haziran 1995'te feshedilmiştir.

BM Yardım ve Rehabilitasyon İdaresi (United Nations Relief and Rehabilitation Administration-UNRRA)

İkinci Dünya Savaşı sonrasında Batı Avrupa'da savaştan büyük zarar gören ülkelerin gıda, giyim gibi temel ihtiyaçları ile hammadde ve makine-donatım gibi ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak için kurulan bir acil yardım kuruluşu. Örgüt, özellikle Yunanistan, İtalya, Yugoslavya, Avusturya, Çekoslovakya, Polonya.
Ukrayna'da faaliyette bulunmuştur. Savaşın bitiminde Pasifik ülkelerine de yardım sağlamıştır. Finansmanı ABD ve İngiltere tarafından karşılanmıştır. Sadece acil bir önlem olarak düşünülmüş ve acil ihtiyaçları karşılamaktan öte bir faaliyet göstermemiştir. 1946 yılında resmen kurulmuş ve görevleri daha sonra Avrupa İmar Programı'nca devralınmıştır.

Boğazlar Komisyonu

İstanbul ve Çanakkale boğazları bölgesinin ve rejiminin kontrolü için Sevr (10 Ağustos 1920) ve Lozan (24 Temmuz 1923) Antlaşmaları ile kurulmuş olan milletlerarası komisyon.
Komisyon, Fransa, İngiltere, İtalya, Japonya, Romanya, Yunanistan, Birleşik Amerika (istediği takdirde) ve Milletler Cemiyetine üye olurlarsa Bulgaristan ve Rusya delegelerinden kurulacaktır. Fransa, İngiltere, İtalya, Japonya, ABD ve Rusya ikişer; Romanya, Yunanistan, Bulgaristan birer oya sahip olacaklardır (md.40). Sevr Antlaşması'nın 38. ve 61. maddelerinde sözkonusu olan komisyon; Çanakkale ve İstanbul boğazları arasında kalan 3 mil açıklarına kadar olan sularda ve gerektiğinde kıyılarda faaliyette bulunacaktı. Komisyonun kendine has bayrağı, bütçesi, teşkilatı, zabıtası bulunacaktı (md. 42, 48, 50). Boğazlardan geçen gemileri tekalüfe tabi tutmak hakkı ve bunlardan elde edilen geliri sarf etmek yetkisi (md. 53, 54); ayrıca istikraz ahdetmek yetkisi (md. 45) bulunacaktı. Boğazlardan geçiş bakımından gerekli bütün tedbirleri almak, gerekli sağlık teşkilatını kurmak ve sağlık hizmetlerinde bulunmak gibi çeşitli yetki ve görevleri bulunacaktı. Komisyon, faaliyetlerini yürütürken mahalli hükümetten tamamen bağımsız olarak hareket edebilecektir.
Sevr Andlaşması Osmanlı hükümeti tarafından kabul edildiği halde; Türkler milli mücadele açarak, bu barışı tanımadılar ve böylece Sevr Barışı gereğince kurulması gereken Boğazlar Komisyonu faaliyete geçemedi. Lozan Konferansı'nda, önce İtilaf devletleri Sevr Antlaşması'nda olduğu gibi Boğazlar Komisyonu'nun kurulması tezini savunmuşlarsa da Türk delegasyonunun itirazı üzerine ısrardan vazgeçerek Türk tezini kabul ettiler. Sevr Barışına göre, Türklerin malı olan boğazlarda seyrüseferi kontrol ve idare edecek komisyonda bir Türk delegesinin oy hakkına sahip olmaması gibi bir aykırılığa karşılık Lozan Antlaşması'nda Türk delegesinin daimi başkanlığı altında bir Boğazlar Komisyonu kurulacak (md.10); bu komisyonda Fransa, İngiltere, Romanya, Yunanistan, Rusya Yugoslavya'nın tayin ettiği delegeler yer alacaktı. ABD ile Karadeniz'e kıyısı olan devletler sözleşmeye katıldıkları takdirde komisyonda temsil olunmak hakkı kazanacaklardı. Komisyonun görevi savaş gemilerinin boğazlardan geçişine dair hükümle tam olarak uyup uymadıklarını kontrolden ibaretti (md. 14). Boğazlar Komisyonu Milletler Cemiyeti'nin himayesi altında bulunarak; ticaret ve seyrüsefer bakımından faydalı her türlü bilgiyi bu teşkilata bildirecekti. Boğazlar Komisyonu Türk hükümetinin boğazlardan seyrüsefer meselesi ile uğraşan makamlarıyla da sürekli temasta bulunacaktı.
20 Temmuz 1936 tarihinde imzalanan Montreux Antlaşmasıyla Boğazlar Komisyonu kaldırıldı ve bütün görev ve yetkileri T.C. hükümetine devredildi.

Britanya Uluslar Topluluğu (British Commonwealth)

Britanya İmparatorluğu'nun günümüzdeki sembolik ve gevşek biçimi. Bu toplulukta, artık hukuksal olmaktan çok manevi nitelik taşıyan belirli bir dayanışma kabul edilmiştir. 1867 ile 1908 arasında, beyaz nüfusun egemen olduğu İngiliz sömürgeleri (Kanada, Avusturya, Yeni Zelanda, Güney Afrika Birliği), dominyon statüsü ile birlikte geniş bir özerklik elde etti. Birinci Dünya Savaşı bu gelişmeyi hızlandırdı, 1918-1920 barış görüşmeleri sırasında dominyonların egemenliği üstü kapalı biçimde kabul edildi. Başbakanlar arasında yapılan bir dizi toplantı sonunda Commonwealth'ın hazırlanması sağlandı (Bu terim ilk kez 1921'de yeni bir dominyonu, bağımsız İrlanda devletini, tanıyan Londra Andlaşmasında yer aldı). 1931 Westminster statüsüyle hukuksal açıdan imparatorluğun yerini, bir İngiliz Uluslar Topluluğu (British Commonwealth of Nations ya da kısaca British Commonwealth) aldı. Bu topluluğun içinde Birleşik Krallık ve Sömürgeleri, protektoraları ve tahta yalnızca ortak bir bağlılık yeminiyle ve birleşme yönünde özgür iradeleri ile bağlanan bir grup devlet yer aldı. İmp. siyasal bakımdan değişirken büyük bunalımın üstesinden gelebilecek bir iktisadi dayanışmanın canlandırılmasına girişildi. 1932'de, Ottowa Antlaşmalarıyla "İmparatorluk tercihi" getirildi. Bu, çıkar ayrılıklarının sürmesine engel olmayan bir girişimdi. 2. Dünya Savaşı ile birlikte, eski imparatorluk sisteminin son kalıntıları ortadan kalktı ve 1945'ten başlayarak, bağımsızlığa kavuşma eylemi genişledi ve Commonwealth'ın resmi adından "British" sözcüğünün kalkmasıyla sonuçlandı. 1947'de Hindistan imp. Dağıldı. Bu bölünmeden ortaya çıkan üç yeni devlet, Hindistan, Pakistan ve Seylan, Commonwealth çerçevesi içinde tam bağımsızlığa kavuştular. Ardından yabancı egemenliği altındaki ülkelerin tümünü ayaklandıran özgürleşme eylemi sonucunda, sömürgelerin çoğuna bağımsızlık tanındı.
Topluluğun 49 üyesi şu devletlerdir: Antiqua ve Barbuda, Avustralya, Bahama Adaları, Bangladeş, Barbados, Belize, Botswana, Burundi, Kanada, Kıbrıs, Dominik, Gambiya,Gana, Grenada, Guyana, Hindistan, Jamaika, Kenya, Kiribati, Lesotho, Malavi, Liechtenstein, Malezya, Malta, Mauritius, Maldiv Adaları, Yeni Zelanda, Nijerya, Namibya, Papua Y. Gine, Pakistan, St. Lucia, St. Kits ve Nevis, St.Vincent ve Grendin, Seyşel Adaları, Sierra Leone, Singapur, Solomon Adaları, Vanuatu, Batı Somoa, Zambiya, Zambibwe.
Topluluk Merkezi Londra'dadır.
CENTO: bkz. Merkezi Andlaşma Örgütü

CIA: bkz. Merkezi Haberalma Örgütü

COMECON: bkz. Karşılıklı Ekonomik Yardım Konseyi
Commonwealth: bkz. İngiliz Uluslar Topluluğu
Çelik Pakt (Patto D'Acciaio)
Almanya ile İtalya arasında 22 Mayıs 1939 tarihinde imza edilen ittifak. Almanya ve İtalya'nın "hayat sahaları" sağlama amacına yönelen bu ittifaka göre, taraflar birbirlerini ilgilendiren bütün sorunlarda birbirlerine yardım edecekler, ve taraflardan biri, bir veya daha çok devletin saldırısına uğrar ise, diğeri tüm gücü ile ona yardım edecekti. Çelik Pakt, Batılıların Yunanistan, Romanya ve Türkiye'ye önem vererek ikili antlaşmalar yapmasına karşı bir tepkidir.

Dünya Bankası (International Bank for Reconstruction and Development-World Bank)

Resmi adı Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası olan bu banka Birleşmiş Milletler Teşkilatına bağlı çok yönlü bir uluslararası finansman kuruluşudur. Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) bir ikiz kardeşi durumundadır. Her ikisi de 1944'de toplanan Bretton Woods Konferanslar'ında kurulmuştur. IMF, uluslararası mali sistemin düzenli işlemesinden sorumludur. Dünya Bankası'nın görevlerinde ise bir değişme olmuştur. Şöyle ki, banka, ilk faaliyet yıllarında II. Dünya Savaşı'nda yıkılan Avrupa ekonomilerinin yeniden onarımına katkıda bulunmak için krediler sağlıyordu. (Bankanın adındaki imar kelimesi buradan gelir) Ancak Batı Avrupa ülkeleri hızla kalkınıp 1950'li yılların sonlarında gelişmiş birer ülke durumuna gelince bankanın fonksiyonu da değişti. Banka bundan sonra az gelişmiş ülkelere kredi veren bir kurum halini almıştır. Dünya Bankası 1946 yılında faaliyete geçmiştir. İlke olarak "Proje Kredisi" verir. Ancak bazı durumlarda program kredisi vermesi de mümkündür. Ayrıca teknik yardım da sağlayabilir. Dünya Bankası üye ülkelerin hükümetlerine, resmi kurumlarına ya da özel sektör kuruluşlarına kredi açar. Ancak özel sektöre açacağı krediler için ülke hükümetinin garanti vermesini ister. Dünya Bankası'ndan kredi alabilmek için önce, kabul edilir projeler hazırlamak gerekir. Bunlar ülkelerin ekonomik ve mali politikalarıyla uyumlu olmalıdır. Proje hazırlamasına bazen banka uzmanları da katılabilir. Bankanın bir ülkenin kredi itibarı hakkındaki değerlendirmeleri öteki resmi ve özel uluslararası finans çevrelerinin kararları açısından da büyük önem taşır. Bankanın kaynakları, üye ülkelerin aidatlarından sağlanır. Ancak ihraç ettiği tahvilleri uluslararası mali piyasalarda satarak da kaynak sağlayabilir. Dünya Bankası üye ülkelerde özel sektöre doğrudan krediler vermek üzere 1956 yılında Uluslararası Finans Kurumu'nu kurmuştur. Bunun yanında, bankanın kendi kredilerinde faiz oranlarının yüksekliği karşısında daha düşük faiz oranlarından kredi sağlamak üzere 1960 yılında Uluslararası Kalkınma Birliği'ni kurdu. Birlikten ancak az gelişmiş durumdaki ülkeler yardım alabilirler. Böylece ülkelerin farklı niteliklerine ve projelerin özelliklerine göre Dünya Bankası çerçevesinde farklı kredi kurumları kurulmuştur. Bunların hepsi "Dünya Bankası Grubu" diye adlandırılır.