Ünden bugüN

HOVHANNES LX (Golod)

(1678, Bitlis -12 Şubat 1741, istanbul) Ermeni patrik, eğitimci, reformcu ve fikir adamı.

Bitlis'te doğduğu için adına Pağişetzi (Bitlisli), aşırı kısa boylu olduğu için de Golod (kısa boylu) şifadan eklenen Hov-hannes'in din adamı olmadan önceki adı bilinmemektedir, ilköğrenimini Bitlis'teki Amrdol (veya Amlorti Surp Garabed) Ma-nastırı'nda görerek dönemin önemli ilim adamı ve teologu Şirvanlı Krikor'un öğrencisi oldu. 1700'de Başepiskopos Vartan Pağişetzi'den din adamlığı rütbesi aldı. Ku-

düs'e gidip döndükten sonra, oranın durumunu düzeltmek için çaba harcadı. Bu görevi yapabilmesi için ileri gelenlerin önerisiyle istanbul'da patrik seçilerek 1715'te LX. Hovhannes adıyla tahta çıktı.

Onun çabalarıyla 1717'de Kudüs ve istanbul patriklikleri birbirinden ayrıldı. Ertesi yıl meydana gelen Kumkapı yangınında (6 Temmuz 1718) kül olan patriklik kilisesi, yalnız 70 gün içerisinde eskisinden on kat daha güzel olarak inşa edildi. Misyonerlerin çabaları sonucu Katolikliğe geçen Ermeniler için birçok kez çağrıda bulunmasına karşın, hiçbir olumlu yanıt alamadı. 18-28 Şubat 1726'da Kumkapı Patriklik Kilisesi'nde Başpatrik Ulnialı (bugün Süleymanlı) Garabed tarafından episko-pos takdis edildi. Kısa süre sonra "başe-piskoposluk" sıfatını da aldı.

Hovhannes Golod'un maddi desteği ve çabalanyla İstanbul'da birçok kitap yazıldı, çevrildi ve yayımlandı. Bunlardan sadece çevirilerin sayısı 20'yi bulmaktadır. Yetiştirdiği 20'yi aşkın öğrenciden 8'i ba-şepikopos, l'i ise (Hagop Nalyan) istanbul patriği olmuştur.

Patrik Golod döneminde Kumkapı Patriklik, Ortaköy Surp Asdvadzadzin, Üskü-"dar Surp Garabed ve Surp Haç, Balat Surp Hreşdagabet, Galata Surp Krikor Lusavo-riç kiliseleri yeniden inşa edilmiştir. Samat-ya'daki Surp Kevork ve Hasköy'deki Surp İstepanos kiliseleri de onarılan ibadethanelerdir.

Tüm hayatım onarımlara, reformlara, eğitime ve kültüre adayan Hovhannes Golod'un naaşı Karaköy'deki Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi girişine defnedilmiştir. İstimlakle yıkılan (1958) kilisenin tekrar inşası sırasında (1966) kemikleri kilisenin altında yapılan mezarda toplanır.

500 yılı aşkın İstanbul Ermeni patrikliği tarihinde tahta çıkan en önemli patriklerin başında gelen LX. Hovhannes Golod için 1978'de doğumunun 300. yılı dolayısıyla gerek İstanbul, gerekse yurtdışında geniş çaplı anma günleri düzenlenmiştir.

Bibi. M. Ağavnuni, Miapank Yev Aytzeluk Hay Yerusağemi (Ermeni Kudüs'ün Din Adamları ve Ziyaretçileri), Kudüs, 1929, s. 369-372; Ş. Kalustyan, "Hovhannes Golod Badriark Arev-mıdahay Badmutyan Meç" (Batı Ermenileri Tarihinde Patrik Hovhannes Golod), Der Hovhannes Golod Badriark (Patrik Hovhannes Golod), ist., 1978; M. Ormanyan, Âzkabadum, II, ist., 1914, III, Kudüs, 1927; K. Pamukci-yan, Hovhannes Badriark Golod (Patrik Hovhannes Golod), ist., 1984; H. Siraganyan, "Hovhannes Golod Bariarki Gianki Lusaşavi-ğı" (Patrik Hovhannes Golod'un Hayatının Aydınlık Yolu), Der Hovhannes Golod Badriark (Patrik Hovhannes Golod), İst., 1978.

VAGARŞAG SEROPYAN