Ünden bugüN

Günümüzde İTÜ

Modern Üniversite (1944 -1981): istanbul Teknik Üniversitesi 4619 sayılı kanunla resmen bu adı aldığı halde henüz kendisine kılavuzluk edecek tüzük, yönetmelik gibi esaslar bulunmaması nedeniyle Bakanlar Kurulu'nun 11 Ekim 1934'te istanbul Üniversitesi için kabul etmiş olduğu talimatnamenin 1-36. maddelerini uygulamayı kararlaştırmıştı. Üniversite dört fakülte olarak teşkilatlandırıldı: 1) inşaat (dekan: Prof. Dr. Sait Kuran), 2) mimarlık (dekan: Prof. Emin Onat), 3) makine (dekan: Prof. Dr. Ratip Berker) ve 4) elektrik (dekan: Prof. Fuat Külünk). Bundan iki yıl sonra TBMM tarafından 13 Haziran 1946' 'da kabul edilen 4936 sayılı kanun tüm Türk üniversitelerine ve bu arada iTÜ'ye de özerklik ve tüzel kişilik verdi.

iTÜ 1950'li yıllara kadar dört fakülte-siyle eğitim ve araştırma faaliyetini sürdürmüş, 3 Şubat 1953'te yayımlanan 6033 sayılı kanunla beşinci fakülte olarak da "Maden ve izabe Yüksek Mühendisleri ile Mühendis Jeolog yetiştirmek, yurdumuzun yeraltı servet kaynaklarının aranması ve işletilmesi konularında hükümet ile ilgili kurumlarla işbirliği gibi Üniversite görevlerini yapmak üzere" (iTÜ senatosu 123. toplantı kararları tutanağından: 2 Haziran 1949) maden fakültesi kurulmuştur. Bundan önce 1952'de UNESCO-ITÜ işbirliği i-le doğrudan rektörlüğe bağlı olarak Hidrojeoloji ve Sismoloji enstitüleri kurulmuştur. Sismoloji Enstitüsü'nün kurulmasında bu bilim dalının kurucularından addedilen Alman asıllı Prof. Dr. Beno Gutenberg faal rol aldı ve daha sonra da maden fakültesi II. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulmuş olan WWSSN'in (World-Wide Standardi-sed Seismograph Network : Dünya Çapında Standardize Edilmiş Sismograf Ağı) Türkiye temsilcisi oldu. Bu görevini halen sürdürmektedir. Maden fakültesinin kurulmasıyla iTÜ ilk kuruluş yıllarından beri vermekte olduğu coğrafya, kartografya, topografya, jeodezi ve jeoloji gibi yerbilimi dallarındaki eğitimin büyük bir bölümünü bir fakülte bünyesinde toplayarak ülkemizdeki ilk modern yerbilimleri fakültesinin kurulmasını sağlamıştır. Hızla gelişen maden fakültesi çok kısa bir zamanda öğretim elemanları arasına yerbilimlerinin çeşitli konularında Türkiye'nin en şöhretli araştırmacılarını toplayarak Türkiye'de bu konuda da lider durumuna geçmiştir.

1944'te Uluslararası Sivil Havacılık Teş-kilatı'nın kurulması ve Türkiye'nin de 1945' te bu kurumun koyduğu kuralları benimsemesi sonucu, 1952'de Ulaştırma Bakan-lığı'nın teklifi üzerine ayrıca gene rektörlüğe bağlı bir de Sivil Havacılık Enstitüsü kurulmuştur. Amacı havacılıkla ilgili her türlü konuda ve özellikle iTÜ'de temsil edilen uçak mühendisliği ve havaalanı yapımı gibi havacılıkla ilgili inşaat mühendisliği konularında bilgi toplayıp üretmekti.

Hızla gelişen üniversiteye eski Gümüşsüyü binasının artık yetmemesi üzerine 1862'de kışla haline getirilen ve 1940'lı yıllarda bir harabe halinde olan Taşkışla binası 1948'de tamir ve tadil edilmiş, buraya 1951'de mimarlık fakültesi, 1952'den itibaren de rektörlük birimleri ve inşaat fakültesi yerleştirilmiştir.

Bu tarihlerde ülkedeki bayındırlık ve sanayi atılımlarının artması, Milli Eğitim Bakanlığı'nı mühendis yetiştirilmesinde sayı artımını sağlamak için bazı önlemler almaya yöneltti. 26-28 Mayıs 1952 tarihlerinde Ankara'da yapılan toplantıda iTÜ' nün mühendis yetiştirebilmesi konusunda bazı ön çalışmaların yapılması istenmiştir. Bu çalışmalar sonunda iTÜ'ye bağlı Teknik Okul kurulması kararlaştırılmış ve okul, 22 Nisan 1954'te 147 öğrenci ile Maçka Kışlası'nda açılmıştır.

Teknik Okul'un bir fakülte haline dönüştürülmesi ise 1970'te 1440 sayılı kanun ile gerçekleşti. iTÜ Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi adı altında açılan bu fakülte 1981'de yürürlüğe giren 2547 sayılı kanun ile diğer üniversitelerde kurulan mühendislik fakültelerine eş düzeyde olup, elektrik, inşaat, makine ve mimarlık bölümlerinden oluşuyordu. Ancak bu fakültenin de hızlı büyümesi ve âdeta üniversite i-çinde bir üniversite halini almasıyla, bunun da Milli Eğitim Bakanlığı'mn 11 Ağustos 1976 tarihli bir kararıyla Maçka Elektrik, Maçka inşaat, Maçka Makine ve Maçka Mimarlık fakülteleri olarak dört fakülteye bölünmesi kararlaştırılmıştır. Bu şekilde iTÜ bünyesi içinde dört paralel fakülte oluşmuş ve Maçka'daki eski Teknik Okul'dan türeyen fakültelerle istanbul'da yeni bir teknik üniversite oluşturulması gündeme gelmiştir.

1969'ta iTÜ, 5 yıllık yüksek mühendislik eğitimini 4 yıllık mühendislik eğitimine dönüştürme kararını almıştır. Bu tarihe'kadar diploma alan yüksek mühendislerin diplomaları Türkiye dışında master derecesine eşdeğer kabul edilmekteydi. Ancak dört yıllık eğitime geçilmesi, ayrıca bir de yüksek lisans programının başlatılmasını gerekli kıldı. Eski beş yıllık eğitime kabul edilmiş olan son sınıfın 1973'te mezun olmasıyla beraber, 1973-1974 ders yılında yüksek lisans programı başlatıldı, ancak Teknik Okul'dan türeyen Maçka fakülteleri bu programın dışında tutuldular ve yalnızca lisans diploması vermeye devam ettiler.

2547Sayılı Kanun Sonrasından Günümüze iTÜ: 12 Eylül 1980 askeri darbesini izleyen yıllarda 2547 sayılı kanun Türk

yükseköğretimini baştan düzenlemek için çıkarılmış, bu arada Türkiye'deki üniversite sayısı artırılarak üniversitelerin idari ö-zerklikleri kısıtianmıştır. Bütün üniversiteleri tek bir şablon içinde yapılandıran bu kanun çerçevesinde bir tek iTÜ'nün eski geleneksel yapısına dokunulmamış, yalnızca eski iTÜ Teknik Okulu'ndan türemiş olan dört fakülte, üniversite bünyesindeki adaşları ile birleştirilmiş, kanun gereği kurulan Fen Bilimleri Enstitüsü ve Sosyal Bilimler Enstitüsü dışında bir de eski Nükleer Enerji Enstitüsü yaşamını sürdürmüş, buna ilaveten de dokuz adet de Uygulama ve Araştırma Merkezi açılmıştır. Bu şekilde 2547 sayılı kanunun yürürlüğe girmesinden sonra iTÜ'nün iç yapısı aşağıdaki şekli almıştır:

Fakülteler (ilk kuruluş tarihleri ile birlikte):

1) inşaat fakültesi (1795, fakülte adı al

tında örgütlenme 1944);

2) mimarlık fakültesi (1847, fakülte adı

altında örgütlenme, 1944);

3) makine fakültesi (1934, fakülte adı

altında örgütlenme, 1944);

4) elektrik-eletronik fakültesi (1934,

fakülte adı altında örgütlenme, 1944);

5) maden fakültesi (1953);

6) kimya-metalurji fakültesi (1963);

7) gemi inşaatı ve deniz bilimleri fa

kültesi (1773, fakülte adı altında örgütlen
me 1970);

8) Sakarya Mühendislik Fakültesi (1970,

fakülte adı altında örgütlenme 1982);

9) fen-edebiyat fakültesi (temel bilim

ler fakültesi adı altında kuruluş 1971, 2547
sayılı kanun gereği "fen-edebiyat fakülte
si" adının verilmesi 1982);

10) işletme fakültesi (endüstri mühen

disliği fakültesi olarak kuruluş 1969, işlet
me fakültesi olarak değişiklik 1977);

11) uçak ve uzay bilimleri fakültesi

(1983).

Bu fakültelerden Sakarya Mühendislik Fakültesi 3 Temmuz 1992 tarih ve 3837 sayılı kanunla bağımsız Sakarya Üniversitesi olarak iTÜ bünyesinden ayrılmış, buna mukabil Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bünyesindeki Denizcilik Yüksek Okulu (ilk kuruluş Leyli Tüccar Kaptan Mektebi: 5 Aralık 1884) 3 Temmuz 1992 tarihinde ve 2809 sayılı kanunla iTÜ'ye bağlanmış, bu yüksekokul da 1993'te fakülte haline gelerek fakülte sayısı gene 11'de kalmıştır.

2547 sayılı kanun aynı zamanda ilk defa 1914'te Andre Antoine tarafından kurulmuş Darülbedayi-i Osmani'nin devamı olan istanbul Konservatuvarı'm da Türk Musikisi Devlet Konservatuvan olarak iTÜ' ye bağladı.

Kuruluşunun 221. yılı itibariyle iTÜ bünyesinde 11 fakülte, 3 enstitü, rektörlüğe bağlı üç bölüm, 9 uygulama, araştırma merkezi ve Türk Musikisi Devlet Konservatuarı bulunmaktadır. Bu birimlerde 706 öğretim üyesi, 1.166 öğretim üyesi yardımcısı, 15.704 lisans, 4.795 lisansüstü olmak üzere toplam 20.499 öğrenci bulunmaktadır. Türkiye genelinde örgün öğretimdeki öğrencilerin yüzde 9,3'ü lisansüstü e-ğitim yaparken iTÜ'de bu oran yüzde

23,4'tür. iTÜ'de eğitim dili Türkçedir, ancak lisansüstü eğitimin bir bölümü ingilizce verilmektedir. Aynca "ingilizce Destekli Öğretim" adıyla başlatılan lisans programı ile arzu eden her öğrenciye yabancı dil öğretimi ve her yarı yıl bir ingilizce ders alma olanağı getirilmiştir. Bibi. Comte de Bonneval, Merckıvürdiges Le-ben deş Grafen von Bonneual Voemahls Kei-serl, Jena, 1738; Baron de Tott, Memoires du Baron de Tott, I-II, Amsterdam, 1784; G. B. To-derini, De la litterature deş turcs, I, Paris, 1789; Mehmed Esad, Mir'at-ı Mühendishâne-i Ber-rî-i Hümayun, îst., 1312; Ç. Uluçay- E. Kar-tekin, Yüksek Mühendis Okulu, (1958), iTÜ Ktp, no. 389; 1946-1956 Yıllarında istanbul Teknik Üniversitesi, (1963), İTÜ Ktp, no. 545; F. Çöker, Bahriye Mektebimiz, Ankara, 1973; İTÜinşaat Fakültesi. Cumhuriyetin Ellinci Yılı Kitabı, ist., 1976; İTÜ Maden Fakültesi Bülteni (30. Yıl Anı Sayısı), ist., 1983; K. Çeçen, istanbul Teknik Oniversitesi'nin Kısa Tarihçesi, ist., 1990; K. Çeçen-C. Şengör, Mühendishâne-i Berrî-i Hümayûn'un 1210/1795 Tarihli Kanunnâmesi, ist., 1988; Ergin, Maarif Tarihi, I-II; F. R. Unat, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakiş, Ankara, 1964; I. Tekeli-S. ilkin, Osmanlı imparatorluğunda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara, 1993.

A. M. CELAL ŞENGÖR-KAZIM ÇEÇEN